Geus tegen wil en dank

18. De slag bij Reimerswaal

In de maand januari van het jaar 1574 werd bekend dat de nieuwe landvoogd Requesens een vloot bijeenbracht in Antwerpen, Bergen op Zoom en Goes.

Het beleg van Middelburg duurde nog steeds voort. De geuzen legden de vaart op Antwerpen vrijwel stil en beide partijen beseften dat de beslissing op het water zou vallen.

Om Zeeland weer helemaal in handen te krijgen, moesten de Spanjaarden eerst de zee en dan het land veroveren.

In totaal had Requesens de beschikking over tachtig oorlogsschepen en veertig bewapende vrachtschepen. De geuzen konden er tweehonderd tegenover zetten. Meest kleine schepen met een lichte bewapening.

De geuzenadmiraal Boisot besloot niet te wachten tot de Spanjaarden hun vloot bijeen hadden gebracht in ruim water. Hij

[p. 111]

wilde de vijand tot een beslissend gevecht dwingen in de Oosterschelde, dicht bij Bergen op Zoom, waar bij laag water de kerktorens en de ruïnes van het eens zo welvarende Reimerswaal te zien waren.

Op de negenentwintigste januari wachtten de geuzen hun vijanden op voor een gevecht, waarvan iedereen wist dat het beslissend zou zijn voor Zeeland.

De Zeehond was ingedeeld bij het eskader dat midden in de Oosterschelde kruiste. Een ander eskader bewaakte de doorvaart langs de oever van Tholen. Een derde groep schepen voer langs Zuid-Beveland. Ten slotte was er een aantal schepen voor Goes. Zij moesten het uitvaren van de Spanjaarden daar verhinderen. Zo voorkwam men dat de Spaanse aanvoerder Romero al zijn schepen kon verenigen.

Vanaf de Zeehond zag Floor dat voor de kust bij Goes het gevecht begon. Het gebulder van het geschut was van verre te horen. Dikke rookwolken dreven over het water. Er moesten al schepen in brand staan. Van de grote afstand waarop zij het gevecht zagen, was met geen mogelijkheid te zeggen wie er ging winnen.

Veel tijd om hierover na te denken kreeg Floor niet, want vóór hen kwam het Spaanse eskader opzetten uit Antwerpen en Bergen op Zoom. Er waren veel grote schepen bij met tientallen kanonnen.

Toen de twee vloten elkaar dicht genaderd waren, begonnen de Spanjaarden uit alle kanonnen te vuren. Het zwaardere Spaanse geschut droeg verder dan de kleine kanonnen op de geuzenvloot.

Snel zeilend probeerden de geuzen zo dicht mogelijk bij de Spanjaarden te komen. Ze moesten trachten tussen de Spaanse schepen te geraken.

Ver weg, Floor kon niet precies zien waar, vloog met een luide klap een der geuzenschepen in de lucht.

Veel geuzen hadden een kleine sloep of een oud vissersbootje naast of achter hun schip. Deze kleine vaartuigen waren volgeladen met springstoffen en zouden op het juiste moment als branders op de vijand losgelaten worden.

Hier en daar stuwde de wind al zo'n brandend scheepje naar de Spanjaarden. Nu bleek duidelijk dat de zwaar bewapende

[p. 112]

Spaanse schepen meer soldaten dan zeelieden aan boord hadden. Het lukte de Spanjaarden zelden de branders te ontwijken. Eer de slag een kwartier aan de gang was, stonden reeds zes Spaanse oorlogsschepen in lichterlaaie.

Van het schip de Duif vlak naast hen zag Floor een brander vertrekken. Het was een vissersboot. Met volle zeilen koerste het scheepje recht op een groot Spaans schip af. De Spanjaarden gooiden het roer om en met hevig klapperende zeilen slaagden ze erin hun schip een andere koers te geven. Zo zou de brander het grote schip missen. Maar tot grote verbazing van Floor en tot niet minder grote ontzetting van de Spanjaarden zwenkte het brandertje en koerste onverminderd op de vijand af. Toen zag Floor dat het brandende schip bestuurd werd! Een geus zat weggedoken bij het roer. Hij kon onmogelijk nog lang aan boord blijven. Elk moment kon het brandertje met een luide klap uit elkaar springen. De geus hoefde ook niet meer te wachten. De Spanjaarden konden de brander niet meer ontwijken. Aan boord van het bedreigde schip had men de geus nu ook ontdekt. Hij werd hevig beschoten. Zonder zich lang te bedenken dook de man in het water en zwom terug naar zijn schip. Enkele minuten later botste het brandertje tegen de Spanjaard en ontplofte met een enorme knal.

Ze waren nu zo dichtbij, dat brokstukken van het Spaanse schip vlak naast de Zeehond en de Duif in zee vielen.

Het gevecht werd erg verward. Sommige schepen hadden al een Spanjaard geënterd en rondom was het een verschrikkelijk lawaai van kanonnen, musketten, schreeuwende, gillende en jammerende mensen.

De Zeehond en de Duif koersten op een groot Spaans schip af dat hen hevig beschoot. Beide geuzenschepen konden ondanks veel Spaanse treffers vaart houden. Floor schreeuwde nu net zo hard als de anderen. Hij was overal tegelijk: hielp kanonnen laden, sleepte brokstukken van mast en ra weg die afgeschoten waren en bracht een gewonde in de betrekkelijke veiligheid van de kombuis.

Terwijl hij hier nog mee bezig was, klonk er een harde klap, gevolgd door het gekraak van versplinterend houtwerk.

De Spaanse soldaten wachtten niet tot de geuzen aan boord kwamen, maar sprongen schreeuwend en gillend op de Zeehond. De Duif had aan de andere kant van de Spanjaard vastgemaakt.

[p. 113]

Hoe het daar ging, was niet te zien. Op het middendek en op de kampanje van de Zeehond werd met duivelse hevigheid gevochten. In dit afschuwelijke gevecht verloor ieder alle menselijkheid. Men doodde om niet gedood te worden.

Na een kwartier hadden de geuzen hun tegenstanders van de Zeehond verdreven en verplaatste de strijd zich naar het Spaanse schip.

Terwijl daar het gevecht doorging, hielp Floor de dokter om gewonden in veiligheid te brengen.

Van andere schepen had men branders op de Spanjaard losgelaten. Floor zag het nieuwe gevaar het eerst. Hij wees de dokter de snel naderende branders en luid gillend waarschuwden ze schipper De Blok.

Laurens de Blok hoorde de waarschuwing, riep zijn mensen terug op de Zeehond en liet de enterhaken losmaken. Onder zwaar musketvuur van de Spanjaarden voeren de Zeehond en de Duif weg.

Langszij de Spanjaard bleef een platte vlet die de geuzen van de Zeehond daar hadden vastgebonden. Het bootje was door de dokter volgestouwd met springstof, een drijvende bom. Ze hadden de ‘verrassing van de dokter’ door het weghalen van een paar veiligheidsschotten scherp gesteld. Er hoefde nu maar een vonk of een flinke schok te komen om het ding in de lucht te laten vliegen.

De brander bereikte het Spaanse schip.

Toen de Spanjaarden merkten dat hun schip in brand raakte, sprongen er tientallen in paniek op de vlet. Ademloos keken de geuzen toe wat er zou gebeuren.

Onder de luiken van de vlet klonk gesis, er kwam rook en de volgende seconde ontplofte het bootje met een oorverdovende klap. Door de luchtdruk werden zelfs de Zeehond en de Duif beschadigd.

Overal dreven nu Spanjaarden rond, levend en dood, velen zwaar gewond. Het was een ontzettend gezicht. Sommigen probeerden ergens aan boord te klimmen. Ook op de Zeehond.

Opgeviste Spanjaarden werden voorlopig op het dek gelegd, vaak was het nauwelijks nodig ze te boeien. Ze waren doodop of half bewusteloos van de kou. Floor hielp met het vastbinden van de gevangenen.

Hij deed het snel en werktuiglijk en keek de Spanjaarden nauwe-

[p. 114]

lijks aan. Hij schrok dan ook echt, toen plotseling een bekende stem vlakbij zei: ‘Hello Floor, how are you?’

Floor keek de man op het dek stomverbaasd aan. ‘Roger Williams, hoe kom jij hier?’

Williams probeerde zijn oude opgewekte toon te houden, maar Floor hoorde best dat hij bang was.

Niemand van de geuzen had hen gehoord. Floor begreep wel dat de schipper nu niet gemakkelijk gevangenen zou laten gaan. Overal om hen heen was het gevecht nog in volle gang. De Zeehond stevende alweer op een nieuwe tegenstander af. Floor was de enige die bij de gevangenen zat, de anderen stonden gereed voor de tweede entering. Het lawaai om hen heen maakte het onwaarschijnlijk dat iemand iets van het gesprek van Floor en Roger hoorde. Het werd het gekste gesprek uit zijn leven.

De kogels floten door de lucht.

Vlak boven hun hoofd sprongen de geuzen op het pas geënterde schip. Floor ging verder met het vastbinden van de gevangenen, van wie er een paar overeind probeerden te komen.

Ondertussen vertelde Roger Williams in korte, haastige zinnen dat hij er niet in geslaagd was dienst te nemen bij een der protestantse Duitse vorsten en dat hij uit geldgebrek bij de Spanjaarden was gekomen.

Floor deed alsof hij hem boeide, maar liet de touwen los. ‘Probeer ongezien op het voorschip te komen,’ zei hij, ‘spring in het water met stukken mast die daar liggen en laat je naar de wal drijven.’

Floor rende naar de kombuis, er waren weer meer gewonden. Roger Williams bereikte het voorschip, liet zich in het water vallen en werd na een uur opgepikt door een Spaanse sloep die hem naar Bergen op Zoom bracht. Hij zag Floor nooit terug.

Het tweede schip dat door de Zeehond was aangevallen, werd buitgemaakt. Schipper De Blok zette alle gevangenen stevig geboeid bij elkaar. Een begin van brand werd geblust.

Nu hadden ze pas tijd om eens om zich heen te kijken. Overal waren brandende of zinkende Spaanse schepen. Spanjaarden die nog varen konden, waren in wilde vlucht op weg naar een veilige haven, achtervolgd door geuzen. Brandende of zinkende geuzenschepen kregen hulp van eigen mensen.

Het enorme lawaai verstomde.

[p. 115]

Vanaf een heuvel bij Bergen op Zoom had de landvoogd Requesens de totale ondergang van zijn vloot gezien.

Zeeland was voor de geuzen.

De val van Middelburg was nog slechts een kwestie van tijd...

Op 21 februari 1574 werd Middelburg veroverd na een beleg van bijna twee jaar.