De duivelskater

Een verhaal uit 1630

[p. 37]

6
We moeten vluchten

De volgende dag is moeder steeds met de zwarte kater bezig. Ze verwent het beest vreselijk. Marieke begrijpt er niets van. Die kater krijgt stukjes ham en zit steeds op moeders schouder. Zo heeft Marieke haar moeder nog nooit gezien. Ze gaf nooit iets om beesten en nu is ze ineens zo bevriend met die duivelskater.

Marieke weet niet dat moeder dit met opzet doet om iedereen te laten zien dat ze niet bang is. Ze loopt zelfs met de kater door het dorp. Iedereen ziet haar, de mensen praten erover, maar ze lopen een eindje om als ze moeder tegenkomen. Zo'n enge heks, je weet maar nooit.

De monnik ziet moeder ook, met haar kater. Hij is blij dat vrouw Van Beek zo uitdagend door het dorp loopt, dat kan hij heel goed gebruiken. Hij gaat weer naar de baron en praat daar lang over de heks van het dorp. De baron zou die monnik het liefst de deur uit smijten, maar hij houdt zich in. Hij moet beleefd blijven. Met die kerels van de kerk moet je voorzichtig zijn. Vooral met zo'n fanatieke monnik.

[p. 38]

Moeder is ondertussen weer thuisgekomen, niemand heeft haar iets gedaan. ‘Zie je wel,’ zegt ze tegen Marieke. ‘Als je niet bang bent, gebeurt je niets. Ze gaan allemaal uit de weg, als je maar brutaal bent. Ga jij nog even melk halen bij boer Luiten?’

Marieke gaat op weg, ze moet dwars door het dorp om bij boer Luiten te komen. Moeder heeft die man een keer beter gemaakt. Uit dankbaarheid geeft hij elke week een grote kan melk. Marieke komt er iedere vrijdag.

Ze loopt met haar kan door het dorp. Bij de kerk staan grote jongens. Ze kijken naar Marieke. Ze is bang, dat zien de jongens. Ze schreeuwen: ‘Heksenkind, moet jij ook op de brandstapel?’ Een jongen komt naar haar toe. Hij wil de kan afpakken. ‘Geef mij dat kannetje maar,’ zegt hij. ‘Daar kan ik bier in doen.’

Marieke houdt de kan stevig vast. De jongen wil haar slaan. Dan wordt ze vreselijk kwaad, ze vergeet haar angst. Ze rukt de kan los en slaat de jongen er hard mee op zijn hoofd. Bloedend deinst hij achteruit. De andere jongens lachen hem uit. ‘Laat jij je door zo'n heksenkind slaan?’ Toch durft niemand Marieke meer tegen te houden. Ze loopt door en komt bij boer Luiten. Die is vandaag niet zo vriendelijk als anders. ‘Ben je daar alweer,’ moppert hij. Hij vult de kan met verse melk, maar zegt dan: ‘Je moet hier niet meer komen. Ik heb er liever niets mee te maken.’

‘Wat bedoelt u?’ vraagt Marieke.

[p. 39]

‘Die hekserij van je moeder,’ bromt boer Luiten. ‘Laat ze gewoon doen, net als iedereen. Ga weg, ik wil je hier niet meer zien.’

Op de terugweg door het dorp kijken de mensen die Marieke tegenkomt een andere kant op. Dat is ongewoon, anders groeten ze elkaar altijd. Marieke is bang, er gaat iets vreselijks gebeuren, dat voelt ze.

Thuis zegt ze: ‘We mogen niet meer bij boer Luiten komen. Hij is net zo bang als de andere mensen. Iedereen praat over je, we moeten echt vluchten.’

‘Laat ze toch praten,’ zegt moeder onverschillig. ‘Morgen zijn ze het vergeten. Dat volk is zo stom.’

Dan hoort Marieke geschreeuw op straat. Ze kijkt naar buiten, door het kapotte raam, er staan wel honderd mensen op de weg. Moeder kijkt ook naar buiten.

‘Daar is die heks!’ schreeuwen de mensen. ‘Ze heeft het kind van vrouw Jaspers vermoord!’

Moeder schrikt, het is alsof er iets in haar knapt. Marieke ziet het aan haar, ze wordt plotseling bleek en gebogen. Haar strijdbare moeder is ineens een kwetsbare oude vrouw.

Moeder stapt naar buiten en roept: ‘Wat is er met het kind van Jaspers?’

‘Dat weet jij best, vuile heks!’ schreeuwt een man. ‘Het kind is dood en dat heb jij gedaan!’ De mensen schreeuwen door elkaar. Van alle kanten klinkt: ‘Het kind is dood.’

[p. 40]

Vrouw Van Beek is versuft. Ze denkt: Dat jongetje dood, dat kan toch niet, het was een gezond kind. Weerloos staat ze daar. Het verdriet om het dode kind heeft al haar vechtlust weggenomen. De kater draait om haar heen, ze let er niet op. Mensen gooien met modder, stenen en straatvuil, ze merkt het niet. De kater vlucht.

De mensen schreeuwen en juichen: ‘Hang die heks op, verbrand haar.’ Moeder stapt achteruit, ze doet de deur dicht. Maar dat houdt het boze volk niet tegen. Door de kapotte ruiten gooien ze stenen en vuil naar binnen. Marieke wil moeder meetrekken, maar vrouw Van Beek staat als een standbeeld midden in de kamer. Marieke kan haar niet mee krijgen. Twee mannen trappen de deur in. Marieke vlucht het huis uit. De kater is al weggerend.

Moeder staat roerloos midden in de kamer. Ze weet dat de mensen haar zullen slaan, haar zullen doodmaken. Wat doet het er nog toe? Zo'n lief klein kind. Zij is een oud mens, laat dat stomme volk maar komen. Vrouw Van Beek is niet bang, ze zal zwijgend en zonder klagen haar dood afwachten.

Maar zover komt het niet. Op het moment dat de eerste woedende mensen het huis binnendringen, wordt het buiten stil. Er komen twee soldaten aan, soldaten van de baron. Ze gaan het huisje in en nemen vrouw Van Beek mee.

‘Je moet mee,’ zegt de oudste soldaat, ‘naar het kasteel.’

[p. 41]

Moeder loopt met de soldaten tussen de mensen van het dorp door. Die soldaten hebben haar leven gered, maar ze beseft het niet. Ze loopt, maar ze weet niet waar ze heen gaat. Ze doet wat haar gezegd wordt, maar van alles wat de mensen schreeuwen of de soldaten zeggen merkt ze niets meer. Moeder denkt enkel nog aan het dode kind van vrouw Jaspers.

In het kasteel sluiten de soldaten moeder op in een cel in de kelder. Hoog in de muur zijn spijlen, daar komt frisse lucht door naar binnen, en er is een lage bank, daar kan ze op slapen. Verder is de cel leeg. Vrouw Van Beek zit urenlang roerloos op die bank. De kater glipt tussen de spijlen door haar cel

[p. 42]

in, maar ze merkt het niet. Als de soldaten haar ophalen, verstopt de kater zich onder de houten bank. De soldaten brengen moeder naar een kamer waar de monnik zit met een priester.

De priester praat met moeder. Hij begint heel vriendelijk. ‘U bent vrouw Van Beek?’ Moeder knikt zwijgend. ‘U kunt mensen beter maken met kruiden? Gebruikt u daar ook wel eens toverformules bij?’ Het is alsof moeder plotseling wakker wordt. Ze kijkt de man fel aan en zegt: ‘Toveren kan ik niet, ik weet iets van kruiden, meer niet.’ De man blijft geduldig doorvragen, maar hij bereikt niets. Moeder houdt vol dat ze niet kan toveren, dat ze geen heks is en dat ze geen duivel in dienst heeft in de vorm van een kater. De priester laat haar gaan. ‘Morgen gaan we verder,’ zegt hij. ‘Als ze dan nog niets zegt, zullen we andere middelen moeten gebruiken. Ik heb uit Luik martelwerktuigen laten komen.’ De monnik lacht. ‘Die vrouw zal ons niet ontsnappen,’ zegt hij tevreden.

De beide priesters zien niet dat Willem het hele gesprek vanuit een donkere hoek heeft afgeluisterd.

Marieke weet niet hoe het met haar moeder gaat. Bij het kasteel jagen de soldaten haar weg. Op straat roepen kleine kinderen haar na: ‘Heksenkind! Heksenkind!’

Marieke vlucht naar hun kapotte huisje. Ze probeert de boel op te ruimen, maar dat is onbegonnen werk, alles is vuil en kapot. Zelfs de

[p. 43]

kan met melk is omgegooid. Als ze een stuk brood vindt gaat ze met dat brood in haar hand op de rand van haar bed zitten. Ze staart dof voor zich uit. Moeder in de gevangenis, wat moet daar van komen? Marieke weet het wel, maar ze durft er niet aan te denken.