De grote reis van Margje Blauw

[p. 55]

Vlucht in de nacht

Margjes vader kon niet slapen. Hij liep naar buiten en keek hoe Jan Snel en twee jongens de boel dichtspijkerden. De mannen hadden haast, als er mensen voorbij kwamen keken ze angstig om.

‘Ze gooien niet meer met stenen Jan,’ zei vader.

‘Nee, mijnheer, maar toch word ik hier liever niet gezien, daar krijg ik last mee.’

‘Je mag toch wel voor je baas werken,’ zei vader.

‘Ja, in de pijpmakerij, maar dit hier, daar heb ik liever niets mee te maken.’

De jongens dachten er net zo over. Toen de ramen bijna dichtgespijkerd waren, zagen ze een stuk of vijf leeftijdgenoten de gracht opkomen. Ze lieten meteen hun hamer vallen en gingen er vandoor. Jan Snel timmerde de laatste planken vast en volgde vader het huis in.

De jongens joelden ‘kezengordijnen’ en smeten stenen tegen het hout, daarna liepen ze door. Kee en Jan Snel ruimden de voorkamer op, er kwamen zes emmers vol glas uit. Veel meubels waren beschadigd.

Vier emmers stenen raapten ze vol, dat ging allemaal op een hoop in de tuin.

Toen alles klaar was zat vader bij Kee en Jan Snel in de keuken.

Met een pot koffie erbij was het haast gezellig. Kee geeuwde.

‘Je moet maar gaan slapen,’ zei vader.

De oude keukenmeid schudde haar hoofd. ‘Kan niet, het is een grote bende in huis en ik sta overal alleen voor.’

Vader herinnerde zich dat Elsje ontslagen was.

‘Waarom moest ze weg, wat heeft ze gedaan?’ vroeg hij.

‘Die is de hele nacht de stad in geweest met die jongen van haar. Nou, dan weet je wel wat ze gedaan heeft. Ze zei dat ze bij haar moeder geweest was. Daar klopt natuurlijk niets van. Ze zat onder het vuil, haar kleren waren in de war, ze had zelfs geen muts meer op. Het komt allemaal door die jongen, dat is er eentje van Hendrik Lam uit de Lemdulsteeg, nou dan weet je het wel. Dat volk heeft nog nooit gedeugd. Reken maar dat die vannacht tekeer gegaan zijn.’

Jan Snel knikte. ‘Het is een deugniet, het is maar goed dat u hem al ontslagen had.’

Vader knikte, al had hij geen idee over welke jongen zij het hadden. Ze spraken over de toestand.

‘Het zat in de lucht,’ zei Snel. ‘Er werd al weken over gepraat, er zou iets gebeuren, maar we wisten niet wat. Door dat geval met Huibert

[p. 56]

Bik is het allemaal losgekomen. Mijnheer kan beter een paar dagen de stad uitgaan, het is hier niet veilig meer.’

‘Ik ga niet weg,’ zei Kee strijdbaar. ‘Ik heb veertig jaar in dit huis gewerkt, ik blijf hier.’

‘We moeten er maar eens over denken,’ zei vader. Hij bedankte Snel en zei in de gang bij de voordeur nog eens dat hij erover zou nadenken. Jan Snel gluurde eerst uit de voordeur, er was niemand in de buurt. Hij stapte de gracht op en haastte zich naar huis. Vader sloot de deur. In de achterkamer probeerde hij na te denken. Weggaan, waarheen? Tante Melanie kwam naar beneden, zij kon ook niet slapen.

Wat moesten ze doen?

Terwijl Kee in de voorkamer bezig was overlegden broer en zus in de achterkamer.

‘Er zijn er veel die naar Amsterdam vluchten,’ zei vader aarzelend.

‘Ken je daar iemand,’ vroeg tante.

‘Nee, we zullen in een logement of herberg moeten slapen.’

Tante vond dat niet leuk.

‘Het zal niet lang duren,’ zei vader. Over een week of twee kunnen we weer terugkomen, dan is alles weer rustig. Jan Snel zegt dat we beter even weg kunnen gaan. Ik denk dat hij gelijk heeft.’

Moeder kwam erbij. Na veel heen en weer praten waren ze het eens. Ze zouden die avond met de trekschuit naar Amsterdam gaan. Vader liep naar de Potterspoort en besprak vier plaatsen in de nachtschuit. Tante Melanie pakte haar drankjes en zalfjes in een rieten mand.

Kee kreeg opdracht de bagage van het gezin in koffers en dozen te doen.

Toen Margje om twaalf uur naar beneden kwam, stond de gang al vol. De hele middag waren ze zenuwachtig bezig dingen in- en uit te pakken.

Ze hadden veel te veel bagage. Laat in de middag hakte vader de knoop door: de helft kon mee, de rest moest in het huis blijven.

Tot een half uur voor de trekschuit zou afvaren waren de vrouwen aan het overleggen wat er wel en niet mee moest.

Margje legde haar lappenpop terug in de keuken, die hoefde niet mee. Als bagage had ze een keurig rieten mandje met kleren. Moeder had niet gezien dat Margje geen enkele pruik of nette jurk had ingepakt.

Het was al schemerig toen ze door de Potterspoort de stad verlieten. Kee bracht ze weg. Ze wilde beslist niet mee naar Amsterdam, zij bleef bij het huis.

De trekschuit was een lang, plat vaartuig met voorop een korte mast waar een lange lijn aan vastzat. Een paard op de wal stond al klaar om

[p. 57]

het scheepje naar Amsterdam te trekken. De schipper werd ongeduldig. Het was heel druk. Van alle kanten kwamen gezinnen met grote hoeveelheden bagage. Alleen wie plaats had besproken kon mee. Ze hoorden namen van families die al weg waren met een eigen rijtuig of met een huurkoets.

Het was stil, ondanks de drukte, niemand schreeuwde of praatte luid, een paar vrouwen huilden. De vluchtelingen vertelden elkaar wat er in hun straat of op hun gracht gebeurd was, steeds dezelfde verhalen van plundering en verwoesting. In de roef, het overdekte deel van de trekschuit, zaten ze dicht op elkaar gepakt. Manden en koffers stonden voor op het schip.

Sommige mannen rookten, het was heel benauwd.

Margje vluchtte de roef uit.

Op het achterplechtje bij de schipper was het wel koud, maar daar kreeg je tenminste frisse lucht. Vader kwam ook naar buiten. De schipper bromde dat het te vol werd.

Vader en dochter gingen langs de kant zitten in de luwte van het roefje, zo had de schippper geen last van ze.

Het was al helemaal donker. Ze passeerden Waddinxveen, het werd nu toch wel erg koud buiten.

‘We moeten maar weer naar binnen,’ zei vader.

Ze stapten over de benen van slapende mensen naar hun plaats.

Er werd gelukkig niet meer gerookt, maar het stonk nog wel daarbinnen.

Leunend tegen haar vader sliep Margje, terwijl het bootje voortgleed naar Amsterdam.