De grote reis van Margje Blauw

[p. 62]

De Friezen komen

In de week daarna bleef tante Melanie ziek. Vader mocht geen dokter halen. ‘Die kunnen toch niet anders dan aderlaten en rekeningen schrijven,’ zei tante.

‘Een aderlating is misschien wel heel goed,’ zei vader voorzichtig.

‘Absoluut niet,’ fluisterde tante. ‘We hebben ons bloed gekregen om het lichaam in stand te houden, niet om het zomaar af te laten nemen.’ Vader zuchtte en ging maar weer naar zijn eigen kamer. Zijn zuster had heel andere ideeën over het genezen van mensen dan al haar tijdgenoten.

Aderlaten was toch het eerste wat je deed, de kwade sappen moesten eruit, dat wist iedereen.

Margje verzorgde haar tante zo goed mogelijk. Of aderlaten goed was of niet wist ze niet. Ze had er een hekel aan, dat wel, het deed zeer en het was eng. Tante zou wel het beste weten wat goed voor haarzelf was.

Margje haalde eten voor haar tante, drie trappen op, ze maakte drankjes klaar en deed verder alles wat de zieke vrouw vroeg.

Moeder was na de eerste vermoeienis aardig opgeknapt. Ze had haar kamer zo gezellig mogelijk gemaakt en ze droeg weer drie keer per dag een andere japon. Ze ging af en toe in de stad wandelen, maar was toch het meest op haar kamer of bij de zieke.

Margje ging drie keer op bezoek bij de familie da Silva, waar ze al kind aan huis was. Mevrouw da Silva vertelde over de landen waar ze met haar man gewoond had.

‘Waarom verhuist u zo vaak,’ vroeg Margje.

‘Wij hebben geen eigen land,’ zei mevrouw da Silva. ‘Wij zijn overal maar gast en als het niet goed gaat sturen de christenen hun gasten weg. Wij hebben ons huis nog niet gevonden.’

Margje begreep haar niet. Ze keek rond in de overvolle kamer.

Mevrouw da Silva lachte. ‘Als tijdelijk huis gaat dit nogal denk je zeker. Met een huis en een land bedoel ik een plek waar je echt hoort. Het joodse volk zwerft al duizenden jaren, we zullen blijven zwerven tot we een eigen land, een eigen huis gevonden hebben. Hier moeten we waarschijnlijk ook weer weg, misschien morgen, misschien over een week of over een maand.’

Zij vertelde dat haar man veel had gedaan voor de patriotten. Hij hoopte dat zij zouden kunnen regeren, maar nu de patriotten verloren rekende de oude joodse vrouw er al op dat ze weer verder zou moeten reizen.

[p. 63]

‘Vindt u het dan niet erg alles achter te moeten laten.’

‘Ik laat niets achter,’ lachte de oude vrouw. ‘Als je op tijd weggaat, kun je altijd een heleboel meenemen. Wat ik achterlaat is stof en spinnewebben. Over een week of twee reizen we verder, waarschijnlijk naar Brussel.’

‘Dat ken ik,’ zei Margje verheugd. Ze vertelde over de grote plaat die ze gezien had en over het reisboekje dat ze thuis had.

‘Dat is een kostbaar bezit kind, als je nog eens moet vluchten, moet je dat boekje meenemen. Kleren kun je overal kopen, boeken horen bij je zoals je haar en je nagels.’

‘Die knip je toch af,’ zei Margje.

Mevrouw da Silva lachte. ‘Dat is waar, je knipt telkens een stukje af, de rest behoud je, zo is het met de meeste waardevolle dingen in je leven.’

Toen Margje van dat laatste bezoek terug kwam stond de gang vol druk pratende mannen. Ze vroegen de waard om onderdak voor vijftien of twintig mensen. Onder elkaar spraken ze druk in een taal die Margje nog nooit gehoord had. Het waren Friezen.

Ze kwamen uit Franeker en waren via Stavoren naar Amsterdam gevlucht.

Stommelend over de trappen verdwenen ze met veel kabaal in het huis. Het hotel moest nu toch wel erg vol zijn. Bij de maaltijden 's middags en 's avonds zaten er altijd al vijftien of zestien mensen aan tafels in de eetzaal beneden. Waar zouden al die nieuwe gasten een plaats moeten vinden?

's Avonds bleek de oplossing. In de tamelijk smalle eetzaal had de waard alle kleine tafeltjes weggehaald. Er stonden nu twee lange tafels met banken erbij. De stoelen waren weggehaald. Het was de eerste avond dat tante Melanie beneden wilde eten. Ze keek wel vreemd op, Margje had steeds verteld dat de eetzaal zo gezellig was.

De Friezen zaten al. De gasten die al langer in het hotel waren moesten maar zien dat ze een plekje kregen. Margje kwam helemaal alleen ergens aan het eind van de tafel terecht. Naast haar was een deftig uitziend heer in druk gesprek met de man tegenover hem. Recht tegenover Margje zat een jongen van een jaar of veertien.

‘Kom er maar bij zitten,’ zei hij met een sterk Fries accent. ‘Ik ben Willem Ferwerda en ik wou hier een poosje blijven.’

‘Ik ben Margje Blauw en ik ben hier al langer. Wij waren gewend een eigen tafel te hebben,’ zei Margje snibbig.

Willem schoof haar de schaal soep toe. ‘Neem er maar flink van,’ zei hij. ‘Het is best eten, nu is er nog genoeg, als de pan de hele tafel rond

[p. 64]

is geweest zit er niks meer in. Het zijn allemaal beste eters, moet je maar denken.’

‘Daar had hij gelijk in. De waard had twee keer zoveel gasten, maar hij moest drie keer zoveel eten koken.

‘Ben jij ook patriot,’ vroeg Willem.

Margje knikte. Ze vertelde hoe zij hier kwam. ‘Als het rustig is gaan we weer naar huis,’ zei ze.

‘Dat kan nog wel even duren,’ dacht Willem. ‘Het is overal groot gedonder in het land. We hebben in Franeker even een regering van patriotten gehad, maar vorige week is het fout gegaan. Met die Pruisen in de buurt durft niemand meer. Eergister hebben ze omgeroepen dat Franeker niet verdedigd kon worden. Dat gaf toch een consternatie! Iedereen probeerde weg te komen en de lui die achter moesten blijven waren boos op de mensen die weg wilden. Het was een reuze bende. Gister zaten we nog in Stavoren en nu zijn we al hier.’

Margje hoorde nog heel wat van Willem Ferwerda, maar het was nogal een verward verhaal. Het leek wel of ze daar in Franeker een eigen republiek hadden gehad. Willem was meegegaan met Valckenaer, de man naast Margje. Daar woonde hij sinds vorig jaar zijn vader gestorven was. Zijn moeder had hij nooit gekend, die was al overleden toen Willem twee jaar was. Valckenaer lette niet op Margje en Willem, hij was te druk in gesprek met de mannen tegenover en naast hem. Met zorgelijke gezichten bespraken ze de opmars van het Pruisische leger. Den Haag was al een week in handen van de Pruisen. Weesp en Naarden waren zojuist veroverd. Hoe zou het verder gaan? Bijna niemand durfde nog te hopen op hulp uit Frankrijk.

Na het eten ging iedereen weg.

Margje vroeg of tante Melanie nog iets nodig had. Tante was moe, ze wilde alleen maar slapen.

In de gang kwam Margje opnieuw Willem Ferwerda tegen.

‘Ik ga de stad in,’ zei hij. ‘Ga je mee?’

Het was de eerste van een reeks zwerftochten kris-kras door de stad. Vader en moeder vonden het goed dat Margje met Willem weg ging, in het hotel verveelde ze zich maar.

Tante Melanie knapte aardig op, daar hoefde Margje ook niet voor thuis te blijven. Willem vroeg zijn voogd Valckenaer niets, die had het te druk met zijn politieke zaken. Zolang Willem maar niet teveel geld uitgaf, kon hij doen wat hij wilde.

Margje en Willem zagen veel op hun tochten.

De prijzen van levensmiddelen werden elke dag hoger, het gemopper op de patriotten werd steeds erger. Amsterdam was overvol en werd

[p. 65]

aan alle kanten ingesloten door de vijand. Er moest nu echt snel hulp komen, anders was het te laat. Steeds vaker hoorde je de mensen praten over verder vluchten. Allerlei landen werden genoemd, enkelen wilden zelfs naar Amerika gaan.

Margje ging met Willem ook bij de familie da Silva op bezoek.

Daar maakte men zich klaar om naar Brussel te gaan.

Bij dat bezoek bleek nog iets wat Margje heel interessant vond.

‘Hoe oud ben je Willem,’ vroeg mevrouw da Silva.

‘Op tien oktober word ik veertien.’

‘Je bent dus nu nog dertien.’

Willem knikte wat onwillig, hij was liever veertien dan dertien.

Margje dacht diep na en telde op haar vingers. ‘Dan ben je in 1773 geboren,’ riep ze opgetogen.

‘Wat zou dat,’ vroeg Willem achterdochtig.

‘Dat is prachtig, twee jaar voor mij is mijn broertje Willem geboren. Die is na een paar maanden overleden. Nu heb ik weer een grote broer die net zo heet en precies even oud is.’

Het was aan Willems gezicht niet te zien of hij opname in de familie Blauw waardeerde.