De emigrant

[p. 74]

Hoofdstuk 9

Meteen al bij het ontwaken voelde Abe dat dit een bijzondere dag zou worden.

Vanaf zijn kooi keek hij nog eens zijn hut rond, voor het laatst. Door de patrijspoort had hij precies uitzicht op het grote kasteel bovenop de rots van Quebec.

De zon scheen en tegen een strakblauwe lucht leek het Chateau Frontenac een sprookjespaleis.

Abe hield het in bed niet meer uit. Vandaag zou hij voet aan wal zetten in het nieuwe land. Vandaag begon de toekomst!

Hij was niet de eerste die aan dek verscheen.

Vooral op het benedendek was het al een drukte van belang. Het leek wel of alle tussendekpassagiers bepakt en bezakt klaar stonden om van boord te gaan. Zij hadden ook alle reden om er snel af te willen. Wat voor Abe een periode van ruim twee weken luxe en comfort was geweest, betekende voor de Oosteuropeanen beneden een ellendige tijd, die ze maar liever zo snel mogelijk zouden vergeten.

Op de kade was het al druk. Veel karren met sterke paarden, enkele vrachtauto's en verder havenarbeiders, voorbijgangers en twee politieagenten.

Abe keek of Piet Joustra er misschien bij was, maar hij kon hem niet ontdekken.

Op het achterdek gingen de luiken al open en met een grote hijskraan begon men van de wal af vrachtgoed uit het schip te takelen. De arbeiders op de kade riepen in een onverstaanbaar taaltje iets naar de matrozen, die met gebaren en Engelse woorden antwoordden. Ze schenen elkaar toch wel te begrijpen want het werk ging door.

‘Hello, Abe, ook al vroeg op,’ zei een vertrouwde stem in het Engels naast hem.

‘Good morning, Molly,’ zei Abe zonder op te kijken.

Ze trok hem aan zijn arm en dwong hem haar aan te kijken. ‘Hé, je bent toch niet boos?’ vroeg ze.

‘Boos? Welnee, waarom.’

‘Je doet zo knorrig. Good morning, Molly,’ imiteerde ze overdreven somber. En meteen lachend: ‘Je hebt toch zeker geen hekel aan me?’

Abe glimlachte. ‘Nee, waarom zou ik een hekel aan je hebben?’

‘Het was een fijne reis, Abe. Je bent erg lief geweest, ik zal het nooit vergeten.’

[p. 75]

‘Nee, nee, dat zal wel niet, het was ook een heel eind,’ zei Abe, een beetje verlegen met de situatie. Er waren nu meer mensen aan dek en sommigen stonden zo dicht bij, dat ze het gesprek best zouden kunnen verstaan.

Molly merkte dit ook. Ze stond nu vlak naast hem en zei zachtjes: ‘Je bent de fijnste man die ik ooit ontmoet heb.’ En nog steviger tegen hem aangedrukt, zacht lachend: ‘We hadden het nog veel leuker kunnen hebben samen, maar dan zou je nu veel meer een gewone man voor me zijn en dat ben je niet, hè Abe? Je bent een man van principes, je bent heel bijzonder.’ Ze lachte wel, maar Abe zag tranen in haar ogen. Hij wist niet goed wat hij er mee aan moest en deed een stapje opzij.

Ze zuchtte. ‘Je zult me wel een idioot vinden, Abe. Ik stel me aan als een dwaas, ik weet het, maar je bent de eerste, die ik echt helemaal vertrouw en nu moeten we zo meteen van het schip af. Ik ben bang, Abe.’ Ze praatte nu heel snel, half fluisterend. ‘Geloof me, Abe, ik ben bang. Je denkt misschien dat ik oppervlakkig ben en zo, maar dat is niet waar. Dat is allemaal maar aan de buitenkant. Ik ben eigenlijk erg gesloten. Ik durf me tegenover niemand echt vrij te uiten. En toen ik jou zag, was dat allemaal heel anders, Abe. Die avond, toen we wegvoeren van Engeland, toen voelde ik, dat jij heel anders bent, begrijp je dat, Abe?’

Abe knikte en zei vagelijk: ‘Ja, ja, ik begrijp je wel.’

En op heel andere toon: ‘Beneden beginnen ze al het schip te verlaten.’ En op zijn horloge kijkend constateerde hij opgewekt: ‘Over een uur gaan wij ook.’

‘En dan ben je van mij af,’ zuchtte Molly. ‘Dat zul je wel leuk vinden, hè?’

‘Ach nee Molly, natuurlijk zal ik dat niet leuk vinden, maar aan alles komt een eind, ook aan deze reis.

Nu zijn we hier en we hebben allebei werk te doen. Misschien zien we elkaar nog eens, misschien zien we elkaar nooit weer, dat weten we nu niet. Laten we zeggen dat het een mooie reis was, meer niet.’

‘Nee, meer niet,’ zei Molly en ze keek naar de stroom mensen die het schip verliet. Een man en een vrouw draaiden zich om en wuifden naar Molly. De vrouw droeg een bundel lappen in de arm.

‘Daar gaat de baby,’ zei Molly. ‘Ik zal hem missen, het is zo'n lief kind. Hoe waren jouw kinderen als baby, Abe?’

‘O, ongeveer zo,’ zei Abe en hij hield zijn handen op een afstand van veertig à vijftig centimer uit elkaar.

Molly stampte ongeduldig op het dek en zei: ‘Dat bedoel ik niet.

[p. 76]

Hoe zagen ze er uit, hoe waren ze?’

Abe haalde de schouders op. ‘Dat weet ik niet meer, klein en lelijk, geloof ik.’

Molly schudde heftig haar hoofd. ‘Dat kan niet,’ zei ze. ‘Jij hebt vast heel mooie kinderen.’

En toen fluisterde ze hem toe: ‘Zal ik je iets heel geks zeggen, Abe? Ik zou best een kind van je willen hebben. Zo'n lief, klein Hollandertje.’

Abe grijnsde. ‘Het zou dan wel een Fries zijn,’ zei hij.

‘Goed, een Fries dan, wat dat ook moge zijn, een kleine Abe. Zou je dat leuk vinden?’

‘Nee,’ zei Abe, ‘het is trouwens tijd voor onze laatste maaltijd hier aan boord en die moeten we niet missen.’

‘Je bent helemaal niet romantisch,’ zuchtte Molly gemaakt droevig. En toen ernstiger: ‘Ik voel me bij jou zo op mijn gemak Abe. Ik geloof dat ik jou alles kan zeggen en dat je me nooit uit zou lachen of dat je zou denken “wat een gek kind is die Molly”. Vind je me gek Abe?’

Ze waren naar de eetzaal gelopen. Abe hield de deur voor haar open. ‘Je bent niet gek, maar je praat een beetje veel,’ zei hij.

‘Dan zeg ik niets meer,’ zei Molly.

Aan tafel waren Jan van Spronsen en Jenny ook in een ernstig gesprek gewikkeld. Jenny had roodbehuilde ogen om het naderende afscheid.

‘Ze heeft verdriet omdat de baby weg is,’ zei Jan verontschuldigend. Er werd verder niet meer over gepraat.

Tijdens de laatste maaltijd aan boord voerde Molly het hoogste woord.

Na het eten kreeg iedereen haast.

Voor enkele passagiers werden grote bagagestukken van boord gedragen naar een houten loods op de kade, de meesten droegen zelf hun koffers.

Abe had ook geen hulp nodig.

Het terrein waar ze van boord gingen was helemaal afgezet met hoge hekken. Achter elkaar liepen ze naar de houten loods, Jan en Abe bij de voorste groep. De Winter een eindje achter hen en daarna Jenny en Molly.

In het gebouw leek het wel een veemarkt.

Manshoge hekken verdeelden de ruimte in gangetjes en vakken met aan het eind van iedere gang ambtenaren achter loketten. In de vier-

[p. 77]

kante ruimten tussen de hekken stonden dicht opeen gepakt de landverhuizers, die al een uur eerder van boord gegaan waren. Ze hadden al die tijd moeten wachten. Het stonk naar vervuilde mensen en ontsmettingsmiddelen en er was veel lawaai van stemmen en huilende kinderen. Er was één gangetje vrij gehouden en hierdoor werden de tweedeklaspassagiers geloodst zodat ze in een wachtruimte kwamen vóór de mensen die al eerder van boord gegaan waren.

Abe keek of hij Piet Joustra zag, maar er waren alleen onbekende gezichten.

Als derde in de rij liep hij langs de loketten, waar hem allerlei vragen gesteld werden over herkomst en bestemming, hoeveel geld hij bij zich had, enz. Het ging snel en Abe had moeite alle vragen te begrijpen, want hij kende nog niet zoveel Engels en de meeste ambtenaren waren Franstalige Canadezen voor wie Engels ook een vreemde taal was.

In een apart kamertje volgde de medische keuring. Een arts werkte verveeld een serie vragen en controles af en stuurde hem toen door.

De bagage was intussen bij de douane gebracht en Abe zou daar juist heengaan, toen zijn aandacht getrokken werd door een hevig rumoer bij de loketten vóór de dokterskamer.

Abe was er vlakbij want het weggetje, dat ze tussen de hekken door moesten afleggen langs de loketten, de dokter, de douane en zo verder, voerde hen zigzaggend door de grote hal. Zo had het dokterskamertje twee deuren aan weerskanten van het hoge hek. Wie door de rechterdeur binnenkwam, ging er door de linkerdeur weer uit en stond dan aan de andere kant van het hek.

Bij het laatste loket vóór de dokter had Molly een hevige ruzie met De Winter. Ze zag wit van woede en krijste dat hij loog en dat hij een smeerlap was.

De Winter bleef er heel kalm onder.

De ambtenaar was duidelijk met de zaak verlegen.

‘U beweert dus, mijnheer, dat deze jongedame op het schip blijk heeft gegeven van een onzedelijke, losse levenswandel,’ zei hij in ambtelijke taal.

‘Ja,’ zei De Winter.

Molly kon geen woord meer uitbrengen.

‘Hebt u daar ook bewijzen van?’ De ambtenaar vroeg het met een effen gelaat.

De Winter boog zich vertrouwelijk naar het loket en gaf op gedempte toon bijzonderheden.

De ambtenaar knikte, maar wilde er kennelijk nog niet meteen iets

[p. 78]

aan doen. ‘Waarom hebt u de kapitein hier niet in gekend?’ vroeg hij.

Jenny ontdekte Abe aan de andere kant van het hek en smeekte hem Molly te helpen. Abe wist niet eens waar het over ging. Hij begreep er niets van.

Jenny drong door de mensen heen terug naar het loket en begon een opgewonden verhaal tegen de ambtenaar.

De man zuchtte, werkte snel een paar mensen af om de dokter niet te laten wachten en liet toen Abe halen.

Een jongen van een jaar of zestien kwam met een sleutel naar een klein deurtje in het scheidingshek en liet Abe er door.

Hij wist nog steeds niet wat er nu eigenlijk aan de hand was. De Winter leek wat minder zelfverzekerd toen Abe er bij gehaald werd.

Molly huilde met lange uithalen, hysterisch schreeuwend in het plat Engels dialect van een havenstad.

Zonder Abe aan te kijken begon De Winter druk tegen hem te praten. ‘Het komt net zo uit als ik dacht,’ zei hij. ‘Ze willen die meid niet toelaten. Ja, daar zijn nu eenmaal wetten tegen, dat had ze eerder moeten bedenken.’

‘Wetten tegen wat?’ vroeg Abe. Hij herinnerde zich het gesprek de ochtend nadat De Winter Molly dronken had gevoerd en hij begon zich kwaad te maken.

Toen Molly zijn stem hoorde keerde ze zich om en wierp zich luid snikkend tegen hem aan. ‘Help me, Abe, help me. Ze zeggen dat ik niet deug en dat is niet waar, jij weet dat het niet waar is Abe, zweer dat het niet waar is, Abe.’

Abe probeerde haar wat te kalmeren en van zich af te houden. Hij geneerde zich om het middelpunt te zijn van deze overdreven vertoning.

Het werd hem nu wel duidelijk dat De Winter een gemeen spelletje speelde, al zag hij nog niet precies hoe het in elkaar zat.

Molly klemde zich aan zijn arm vast toen hij naar het loket ging.

‘Kent u deze dame?’ vroeg de ambtenaar.

‘Ja,’ zei Abe.

‘Is zij familie van u?’

‘Nee, ik ben alleen maar... Op het schip...’ Abe zocht naar woorden. Hij wilde uitleggen, dat hij Molly pas aan boord ontmoet had en verder niets met haar te doen had. Uit zijn gestamelde Engels begreep de ambtenaar echter heel iets anders.

‘Ah, u kent haar al langer. Kunt u voor haar goede gedrag garant staan?’

Abe begreep het Engelse woord voor garant niet, maar omdat de

[p. 79]

man het een paar maal opgelucht en heel vriendelijk zei, knikte hij maar en zei ‘ja’, ook om van het gezeur af te zijn.

Molly hield op met huilen en omhelsde hem innig en dankbaar.

De ambtenaar vulde snel een formulier in en liet dat door Abe ondertekenen. Hij wist niet wat hij tekende, maar hij nam aan dat het zo in orde was.

Dat was het ook.

Molly kon door naar de keuring, ze mocht Canada in.

De Winter was verdwenen.

Door het poortje in het hek liet men Abe weer naar de andere kant gaan. De ambtenaar borg opgelucht het papier weg met de handtekening van Abe. Die buitenlanders, je had er wat mee te stellen.

Abe passeerde de douane zonder moeite en trof Jan in een volgende hal waar men treinkaartjes verkocht voor de kolonistentrein.

Jan vroeg of hij meeging naar Montreal, maar Abe aarzelde. Hij verwachtte Piet Joustra hier.

Joustra was echter nergens te zien.

Met hulp van Jan vroeg Abe of er misschien een brief voor hem was. Er kwam een briefkaartje te voorschijn met daarop slechts de woorden: ‘Ben zelf zonder werk op het ogenblik, kan je nu niet helpen. Veel geluk.’

Abe las dit simpele zinnetje wel drie keer eer het tot hem doordrong. Hij stond er verslagen bij.

Daar kwam je helemaal uit Friesland naar Canada en de man die je beloofd had te helpen bleef zomaar weg.

‘Kop op, Abe. Je gaat gewoon met mij mee,’ zei Jan. ‘Er is bij Montreal genoeg werk.’

Abe huiverde. Voor het eerst voelde hij de kou. Het leek wel alsof de dag lang zo stralend niet meer was. Hij nam zijn koffers op als een zwaarder last dan tevoren. Ze kochten treinkaartjes.

‘Daar zijn de meisjes ook,’ zei Jan.

Molly en Jenny kwamen door de douane.

Molly nog wel wat bleek, maar verder toch weer helemaal hersteld van de schrik.

Jan wist wat er voorgevallen was.

‘Zullen we even op ze wachten?’ vroeg hij.

‘Nee,’ zei Abe nors, ‘we gaan weg. Ik heb niets meer met haar te maken.’

Hij wist niet dat hij zich daarin vergiste.

Het stuk dat hij getekend had bevatte een verklaring dat hij zich persoonlijk garant stelde voor het goede gedrag van Molly Sparks

[p. 80]

gedurende tenminste drie jaar na deze dag.

De immigratiewet verbood de toelating van een groot aantal mensen zoals: bedelaars en landlopers, lijders aan besmettelijke ziekten, lichamelijk en geestelijk gehandicapten, armlastigen, maar ook hoeren en pooiers, hoerewaarden en vrouwenhandelaars.

Het was ongebruikelijk dat er onder de tweedeklaspassagiers ongewenste personen werden aangetroffen en de ambtenaar die door De Winter over Molly was aangesproken was blij het lastige probleem opgelost te hebben voor zijn chef er aan te pas kwam. Hij was er in eerste instantie verantwoordelijk voor geen ongewenste personen toe te laten en als er nu nog moeilijkheden zouden komen met mejuffrouw Sparks, dan draaide iemand anders er voor op, iemand die er zelf voor getekend had: Abe Bakker.

Abe en Jan vonden hun trein in een station bij de rivier. Ze aten er een goedkoop maal en zochten hun coupé op. Ze installeerden zich voor de treinreis, die vele uren zou duren. De trein zou pas tegen de avond in Montreal aan komen.

Molly kwam toch nog in hun coupé. Jan ging even weg en praatte buiten met Jenny.

‘Abe,’ zei Molly, ‘misschien wil je me nu helemaal niet meer zien. Toch moet ik je nog één keer zeggen, hoe dankbaar ik je ben.’ Ze sprak nu weer het nette, aangeleerde Engels en niet het rauwe dialect, dat ze in haar woede gebruikt had. ‘Je bent de enige, die ooit voor mij opgekomen is, Abe. Je bent de enige, die iets voor mij betekent. Als ik je ooit zou kunnen helpen, of...’ Ze aarzelde. ‘Als je me op een of andere manier nodig zou hebben, kom dan. Je bent altijd welkom. Dit is mijn adres. Stuur me een kaart, als je weet waar je terecht komt.’

Ze frommelde een papiertje in zijn hand en omhelsde hem. Hij kuste haar als op hun beste avonden, daarna ging ze haastig weg.

Op het briefje stond haar adres in Montreal, met de woorden: houd me op de hoogte hoe het met je gaat. Ik zal je nooit vergeten.

Abe borg het briefje weg en dacht er niet meer aan. Er was zoveel te zien dat de aandacht afleidde. Ze reden Canada in!