De brief van de sultan

[p. 167]

31. Koerier van de prins

De volgende ochtend werden ze uit hun cel gehaald en bij de paltsgraaf gebracht. Frederik IV ontving hen in een klein vertrek, zijn vrouw, prinses Louise Juliana, was er ook. In een hoek zat een secretaris aan een klein tafeltje. Jacob, Ezra en Rodrigo zagen er na hun reis van gister en na de nacht in de cel wat verfomfaaid uit.

De paltsgraaf keek hen onderzoekend aan. Hij was een man van tegen de dertig, zijn vrouw leek iets jonger.

Hij stelde eerst een paar algemene vragen in het duits. Jacob antwoordde zo goed mogelijk. Hij hield niets verborgen. Hij vertelde open en eerlijk, dat hij met een brief van de sultan onderweg was naar prins Maurits. De paltsgraaf keek zijn vrouw aan, zij knikte en vroeg toen in zuiver nederlands aan Jacob: ‘Jij bent in dienst bij mijn halfbroer Maurits?’ Jacob was heel verrast nederlands te horen. Hij was niet zo goed op de hoogte met de familie van zijn prins. Hij wist niet dat hij oog in oog stond met een dochter van prins Willem en Charlotte de Bourbon. Hij legde uit dat hij in 1600 in het leger van de prins gediend had en dat hij nu, door een toevallige samenloop van omstandigheden, een brief vervoerde, gericht aan diezelfde prins. Het klonk allemaal heel aannemelijk. Toch aarzelde de prinses nog. Die jongen sprak goed nederlands, hij maakte een eerlijke indruk, maar... er waren zulke doortrapte spionnen. Hij kon wel in Spanje opgeleid zijn. ‘Welke steden liggen er tussen Amsterdam en Den Haag?’ vroeg de prinses onverwacht. ‘Haarlem en Leiden,’ zei Jacob met een gezicht alsof hij zeggen wilde, ‘wat een stomme vraag.’ ‘Noem eens een feest in december.’ ‘Sinterklaas.’ De prinses lachte. ‘Hij is beslist een Hollander,’ zei ze in het duits tegen haar man. ‘Ieder ander zou kerstmis gezegd hebben.’ De paltsgraaf wilde de brief zien. Jacob haalde het tasje onder zijn kleding vandaan.

De secretaris moest die brief bekijken.

‘Het is beslist een echt stuk,’ zei hij. ‘De aanhef kan ik lezen, de ondertekening klopt. Dit is een brief van de sultan, maar ik kan hem niet lezen.’ ‘Dat hoeft ook niet,’ zei de paltsgraaf. Hij dicteerde een kort briefje aan prins Maurits, tekende dat en deed de twee brieven in het leren tasje dat Jacob terug kreeg. ‘We zullen je zo snel mogelijk weer op weg sturen, koerier van de prins,’ zei hij. ‘Morgen reizen jullie verder.’ Hij belde en gaf een

[p. 168]

bediende opdracht aan alle drie nieuwe kleren te geven. Verder konden ze vrij rond lopen in het paleis, in de grote tuinen en in de stad. ‘We vallen wel van het ene uiterste in het andere,’ zuchtte Ezra. In hun nieuwe kleren in duitse stijl zagen ze er ineens heel anders uit. In het paleis werden ze eerbiedig behandeld. Ze kregen goed te eten en ze waren helemaal vrij. Ze bekeken de stad onderaan de heuvel, de universiteit, de kerken en een lange stenen brug over de Neckar. Over de hele lengte van de brug was een houten dak getimmerd. 's Middags moest Jacob nog eens bij de paltsgraaf komen. Er was een tolk bij die nederlands sprak. Frederik IV wilde precies weten wat Jacob onderweg gezien had.

Hoe sterk was het leger van Spinola? In welke richting gingen ze vanaf Besançon? Over de sterkte kon Jacob wel iets meedelen, waar ze heen gingen na hun vlucht wist hij niet. Hij dacht noordwaarts naar Luxemburg. De paltsgraaf knikte, dat zou wel kunnen. Toen er werkelijk niets meer te vragen was kreeg Jacob reisgeld en een paspoort met hun drie namen. ‘De naam van de jongste heb ik nog niet ingevuld, mijn vrouw vroeg zich af of het wel een jongetje is.’ Jacob schoof verlegen met zijn voet. ‘Het is een meisje, ze heet Esther. In het klooster moest ze net doen of ze een jongetje was, daarna is dat zo gebleven.’ ‘Dan zullen we nu maar Esther voor haar opschrijven,’ besliste de paltsgraaf. ‘Ze... ze heet liever Ezra tot we haar ouders gevonden hebben,’ zei Jacob aarzelend. ‘Dat is een soort belofte.’ De paltsgraaf lachte. ‘Zet dan maar E. Perreira,’ zei hij tegen zijn secretaris. De volgende dag gingen ze deftig in een koets terug naar Speyer. Daar lag een schip gereed, dat hen terug naar de Nederlanden moest brengen. Het was een gewoon vrachtschip, dat in bijna elk stadje aanlegde om te laden of te lossen. Ze hadden er een heel benauwd hokje, waar ze alle drie in moesten slapen. Jacob zocht liever een plaatsje aan dek.

Het duurde allemaal vreselijk lang.

Dagenlang voeren ze de Rijn af, nu eens een uur hier aanleggend, dan weer een halve dag daar. Ze zagen wel veel en het was een mooie reis, maar ze wilden liever opschieten. Als het zo doorging waren ze in september nog niet in Holland. Ezra en Rodrigo werden ook onrustig. Hoe dichter ze bij Holland kwamen, des temeer vroegen ze zich angstig af of hun ouders nu wel echt daar zouden zijn. Zolang ze ver weg waren, hadden ze er vast in geloofd. Nu het eindelijk zover was, dat ze de Nederlanden naderden, twijfelden ze steeds meer.

Het duurde een week voor ze in Keulen waren. De schipper kondigde aan, dat hij zeker drie dagen in die stad moest blijven. Drie dagen! Kwam er dan nooit een eind aan de tegenslagen? Verveeld liepen ze de stad in. Een

[p. 169]

prachtige stad, dat wel. Maar ze hadden nu al zoveel steden gezien en de een was nog mooier dan de andere. Ze wilden nu alleen maar weg. Op de markt zag Jacob een groot rijtuig. De koetsier sprak nederlands. Jacob maakte een praatje met hem. Hij hoorde dat de man naar Arnhem zou rijden om daar iemand op te halen. ‘Kunnen wij meerijden?’ vroeg Jacob. De koetsier keek bedenkelijk. Jacob liet geld zien. Er viel over te praten. Dat praten gebeurde in een herberg, waar Jacob ongewoon gul tracteerde. Hij werd het met de man eens over een prijs. Pas daarna vertelde hij aan Ezra en Rodrigo wat de bedoeling was. Van het nederlandse gesprek hadden ze niet veel begrepen. Ezra juichte: ‘Met een koets naar Amsterdam!’ ‘Nee, naar Arnhem,’ verbeterde Jacob. ‘Dat is daar toch zeker vlakbij.’ ‘Het is aardig in de richting, maar je bent er dan nog niet. Ze haalden hun weinige bagage van het schip, groetten de schipper en holden terug naar de markt. Ze stapten in de koets en reden deftig de stad uit. Daarbuiten was het iets minder deftig. De koets slingerde hevig heen en weer op de slechte wegen, maar daar gaven ze niet om. Eindelijk zat de vaart er in. Naar Amsterdam! Grote stofwolken hingen op de weg achter hen. In de dorpen en stadjes waar ze door kwamen, liepen de mensen naar buiten om de koets te zien. Ezra wuifde alsof ze een prinses was. Alle drie hadden ze de grootste pret.

Tweemaal werden ze aangehouden. Beide keren toonde Jacob met een ernstig gezicht het paspoort dat de paltsgraaf gegeven had. Ze mochten meteen doorrijden. In één dag waren ze in Arnhem, wat een snelheid! Ze moesten wel overnachten in een herberg. Dat gaf niet, Jacob had genoeg geld meegekregen.

De volgende ochtend meldde Jacob zich bij de garnizoenscommandant van Arnhem. Hij toonde weer het paspoort en een extra brief van de paltsgraaf. Alle deuren gingen voor hem open. Hij kon zo drie paarden krijgen. Jacob keek een beetje bedenkelijk. Paard rijden deed hij liever niet. Er werd een reiskoets voorgereden en als deftige gasten stapten de kinderen in. Ze reden achter elkaar door naar Den Haag. Eerst waren ze nog opgewonden blij, maar naarmate de dag vorderde, werden ze steeds stiller. Toen ze eindelijk in Den Haag bij het verblijf van de prins kwamen, waren ze het er over één ding eens: nooit meer in een rijtuig. Ze hadden het gevoel dat ze bont en blauw waren van het hotsen en botsen in dat vreselijke vervoermiddel. Jacob moest meteen bij de prins komen. Hij trok zijn kleren recht en volgde een soldaat van de wacht. De prins zat met twee andere heren in een kamer waar kaarsen brandden. Jacob meldde zich netjes. ‘Hé, ben jij niet het hulpje van de chirurgijn van een paar jaar geleden?’ Jacob

[p. 170]

zei dat dat klopte. ‘En nu kom je helemaal uit Turkije een brief brengen?’ Jacob legde uit, dat hij de tweede drager van de brief was, vanaf Venetië. De prins knikte. ‘Blijf in de buurt, ik zal je morgen nog moeten spreken. Je zult nu wel willen slapen.’ De prins stond op, het onderhoud was beëindigd.

Jacob ging nog niet weg. Hij aarzelde.

‘Wil je nog iets zeggen jongen?’

‘Ja eh, eh, weet u ook of er in Amsterdam een familie Perreira is aangekomen? Een paar maanden geleden, met de Stad Hoorn uit Faro.’ De prins was verbaasd over die vraag. Hij wendde zich tot een van de heren, die bij hem waren. ‘Mijnheer Blanker, u komt uit Amsterdam, als bestuurder van die stad weet u ongetwijfeld precies wie er bij u binnenkomen en uitgaan.’ De man lachte. ‘Dat niet excellentie. Maar in dit geval weet ik het toevallig wel. Twee mensen, een man en een vrouw, gaan elke dag naar de haven om naar hun kinderen te vragen. Zij heten Perreira, zij zijn portugese joden, vluchtelingen voor de inquisitie.’

Juichend kwam Jacob naar buiten, waar hij Ezra en Rodrigo vond. Hij vertelde ze het goede nieuws. Zijn beide reisgenoten barsten in snikken uit. ‘Daar hoef je toch niet om te huilen,’ zei Jacob. ‘We huilen omdat we zo blij zijn,’ riep Ezra uit. Jammer genoeg was ze zo overstuur dat ze het in het portugees zei, zodat Jacob er nog niets van begreep. ‘Ach, malle druktemakers,’ zei hij. ‘Kom mee.’ Ze gingen met een soldaat van de wacht naar een eenvoudig hok, waar ze konden slapen. Ezra huilde nog steeds.

Ze keek om zich heen in het kale hok met de tralies. ‘Hier wonen zeker ook protestantse bondgenoten,’ zei ze. Ze rolden alle drie gierend van de lach over de grond, sprongen op en maakten luid zingend een rondedans.

De wachtcommandant kwam knorrig vragen of het niet wat stiller kon. Ze sliepen inderdaad in een cel, met de deur open.