De brief van de sultan

[p. 128]

22. Met het leger op mars

De volgende dag bleek al meteen dat ze niet meer konden ontsnappen. De bagage werd op karren geladen. Ook de wapens gingen op lange platte wagens. Het was overal een enorme drukte.

Korporaal Vitorini lette speciaal op Jacob, Rodrigo en Esther. Hij vertelde dat ze als hulpjes ingedeeld waren bij de kapitein. Umberto had de leiding over de kleine groep, die bij de kapitein persoonlijk diende. Ze moesten het paard van de kapitein verzorgen, laarzen poetsen en meer van dat soort werkjes. ‘Vanaf nu sta je rechtstreeks onder mijn bevel’, zei Umberto. Hij herhaalde dat een paar maal.

Hij draaide deftig aan zijn snor en wilde juist nog iets indrukwekkends zeggen toen een schelle stem achter hem riep: ‘Umberto, waar zit je?’

‘Hier Anna’, antwoordde de dikke korporaal en op zijn korte beentjes draafde hij weg. Hij wenkte de kinderen dat ze hem moesten volgen.

Met haar handen in haar zij wachtte Anna, de vrouw van Umberto, hen op. Ze was veel groter dan Umberto en haar stem was luid genoeg om een heel regiment te commanderen.

Dat deed ze ook graag, commanderen. De drie nieuwe soldaten merkten al spoedig, dat ze hun dienst zouden doen onder rechtstreeks bevel van Anna en niet van Umberto. Zelfs de kapitein had ontzag voor Anna.

‘Lieve Moeder Gods!’ riep Anna uit. ‘Ze komen steeds jonger in het leger, waar moet dat heen.’ Ze drukte Ezra tegen zich aan. ‘Wat moet jij nou in het leger kleintje?’ Ezra piepte benauwd: ‘We zijn onze ouders kwijt.’

‘Heilige Maria, vol van genade, drie weeskinderen!’

Anna was vervuld van medelijden, waar Ezra snel op inspeelde. De verstandhouding tussen Ezra en Anna was vanaf het begin heel hartelijk. De jongens profiteerden daar ook van, want gedrieën hoorden ze voortaan bij Anna en via Anna ook een beetje bij Umberto. De rest van het leger had niets meer over ze te vertellen, de kapitein nog wel het allerminst. Jacob, die zulke toestanden in het leger van de prins nooit meegemaakt had, was er wel blij om. Als ze een aantal weken met dit leger mee moesten trekken kon je je maar beter achter zo iemand als Anna Vitorini verschuilen. Het viel Jacob wel op dat dit leger goed gedisciplineerd was. In een paar uur tijd was alles opgeborgen en zette de stoet zich in beweging. In ordelijke rijen verlieten de eenheden ruiterij, piekeniers en musketiers het ter-

[p. 129]

rein, waar de tenten bleven staan. Op het moment dat Anna het bevel gaf op te marcheren was het begin van de stoet al niet meer te zien. Als een veldheer zat zij op de bok van haar kar, ze mende met vaste hand het paard. Ezra zat naast haar, de jongens liepen naast of achter de kar, net als Umberto. De kapitein reed te paard voorop, een somber kijkende man. Hij droeg een korte spies als teken van zijn waardigheid.

De wagen van Anna en Umberto was de laatste van het eigenlijke leger. Daarachter kwam echter nog een onafzienbare lange stoet burgers. Wagens met de vrouwen en kinderen van de soldaten, wagens met meisjes en vrouwen die achter de soldaten aan heel Europa doortrokken. Wapensmeden, wagenherstellers, hoefsmeden, allerhand ambachtslieden vonden hun plaats in de tros van het leger. Middenin reed een man die drie wagens had: de vivandero. Deze man had wijn, levensmiddelen en snoepgoed bij zich. Als het leger ergens rustte zocht hij een goed plekje uit, stelde zijn karren op en verkocht de soldaten drank en voedsel.

Met een paar korte onderbrekingen liepen ze de hele dag door. In de loop van die eerste dag raakten ze alle drie al aardig gewend aan het legerleven. Ezra praatte honderduit met Anna. Ze vertelde haar het verhaal, dat ze eerder aan Pieter de Vos had voorgelogen. Dat ze uit een circus kwamen, dat ze bij een zeeramp hun vader en moeder kwijt waren geraakt en dat ze nu naar het noorden reisden om hun ouders te zoeken. ‘Misschien zijn ze in Brussel’, zei Ezra. Brussel leek haar hier een betere keus dan Amsterdam. Anna zuchtte. ‘Wie weet, gelukkig zijn jullie nu goed terecht. Umberto en Anna zullen goed voor je zorgen lieve kleine.’ Ze omhelsde Ezra weer. Een tamelijk knellende ervaring, die Ezra echter graag voor de goede zaak over had.

Het zag er naar uit, dat ze inderdaad een goede keus hadden gedaan door zich ‘als brood in de mand’ mee te laten voeren naar de Nederlanden.

‘Hoe moeten al die mensen nu eten krijgen?’ vroeg Ezra. ‘Dat is allemaal al vooruit georganiseerd’, antwoordde Anna. ‘Vandaag gaan we tot Magenta. In Magenta heeft iemand in opdracht van de regering voedsel gekocht, brood laten bakken en huizen uitgezocht waar we kunnen slapen. Als er niet genoeg huizen zijn, slapen we op de wagens of buiten in zelfgemaakte hutjes van planken en takken. Als we in Magenta aankomen gaat onze kapitein naar de voorraadschuur, waar het brood en al het andere eten klaar ligt. Hij krijgt wat we samen nodig hebben, tekent een bonnetje en klaar is het.’

‘Moet de kapitein dan niet betalen?’

‘Nee, er is in Magenta iemand die alles ingekocht heeft en die man gaat

[p. 130]

[p. 131]

naar de generaal of naar een of ander persoon van de regering om zijn geld te halen.’

‘En moeten wij niet betalen?’ hield Ezra aan.

‘Oh ja, wij betalen dubbel en dwars’, schetterde Anna. ‘Maar niet nu, bij ons houden ze het van de soldij af. Let maar eens op, aan het eind van de rit krijg je niets meer, dan rekenen ze het wel zo uit, dat je alles opgegeten hebt.’

Over dit onderwerp bleek Anna uren door te kunnen praten. Ze leerde Ezra zo in korte tijd heel wat over het leger.

Als alles goed ging moesten er langs de hele route naar de Nederlanden etappeplaatsen ingericht zijn voor het langstrekkende leger. Zelfs de karren en de paarden werden voor bepaalde trajekten verhuurd door burgers, die zo iets aan het leger verdienden.

‘Met deze kar gaan we tot de bergen’, zei Anna, ‘dan krijgen we ander vervoer: muilezels. Maar dat merk je nog wel.’

Anna had de hele reis al eerder gemaakt. Ze was met een Spanjaard getrouwd geweest, met hem had ze de tocht naar de Nederlanden gemaakt. Hij was er gesneuveld. ‘God hebbe zijn ziel’, zei Anna en ze sloeg een kruis. ‘Het was een beste man, maar toch voor mij nooit meer een Spanjaard.’ Ze gaf geen bijzonderheden.

‘Ik ben een vrouw uit Milaan, geef mij maar een milanese man, ik weet wat ik daar aan heb.’ Ze keek met welbehagen naar haar dikke korporaal.

In Magenta was de organisatie van de etappe zeer goed verzorgd. Niemand kwam er iets tekort en voor velen was er een slaapplaats in een huis of boerderij.

Jacob, Ezra en Rodrigo sliepen in het stro in een klein boerderijtje. Ze bespraken de eerste dag in het leger en ze waren het er over eens dat het goed ging. Op deze manier zouden ze veilig en rustig in de Nederlanden komen.

‘Dit leger plundert helemaal niet’, zei Jacob verbaasd. ‘Ik heb nog helemaal geen moescoppers gezien.’

De anderen begrepen hem niet. ‘Moescoppers’, herhaalde Jacob. ‘Dat zijn soldaten die van de troep afdwalen en dan de mensen bestelen.’ Daar hadden ze inderdaad niets van gemerkt.

‘Doen ze dat dan in het leger van prins Maurits wel?’ vroeg Ezra. Daar was Jacob even verlegen mee. ‘Bij de prins zelf niet natuurlijk,’ zei hij, ‘maar je hoort wel eens zoiets.’

De eerste dag in het leger was meegevallen.

Ze hadden nog niet veel te doen gekregen, ze reisden en ze aten gratis en op de meest ongewone manier die je je maar denken kon was de brief van de

[p. 132]

sultan goed beschermd. Jacob voelde het zakje met de brief onder zijn hemd. Dat zat wel goed zo.

Drie dagreizen maakten ze door tamelijk vlak land.

Rodrigo en Jacob kregen nu wel veel werk. Elke ochtend moest al heel vroeg de uitrusting van de kapitein smetteloos gepoetst zijn. Elke avond moesten ze eten halen bij de uitdeelpost en overdag droegen ze dingen die niet op de karren konden.

Ezra zat prinsheerlijk op de bok bij Anna.

‘Hij is mijn eigen bediende’, zei Anna en daar had niemand iets tegen in te brengen.