Geus tegen wil en dank

[p. 98]

16. Afscheid en weerzien

Enkele dagen later kregen de Engelse troepen bevel naar Walcheren terug te gaan. Middelburg was nog steeds in Spaanse handen. De stad werd door de troepen van Willem van Oranje belegerd, maar tot dusver zonder succes. Er waren aanwijzingen dat de Spanjaarden zouden proberen nieuwe troepen binnen Middelburg te brengen. Het was mogelijk dat de bekwame Spaanse aanvoerder Mondragon hiervoor aangewezen was.

Op Walcheren was alles in rep en roer toen Floor daar terugkwam. De geuzen waren erin geslaagd het belangrijke fort Rammekens te veroveren, waardoor de verbinding van Middelburg met de zee was afgesloten. Het Spaanse landingsleger was onderweg. Zij moesten langs een andere weg Middelburg zien te bereiken en dat zou ze niet meevallen. De Spanjaarden voeren om Walcheren heen en landden aan de dijk bij Haaks op anderhalve mijl van Middelburg.

De Engelsen kwamen bij de dijk aan toen de eerste groepen Spanjaarden juist geland waren. Floor trok met de Engelse musketiers mee om te helpen bij het laden van de wapens. Roger Williams had Floor geleerd hoe hij een musket moest laden en Floor zorgde ervoor dat Williams steeds een geladen wapen had. De musketiers stonden vlak achter de dijk en schoten erover heen op de Spanjaarden. Floor zat iets lager, hij kon niet zien hoe de strijd verliep. Hij hoorde alleen de knallen en het schreeuwen.

De gelande Spanjaarden renden met lansen en zwaarden in de hand de dijk op. Velen vielen getroffen terug, maar enkele tientallen bereikten de bovenkant van de dijk. De Engelse musketiers kregen bevel terug te trekken met hun zware kostbare wapens. Van weerskanten werd nu ook geschut gebruikt.

Een Engelse tegenaanval, uitgevoerd door piekeniers, verdreef de Spanjaarden niet van de dijk. De twintig Spanjaarden die de dijk hadden veroverd, kregen voortdurend versterking. Met elk schip kwamen er meer aan land. Met het lichte geschut dat de Engelsen hadden, lukte het niet de schepen te verdrijven. De dijk was nu stevig in handen van de troepen van Mondragon. Maar hij was nog niet in Middelburg.

Het land naast de dijk was te laag en de sloten waren te diep

[p. 99]

voor het landingsleger om erdoor te trekken. De Spanjaarden hadden veel zwaar materieel bij zich, geschut en voorraden voor Middelburg. Om hun doel te bereiken, moesten zij zich wel een weg banen over de dijk en daar stonden de troepen van kolonel Morgan.

Urenlang werd er hevig gevochten. Floor hielp nu bij het vervoer van gewonden. Met een andere jongen droeg hij gewonde soldaten naar een boerderijtje verderop. Het was erg zwaar werk. Telkens moesten ze een heel eind langs de dijk, dan naar beneden en weer de dijk op als de gewonde afgeleverd was. Het was ook heel naar werk. De mannen brulden van pijn. De jongens vervoerden de mannen gehaast en dat ging niet altijd zachtzinnig. Nog nooit had Floor op één dag zoveel verwensingen naar zijn hoofd geslingerd gekregen. Gelukkig verstond hij er maar de helft van. En hij wist dat het moest, er was geen keus. Als de mannen niet weggebracht werden, liepen anderen hen zeker onder de voet.

Sommigen lieten zich van de dijk af rollen en probeerden zelf het boerderijtje te bereiken.

Nog nooit had Floor zo'n verbitterd gevecht meegemaakt. Om elke meter grond werd gestreden. Ook aan Spaanse zijde leed men zware verliezen en om vier uur waren beide partijen zo uitgeput, dat de strijd luwde.

Op tweehonderd meter van elkaar groeven ze zich in.

Kolonel Morgan inspecteerde zijn troepen. Uit een naburig gehucht werd voedsel aangevoerd. Ernstig gewonden gingen naar Veere, licht gewonden kwamen weer bij de troep.

Uitgeput en bleek van vermoeidheid leunde Floor tegen de muur van het boerderijtje. Binnen was het nog een onbeschrijflijke bende. Twee Engelse heelmeesters hadden de hele middag gewerkt. Zij waren nog bezig met enkele gewonden. Gesneuvelden lagen achter de boerderij.

Floor walgde van heel deze afschuwelijke oorlog. Het was alsof hij wakker werd uit een roes. Tijdens het gevecht had hij geen angst gevoeld. Terwijl links en rechts de kogels in de grond sloegen, had hij gewonden gezocht en vervoerd. Soms had hij een zwaard over zijn hoofd horen suizen of kon hij ternauwernood een dreigende lans ontwijken. Als een machine had hij zijn werk gedaan. Nu was hij op.

De jongen met wie hij de hele middag gewerkt had, kwam

[p. 100]

achter de boerderij vandaan en vertelde wie er allemaal lagen. Floor knikte zwijgend met afgewend hoofd. Hij wilde het veel liever niet horen, hij wilde veel liever niets meer horen, hij wilde weg, weg uit de oorlog, weg uit de smeerboel en uit de ellende. Roger Williams had eens gezegd: ‘Jij wordt nooit een goede soldaat, jij denkt te veel na.’ Floor begreep dat Roger gelijk had. Die andere jongen zou misschien wel een goede soldaat worden. Hij praatte opgewonden over de afgelopen middag en het leek wel of hij alleen maar een heel opwindend spel had gespeeld. Hij merkte niet eens dat Floor nauwelijks naar hem luisterde.

Aan Engelse kant verwachtte men dat de Spanjaarden de gevechten de volgende dag pas zouden hervatten. De avond was heel rustig. Het leek een vredige nacht te worden. Rond middernacht werd die illusie wreed verstoord.

In alle stilte hadden de Spanjaarden de Engelsen omsingeld door met planken over de sloten te gaan en zo door het lage land om de Engelsen heen te trekken. Volkomen onverwacht werden de Engelse troepen van twee kanten tegelijk beschoten: van de dijk voor hen en vanuit de polder. De kort daarop volgende aanval van hellebaardiers en piekeniers was nauwelijks meer nodig. In wilde paniek renden de Engelsen voor hun leven. Floor holde mee, struikelend en weer opkrabbelend, tot ze in de ochtend Vlissingen bereikten.

De Spanjaarden kwamen binnen Middelburg met voorraden, geschut, kruit en kogels. Het zou nog lang duren eer Middelburg veroverd werd.

Na de nederlaag bij Haaks besloten de Engelse aanvoerders terug te gaan naar Engeland.

Dit werd voor Floor een moeilijke zaak. Hij had geen zin om mee te gaan naar Engeland. Vooral niet omdat zijn vriend Roger Williams ook niet bij kolonel Morgan bleef.

Roger Williams wilde naar Duitsland reizen. Hij had gehoord dat verscheidene protestantse vorsten daar troepen aanwierven.

‘Wat wil je in Duitsland doen?’ vroeg Floor.

‘Vechten,’ zei Williams lachend.

‘Tegen wie?’

[p. 101]

‘Dat weet ik nog niet, dat hangt ervan af bij wie ik in dienst kom.’

Floor vond het maar een vreemd leven en hij wilde beslist niet met Roger Williams mee. Hij had genoeg van het soldatenleven gezien om te weten wat de werkelijkheid was die schuilging achter de mooie verhalen.

Zo ontving Floor zijn laatste soldij.

Hij zag de Engelsen zonder spijt vertrekken en hij nam afscheid van Roger Williams. Dat ze elkaar een half jaar later zouden weerzien, konden ze toen nog niet vermoeden.

Met het geld dat hij had kon Floor hooguit veertien dagen leven. Hij nam zijn intrek in een goedkope herberg in Vlissingen en probeerde werk te vinden. Bij allerlei werkplaatsen in de stad bood hij zijn diensten aan. Steeds was de vraag: ‘Wat kun je?’ En dan kon Floor weinig andere bekwaamheden noemen dan lezen, schrijven en geweren laden.

Niemand wilde hem werk geven. Als het om zwaar werk ging, vonden ze hem te tenger. Als het een echt vak betrof, mocht hij wel leerling worden, maar dan verdiende hij niets. En zo zwierf hij een week lang vergeefs door Vlissingen.

Juist toen hij erover dacht om dan maar met zijn laatste geld naar Delft te reizen om de hulp in te roepen van de vriendelijke bierbrouwer, kwam hij te weten dat er een schrijver nodig was op het kantoor waar alle inkomsten van de kaapvaart werden opgeschreven. Floor ging erheen. Hij moest een stukje schrijven en een pen snijden uit een ganzeveer om te laten zien dat hij deze moeilijke kunst verstond. En al was zijn handschrift niet meer zo mooi als anderhalf jaar geleden, hij werd toch aangenomen. Voor een salaris van twee stuiver per dag moest hij de hele dag lange tabellen invullen met cijfers. Vóór de cijfers stond waar het geld vandaan kwam.

Floor ontdekte hoe de Prins van Oranje aan geld kwam. Een gedeelte van alle buit die de geuzenschepen in Vlissingen binnenbrachten, was voor de Prins. Schepen die veilig door de Schelde wilden varen, betaalden daarvoor een bedrag en werden dan met rust gelaten. Dit recht konden alleen schepen kopen die niet bij Spanje hoorden. Nederlandse kooplieden die door gewapende schepen beschermd wilden worden tegen overvallen op zee, moesten hiervoor betalen. Al deze bedragen bij

[p. 102]

elkaar stelden de Prins in staat zijn soldaten te betalen.

Eerst vond Floor zijn nieuwe werk wel leuk en hij bleek een vlugge leerling te zijn. Maar nadat hij twee, drie weken niets anders gedaan had dan lijsten schrijven van zes uur 's ochtends tot zeven uur 's avonds, begon hij toch wel heimwee te krijgen naar de frisse lucht. Het geld dat hij verdiende was maar net voldoende om zijn logement te betalen. En op een dag stond hij op het punt de Spaanse dolk te verkopen om op die manier aan geld te komen voor een nieuwe broek.

Toch kon hij er niet toe besluiten het wapen te verkopen. Hij was eraan gehecht geraakt. Sinds de plundering van Mechelen had hij het steeds bij zich gedragen. De dolk gaf hem een gevoel van veiligheid. Bovendien sneed hij er zijn brood en vlees mee. Enkele dagen later echter was hij uit de geldzorgen zonder de dolk te verkopen.

Floor stond als gewoonlijk bij zijn lessenaar te schrijven, toen er een geuzenkapitein binnenkwam om met de ontvanger te spreken. Dit was niets bijzonders. Dagelijks kwamen er geuzen bij de ontvanger om hun buit te melden en om uit te laten rekenen welk deel voor de Prins was. Floor keek niet op, werkte gewoon door. Maar toen hij de stem van de geus hoorde, leek het of zijn hart stilstond. Hij keek op, de pen viel uit zijn hand en maakte een grote vlek op het papier.

De geus keek zijn kant uit... en daar stond Floor oog in oog met Laurens de Blok... Het weerzien tussen een vader en zijn zoon kon niet hartelijker zijn dan het weerzien van Floor en de doodgewaande De Blok. Ze schaamden zich er niet voor dat de tranen over hun wangen stroomden.

De ontvanger vond het maar een rare vertoning, hij maakte een opmerking over de lelijke vlek.

‘Wat doe je hier in dit donkere hol?’ vroeg de schipper.

‘Ik moet hier de kost verdienen,’ zei Floor.

‘De kost verdienen!?’ riep de schipper uit. ‘Dat hoeft helemaal niet; ik heb aan boord nog een hele zak geld liggen.’

Floor keek verbaasd.

‘Je aandeel in de buit van Saaftinge en het schip de Eenhoorn,’ legde de schipper uit.

Toen Floor wist dat hij genoeg geld had om dit saaie baantje op te geven, nam hij meteen ontslag.

[p. 103]

Met schipper De Blok ging hij naar de Zeehond waar De Blok vertelde hoe hij er na de nederlaag bij Goes het leven had afgebracht. ‘Zeven dagen was ik bewusteloos,’ vertelde De Blok, ‘en nu mag jij raden wat ik het eerst zag toen ik bijkwam.’

Floor wist het niet.

‘Een kruisbeeld,’ riep de schipper uit alsof het een goede mop was. ‘Ik ben gered door roomse mensen uit Biezelinge. Heb je het ooit zo zout gegeten?!’ De schipper lachte bulderend. Toen vervolgde hij ernstiger: ‘Over het geloof werden we het nooit eens, maar dat de Spanjaarden eruit moesten, wisten we allebei en daarom hielpen ze mij.’

Floor vertelde hoe de bemanning van de Zeehond hem bijna vermoord had en wat er daarna gebeurd was.

De schipper zei dat er nu van de oude bemanning alleen nog maar de dokter, Heini en Gaston over waren en hij vroeg Floor terug te komen.

Floor stemde toe. ‘Maar,’ zei hij, ‘niet als kajuitsjongen, want dan vermoorden ze me.’

‘Ik heb een kok nodig,’ zei de schipper.

‘Goed, dat doe ik,’ antwoordde Floor, ‘dan ben ik er zeker van dat ze me vermoorden.’

Laurens de Blok lachte luid.

Floor was terug, nu zou alles goed gaan.