Geus tegen wil en dank

3. Smekelingen bij Alva

2 oktober 1572

In de loop van de nacht was het gaan regenen en bij het aanbreken van de dag regende het nog. De grauwe schemering maakte plaats voor het al even grauwe daglicht.

Het water plensde van de daken in de goten, van de goten in de straten, waar zich grote plassen vormden.

[p. 20]

Een kar, volgeladen met huisraad, kwam de Begijnenstraat in. De voerman liep naast de muilezel die de zware kar door de modderige straat trok. Halverwege het smalle straatje bleef de kar in een grote modderpoel steken. De voerman sloeg de muilezel en schold het beest uit. Maar slaan noch schelden hielp, de kar zakte steeds dieper weg.

Niemand hielp.

De man, die bij het begin van de dag had willen ontvluchten door de Leuvense poort waar hij geen vijandelijke soldaten verwachtte, zat gevangen. Hij had de muilezel kunnen uitspannen en zo vluchten, maar hij kon geen afstand doen van zijn dierbare bezittingen. Tegen beter weten in bleef hij proberen de kar in beweging te krijgen.

Bij de St. Romboutskerk kwamen de geestelijken en burgers samen, die naar Alva zouden gaan. Allen waren gehuld in boetegewaad: donkere monnikspijen, ruwe donkere kleren.

Pastoor Desmedt stak boven hen uit. Zijn kleding was doorweekt. De ruwharige boetepij droeg hij op het blote lichaam, de klamme kou van het doorweekte kledingstuk drong door merg en been.

Hij was blootshoofds. In zijn handen hield hij het grote kruisbeeld uit de Katelijnekerk; de onderkant rustte nu nog op de modderige grond.

Een der hoge geestelijken van de stad leidde de stoet. Hij gaf een teken.

Desmedt nam het kruis op en de stoet zette zich in beweging. Langs het oude paleis en de vleeshal ging het over de grote brug naar de Brusselse poort. Overal waar de sombere processie langs kwam, knielden de mensen in de modder of op de stoepen van de huizen.

Zou het lukken? Zou Alva genoegen nemen met de onderwerping van Mechelen?

De regen bleef onverminderd vallen.

De smekelingen waren nu zo nat, dat ze het niet eens meer merkten. Moeizaam trokken ze verder.

Pastoor Desmedt keek recht voor zich uit. Hij lette niet op plassen en modder. Soms waadde hij tot zijn knieën door een kille modderbrei. Hij was de tocht begonnen met blote voeten in sandalen, maar de sandalen waren ergens blijven steken.

[p. 21]

Hij merkte het nauwelijks.

Van de stadspoort af keek men de stoet met angstige spanning na.

Het gezang van de priesters verwoei in de wind.

In de stad wist nu iedereen dat de soldaten gevlucht waren. Enkele burgers hadden hun voorbeeld gevolgd, maar de meeste mensen bleven. Sommigen tegen wil en dank, zoals de man in de Begijnenstraat.

De voorposten van het Spaanse leger zagen met verbazing de verregende stoet naderbij komen.

Een gewapend geleide bracht de processie naar de tent van Alva. Daar liet men ze een uur buiten staan.

Pastoor Desmedt hield het kruis omhoog. Zijn armen en zijn rug deden pijn. Hij had geen gevoel meer in zijn voeten, soms werd het zwart voor zijn ogen. Toch hield hij vol. Hij wist dat alles afhing van deze tocht. Hij moest zijn bescheiden aandeel leveren.

Een der anderen zou straks het woord voeren.

Het gezang was onverminderd doorgegaan. Dit scheen Alva te hinderen. Een Spaans edelman trad naar buiten en riep iets in het Spaans. De mannen uit Mechelen begrepen het niet en zongen door. De Spanjaard wond zich erg op, riep een andere man, blijkbaar een Vlaming in Spaanse dienst, en herhaalde het bevel. De tolk vertaalde het op zeer duidelijke wijze.

‘Smoelen dicht!’ schreeuwde hij.

Het gezang verstomde.

Alleen Desmedt, verdoofd door inspanning en koude, begreep het iets te laat.

‘Amen!’ zong hij met zijn luide, heldere stem.

Onder andere omstandigheden zou men hier misschien om gelachen hebben, nu werden de soldaten kwaad omdat ze zich bespot voelden.

Na het uur van wachten werd door drie soldaten de voorhang van de tent weggeslagen.

Alva zat op een soort verhoging midden in de tent. Hij was in een zeer slecht humeur, want hij had een gruwelijke hekel aan regen. Die nacht had het bovendien in zijn tent gelekt en hij had slecht geslapen.

Op een teken van de machtige veldheer trad een der geeste-

[p. 22]

lijken naar voren en hield een lange toespraak in het Latijn, die door een Spaanse geestelijke vertaald werd.

Alva luisterde verveeld. Hij zei iets tegen de edellieden die achter hem stonden. Er werd om gelachen.

Na de toespraak knielden de Mechelaren.

Het was doodstil; alleen de regen werd gehoord en commando's van militairen verderop in het kamp.

Alva keek de Mechelse groep die geknield voor hem lag minachtend aan. Alleen Desmedt stond nog rechtop, het kruisbeeld in de armen geklemd.

Op korte, afgebeten toon begon de veldheer te spreken. Zijn woorden werden zin voor zin vertaald door een schrijver.

‘Uw berouw komt te laat,’ zei Alva. ‘De Nederlanders moeten leren dat er met de Koning van Spanje niet te spotten valt. Het is heel verstandig van u een boete aan te bieden. Wij zullen die boete echter zelf komen halen.’

Met een gemeen lachje vervolgde hij: ‘Laat de burgers naar voren komen.’

De zes Mechelse burgers, allen vooraanstaande mannen in hun stad, kwamen uit de groep.

Alva gaf een bevel.

Soldaten grepen de geschrokken burgers beet en sleurden ze ruw weg.

Tot de overgeblevenen zei Alva: ‘Uw parochianen zullen een onvergetelijk uitzicht op de stad krijgen. Hedenmorgen is besloten dat Mechelen een straf zal ondergaan, die als voorbeeld voor de andere opstandelingen kan gelden. Vandaag wordt uw stad geplunderd door de Spaanse soldaten, morgen en overmorgen door de Walen en de Duitsers.’

Een schok van ontzetting ging door de geknielde priesters. Pastoor Desmedt begreep dat het allemaal voor niets was geweest. Hij wilde schreeuwen, maar kon slechts een wilde kreet uiten die niets menselijks meer had. Met het zware kruisbeeld in de handen wankelde hij naar voren.

Wilde hij het op Alva gooien om hem te doden?

Niemand zou het ooit weten, want de lijfwacht van de veldheer zag de mogelijke dreiging. Drie, vier mannen stelden zich tussen Alva en de reusachtige priester, die in de kleine tentopening nog groter leek. Zij riepen hem in het Spaans iets toe.

Hij verstond hen niet, deed nog een stap naar voren en werd

[p. 23]

van vele zijden tegelijk aangevallen. De Spanjaarden namen geen risico.

Pastoor Desmedt werd door vier man tegelijk doorstoken. Met een luide slag viel hij stervend achterover.

[p. 24]

Dit speelde zich in minder dan een minuut af.

Alva werd rood van woede. Hij krijste bevelen en in zeer korte tijd werden alle priesters geboeid weggeleid.

De zes burgers kregen inderdaad een goed uitzicht op de stad. Terwijl de Spaanse troepen optrokken naar het weerloze Mechelen, werden de zes mannen opgehangen met het gezicht naar de stadspoort.