De brief van de sultan

[p. 23]

4. De reis begint

Santos Perovia bleef via de secretaris precies op de hoogte. Hij wist op welke dag Josef Yahya zou vertrekken. Hij wist wat er in de brief aan Van der Mijle stond. De secretaris had die brief geschreven. Josef werd er in genoemd, maar er stond niet in hoe Josef er uitzag. Als Perovia de beide brieven in bezit kreeg kon hij in Venetië zeggen dat hij Josef heette, en hij zou zonder moeite als officiële koerier verder reizen naar Nederland.

Hoe moest hij de brieven in bezit krijgen?

De secretaris kon er niet aankomen. De brief van de sultan had hij zelfs nog nooit gezien. Beide brieven lagen in een kistje waarvan alleen Khalil Pasha de sleutel had. Perovia probeerde de secretaris zover te krijgen dat hij het hele kistje zou stelen, maar dat durfde de man niet.

Waarschijnlijk kon het veel eenvoudiger.

Als dat jongetje op reis was, moest het mogelijk zijn hem onderweg te overvallen, dood te slaan en te beroven. Het liefst deed Perovia dat niet zelf. Hij kwam in contact met vier afgedankte turkse militairen. Ruiters, die te oud voor de dienst waren. Zij wilden naar het westen om ergens als huurling dienst te nemen bij een of ander legertje waar men het niet zo nauw nam met leeftijden.

Perovia vertelde ze, dat er onderweg, iets te verdienen was. Zij moesten Josef Yahya volgen en vóór de stad Edirne beroven. Geld zou voor hen zijn, papieren en wapens moest Perovia hebben. In Edirne moesten ze op Perovia wachten. Als ze alles goed uitvoerden, konden ze op een extra beloning rekenen.

‘Wat moeten we met de jongen doen?’ vroeg de oudste soldaat.

‘Dat moeten jullie zelf weten. Als je er maar voor zorgt dat hij niet meer in Istanbul terugkomt.’

Vroeg op een ochtend in janurari van het jaar 1602 verliet Josef Yahya het huis van Khalil Pasha. Hij reed op een klein paard, een snel beest, geschikt voor een lange tocht door moeilijk terrein.

Khalil Pasha vergezelde hem tot de stadsgrens.

Hij herhaalde de vele waarschuwingen die hij in de voorafgaande dagen al gegeven had. Josef knikte. Hij bleef beleefd, maar hij dacht: ‘Hou nu maar op, ik weet het nu wel.’

[p. 24]

Ze merkten geen van beiden dat ze gevolgd werden door vier ruiters.

Santos Perovia had aangewezen wie de soldaten hebben moesten. ‘Wacht één of twee dagen voor je hem overvalt,’ had hij gezegd. ‘Zorg ervoor dat niemand iets merkt.’

Perovia zelf zou in de komende dagen nog één- of tweemaal bij Khalil Pasha op bezoek gaan. De admiraal moest de indruk krijgen dat zijn plan lukte. Hij moest denken dat Josef veilig onderweg was en dat Perovia niets doorhad.

Bij de stadgrens had Khalil Pasha nog een verrassing. Hij had ervoor gezorgd dat Josef een ervaren reisgenoot meekreeg. Er stond een jongeman klaar, een Venetiaan van achttien jaar, te paard net als Josef. Hij droeg warme kleren, een bontmuts en een dikke wollen mantel. Een zwierige stedeling, die zich in degelijke herderskleren gestoken heeft. Hij groette de admiraal, nam zijn muts af en maakte kennis met Josef. ‘Alessandro Mantua,’ zei hij, ‘messo di Venetia’. Josef verstond genoeg italiaans om te weten dat dat betekende: ‘koerier van Venetië’.

‘Alessandro reist regelmatig heen en weer tussen Istanbul en Venetië,’ zei de admiraal. ‘Hij kent de weg, hij weet waar de herbergen zijn. Jullie reizen samen.’

Even was Josef teleurgesteld. Hij had erop gerekend alleen te reizen. Helemaal alleen alle gevaren trotseren, dat was toch pas echt? Alessandro merkte dat niet. Hij lachte en zei: ‘Dan gaan we maar. Het is nog een heel eind naar de eerste herberg.’ Ze gingen op weg. Admiraal Khalil Pasha keek ze na. Hij lette niet op de vier soldaten die zwijgend langskwamen. Morsige figuren op magere, oude paarden. Waarom zou de admiraal daarnaar kijken?

Josef vertelde Alessandro niet waarom hij de reis naar Venetië maakte. Alessandro vroeg er niet naar. Had de admiraal hem iets gezegd? Was hij niet nieuwsgierig? Voorlopig hadden ze nog genoeg te praten. Alessandro reisde al vier jaar als koerier tussen Venetië en Istanbul. Hij hoorde zichzelf graag praten en had zoveel te vertellen, dat Josef graag luisterde.

Het was een heldere, koude dag.

Ze lieten de paarden rustig stappen, de reis was lang, ze moesten hun rijdieren niet te vlug vermoeien.

Die eerste dag was het nog vrij druk op de weg. Ze merkten niet dat ze door de vier soldaten gevolgd werden. Ze sliepen in een drukke herberg. De soldaten sliepen in een stal aan de andere kant van de weg. Tegen de ochtend letten ze op wanneer de jongens weggingen, en ze volgden zonder zich te haasten.

[p. 25]

[p. 26]

De weg werd smaller, steiler en stiller.

Ze kwamen in bergland waar hier en daar sneeuw lag.

Alessandro was de eerste die de soldaten opmerkte. Hij zei er pas iets van toen de dag al bijna om was.

‘We worden gevolgd,’ zei hij. Ze stonden bovenaan een kronkelend bergpad. Josef keek om. Hij zag de soldaten, honderd meter lager. Hun schonkige paarden sjokten moeizaam de berg op.

‘Kom mee,’ zei Alessandro. Hij reed snel naar beneden. Josef volgde. Na een korte, snelle afdaling hield Alessandro zijn paard in en dreef het behoedzaam van de weg af. Achter een stapel grote rotsblokken beduidde hij Josef zwijgend, dat hij moest afstijgen. Ze hoorden stemmen, hoefgetrappel.

‘Ik heb ze daarnet nog gezien,’ riep één van de soldaten.

‘Ze moeten hier in de buurt zitten,’ zei een ander.

‘Ze zijn al verder, kom mee!’ riep een derde. Ze draafden verder het dal in.

De jongens keken elkaar aan.

‘Heb jij iets bijzonders bij je?’ vroeg Alessandro.

Josef kreeg een kleur en zweeg.

‘Je hoeft me niets te zeggen. Ik begrijp zo ook wel dat de admiraal je niet voor niks op weg stuurt. Moet je nog verder dan Venetië? Nou ja, zeg 't maar niet. Hoe minder mensen een geheim kennen, des te beter. Ken je die kerels? Heb je ze eerder gezien?’

Josef had een droge keel van angst. ‘Nee,’ zei hij, ‘ik ken ze niet. Ik weet niet waarom ze achter mij aan zouden zitten.’

Vanuit hun schuilhoek konden ze de soldaten het dal in zien rijden.

‘Ik weet niet wat ze willen,’ zei Alessandro. ‘Het zijn soldaten, maar ze horen niet meer bij het turkse leger. Waarschijnlijk zijn ze op weg naar het westen. Er zijn veel van die kerels onderweg. In het westen zijn altijd huurlingen nodig. Meestal doen ze je niks, maar je kunt ze toch beter niet op een stil plekje tegen komen.’

Ze bleven nog een poosje waar ze waren.

Josef zag de soldaten niet meer. ‘Weten ze iets van de brief?’ vroeg hij zich af. Beide brieven droeg hij in een linnen tasje onder zijn kleren.

‘We gaan verder,’ zei Alessandro. ‘In de winter kun je niet 's nachts buiten blijven. We moeten nog een heel eind rijden voor we in een dorp komen waar een herberg is. Het kan zijn dat die kerels daar ook zijn. Let niet op ze. Als ze iets van plan zijn wachten ze toch tot ze ons op een eenzaam plekje treffen. In een drukke herberg kan ons niets gebeuren.’

Alessandro kreeg gelijk.

[p. 27]

Tegen de avond kwamen ze, koud en vermoeid, aan in een klein dorpje. In de enige herberg troffen ze de soldaten. Er waren nog meer reizigers. Kooplieden op weg naar Istanbul, een drietal bedelaars, een paar boeren op weg naar de stad. De herberg was niet veel meer dan een vervallen boerderij. Op de binnenplaats stonden de rijdieren dicht opeen, en rond de binnenplaats waren slaapnissen tegen de buitenmuur. In de eigenlijke boerderij kookte een zeer slongzige vrouw een dikke soep. Die soep en hompen brood waren het enige voedsel dat te koop was. De jongens aten ervan, en ze genoten ervan. Na de koude dag, na de vermoeienis was elk maal een feestmaal.

Josef ging meteen slapen. Alessandro zei dat hem niets kon gebeuren. Op een dikke laag stro wikkelde Josef zich in de drie dekens die hij bij zich had. Hij sliep vrijwel meteen.

In de boerderij zaten de bedelaars dicht bij het vuur. De vier soldaten bleven wat apart in een hoekje. De kooplieden gingen vroeg slapen en ook de boeren verdwenen. De soldaten loerden naar Alessandro, die bij het vuur gezellig zat te praten met de bedelaars. Hij kende ze. Alessandro kwam overal wel bekenden tegen. Hij vroeg hoe het met de mannen ging. Ze klaagden over de winter. Diep weggedoken in hun gescheurde mantels probeerden ze zoveel mogelijk te genieten van de warmte van het vuur. Hun magere roofvogelkoppen gloeiden, ze krabden zich en kakelden maar door over kou, honger en armoede.

‘Sommige mensen doen maar net of ze arm zijn,’ zei Alessandro.

‘Nou, www..wij niet,’ hakkelde de kleinste bedelaar. ‘Www..wij st..sterven haast van..van..van armoe.’

‘Ik bedoel jullie ook niet,’ fluisterde Alessandro. ‘Ik bedoel die edellieden daar.’ De bedelaars keken ongelovig van Alessandro naar de vier soldaten die hij aanwees. ‘Dat had je niet gedacht hè? Toch is het zo. Dat zijn schatrijke kerels. Ze hebben zich vermomd als arme soldaten, dan denken ze veiliger te kunnen reizen. Als jullie in één klap rijk willen worden....’ De bedelaars wisten niet wat ze hoorden.

Vertrouwelijk zei Alessandro zacht: ‘Ze zijn op weg naar Edirne. Je kent het smalle pad tussen de rotsen een eindje buiten het dorp. Een verrassingsaanval van drie flinke kerels zoals jullie, daar kunnen ze niet tegen op. Je zult verbaasd zijn wat je onder die oude kleren vindt. Ze hebben hun zakken vol goudstukken.’

De bedelaars begonnen zachtjes met elkaar te overleggen, terwijl Alessandro brutaalweg naar de soldaten toeslenterde om een praatje met ze te maken.

De mannen waren niet erg spraakzaam, ze bromden wat onverstaanbare

[p. 28]

antwoorden. Alessandro praatte gezellig, zeer op zijn gemak. Ondertussen bekeek hij de soldaten goed. Ze waren minder oud dan hij gedacht had. Drie van de vier leken erg dom, alleen de vierde keek wat slimmer uit zijn ogen.

‘Die maat van mij lijkt wel niet wijs,’ babbelde Alessandro. ‘Ik ken hem nauwelijks, we rijden zomaar toevallig allebei dezelfde kant op. Nu wil hij morgen al om half vijf verder reizen. Vind je dat niet gek? ‘Half vijf, ik moet er niet aan denken. Dan is het mij nog te koud en te donker. Nou ja, hij moet het zelf maar weten.’

Alessandro groette de soldaten vriendelijk en ging nog even bij de bedelaars zitten. ‘Als jullie ze willen vangen moet je vroeg zijn,’ zei hij zachtjes. ‘Ze gaan al om half vijf op weg.’

Hij liep naar de slaapnis waar Josef lag, rolde zich in zijn dekens en sliep heerlijk in.

Het was een heldere koude nacht. Ze hadden moeite om warm te blijven. Om vier uur waren ze allebei wakker. Fluisterend vertelde Alessandro aan Josef wat hij de vorige avond gedaan had. ‘Kijk,’ zei hij, ‘daar gaan de eerste jagers al.’ Aan de donkere zijde van de binnenplaats, buiten het maanlicht, slopen de drie bedelaars de herberg uit. Ze hadden dikke stokken bij zich.

Alessandro trok de mantel van Josef aan en zette zijn muts op. Rustig legde hij de bagage en het zadel op zijn paard. Vanuit zijn ooghoeken zag hij dat er beweging kwam in de hoek waar de soldaten sliepen. Hij steeg op en vertrok, de muts diep in de ogen.

Josef zag de soldaten tevoorschijn komen. Ze maakten snel hun paarden klaar en gingen achter Alessandro aan. Op veilige afstand volgde Josef zelf; hij wist waar hij Alessandro zou vinden.

In het maanlicht stapten de paarden rustig voort. Het was nog ijzig koud. Er was totaal geen wind. Het leek of de tijd stil stond. Bij een bocht in de weg wachtte Josef. De weg helde naar beneden. De bedelaars waren niet te zien. Maar Alessandro reed ver vooruit, een donkere schim in het bleke maanlicht. Vier zwarte figuren volgden hem.

In de verte, aan het eind van de weg werd het pad smaller, een bos groeide ter weerszijde op de vrij steile hellingen. Alessandro verdween in het duister.

‘Ze komen eraan,’ zei hij tegen de struiken links en rechts. De struiken luisterden; ze gaven geen antwoord.

Alessandro gaf zijn paard de sporen en galoppeerde weg. Na een paar honderd meter dreef hij het paard langs een smal bochtig pad de helling

[p. 29]

op. Hij reed terug. Het donkere pad lag nu links onder hem.

Hij hoorde van de andere kant een ruiter naderen: Josef. Die was op zijn aanwijzing vóór het bos omhoog gereden. Ze waren blij dat ze elkaar zagen. Op datzelfde moment hoorden ze beneden op het donkere pad een vreselijk gegil. De overval was begonnen.

Behendig wendde Alessandro zijn paard op het smalle pad.

‘Kom mee,’ zei hij. ‘Wie het ook wint daar beneden, zolang ze bezig zijn moeten wij zien dat we wegkomen.’