De brief van de sultan

[p. 13]

2. Het plan van Perovia

Santos Perovia wachtte gespannen af of prins Maurits hem zou willen ontvangen. Uiterlijk toonde hij niets van die spanning. Hij wilde zich voordoen als een belangrijk man uit het oosten, iemand die de prins iets heel gewichtigs te vertellen had.

In werkelijkheid was Santos Perovia helemaal niet zo'n belangrijke man. Hij kwam uit Algiers en reisde met oosterse koopwaar Europa door. Hij was overal geweest: in Turkije, in alle landen rond de Middellanse Zee, in Frankrijk, Spanje, Duitsland en in de Nederlanden. Santos Perovia was overal geweest en hij had zijn ogen goed de kost gegeven. Hij kende de waarde van militaire inlichtingen. Als hij in Spanje had gezien dat er troepen gereed gemaakt werden, was dat bericht geld waard in Frankrijk. Hij zag kans ieders vertrouwen te winnen. Aan het spaanse hof werd hem een geheime brief toevertrouwd die hij moest bezorgen bij de spaanse gezant in Parijs. Daar werd hij voor betaald. Door de brief eerst te laten lezen aan een secretaris van de franse koning kreeg hij dubbel betaald. Vanuit Frankrijk was hij naar de Nederlanden gekomen. Toevallig was hij op twee juli 1600 bij Nieuwpoort. Hij had afgewacht wie er zou winnen om daarna zijn diensten aan te bieden aan de overwinnaar. Vanaf een duin zag hij de beslissende ruiterijaanval.

Hij zag de vluchtende Spanjaarden; hij zag de vele doden, en een groot plan kwam bij hem op. Een plan waar hij geld mee kon verdienen.

‘Wat voor bericht heeft die man,’ gromde prins Maurits.

Zijn bediende legde schone kleren gereed.

‘Wie stuurt hem?’ vroeg de prins terwijl hij zich aankleedde.

De sergeant wist het niet. ‘Hij zegt alleen dat het erg belangrijk is.’

‘Laat hem maar komen,’ zei de prins. ‘Maar neem hem eerst zijn wapens af en laat hem hier brengen door twee man die hem geen ogenblik uit het oog mogen verliezen.’

Tussen twee soldaten verscheen Santos Perovia in de tentopening.

De prins zat op de rand van zijn veldbed. Perovia bleef bij de ingang van de tent staan. Hij maakte een buiging. ‘Santos Perovia groet u, excellentie. De nederige dienaar en boodschapper van de grootmogende heer sultan van

[p. 14]

Turkije groet de machtige overwinnaar van de historische slag die heden gestreden is.’

‘U komt van de sultan van Turkije?’

‘Jawel excellentie.’

Prins Maurits wenkte zijn secretaris. ‘Mijnheer van der Mijle, breng deze gezant naar uw tent, onderzoek zijn geloofsbrieven en hoor wat hij te zeggen heeft. Vertel het mij als het belangrijk is.’

Perovia begreep niet wat er gezegd werd. Hij merkte echter dat het gesprek snel afgelopen was. Van der Mijle nam hem mee en liet hem op een lage bank in zijn tent zitten. De soldaten bleven naast hem staan.

‘Hebt u geloofsbrieven, stukken waaruit blijkt dat u gezant bent van de sultan?’

Santos Perovia keek heel verbaasd.

‘Geloofsbrieven? U denkt toch niet dat de sultan zijn dienaar op reis stuurt voor een geheime zaak met brieven op zak?’

‘Het is heel gebruikelijk dat dienaren van vreemde vorsten zich op een of andere wijze als zodanig kenbaar kunnen maken,’ zei van der Mijle koeltjes. ‘Er zijn nogal wat oplichters die proberen zich belangrijker voor te doen dan ze zijn,’ voegde hij er aan toe.

Perovia werd heel boos. ‘Hoe durft u mij een oplichter te noemen. U beledigt mij, en door mij te beledigen kwetst u de hoogmoedige heerser aller Turken. Ik heb een uiterst belangrijke boodschap voor uw meester, een bericht dat zo geheim is, dat ik het alleen aan hem persoonlijk mag overbrengen.’

‘Zoals u wilt,’ zei Van der Mijle. ‘U zult dan wel tot morgen moeten wachten. De prins heeft vanavond geen tijd om u te ontvangen. Als u mij wilt zeggen waar het over gaat, kan ik zien wat ik morgen voor u doen kan.’

‘Onmogelijk, deze belangrijke zaak kunt u niet uitstellen. De prins moet dit zo snel mogelijk weten.’

‘Als ik niet weet waar het over gaat, kan ik niets voor u doen. De prins heeft nu andere bezigheden,’ herhaalde Van der Mijle.

Perovia zuchtte. ‘Goed dan,’ zei hij, ‘ik zal u er iets over vertellen. U bestrijdt de spaanse koning, en mijn heer, de machtige sultan, ook hij bestrijdt de koning van Spanje. Vandaag hebt u een grote overwinning behaald. Die overwinning zou nog groter zijn als Spanje nu ook in de Middellandse zee aangevallen werd. U kwam naar het zuiden, om Duinkerken aan te vallen. De spaanse troepen waren in opstand tegen hun eigen bevelhebbers, alles leek zo goed te gaan. Maar wat gebeurde? De Spaanse generaal belooft zijn soldaten geld, de soldaten willen weer oorlog voeren, en u moet een zware veldslag leveren! Samenwerking met de sultan maakt het

[p. 15]

mogelijk Spanje van twee kanten aan te vallen. Er komen minder soldaten hierheen en - u kunt de oorlog winnen.’

‘Samenwerken met de sultan? Denkt u nu werkelijk dat de prins wil samenwerken met de anti-christ?’

Perovia verstrakte. ‘De prins is een staatsman, als staatsman en als generaal zal hij inzien dat de sultan een goed voorstel doet.’

Van der Mijle haalde zijn schouders op. ‘We zullen zien,’ zei hij. ‘Als u kunt bewijzen dat u een gezant van de sultan bent zal de prins u misschien morgen willen ontvangen.’

Meer kreeg Perovia die dag niet gedaan. Hij moest in het kamp blijven en hij werd goed bewaakt.

Van der Mijle trof de prins in gesprek met de afgevaardigen van de Staten Generaal. Er scheen onenigheid te zijn. Maurits sloeg met de vuist op tafel. ‘Ik weiger nog één man te wagen aan deze onzinnige expeditie. We moeten terug en snel. Morgen begint de terugtocht. Als we doorgaan naar Duinkerken kunnen de Spanjaarden ons met een deel van hun leger insluiten terwijl de rest Holland binnenvalt. Vrijwel ons hele leger staat hier, we zijn al veel te ver gegaan.’

De heren mompelden nog wat en verdwenen.

Adriaan van der Mijle vertelde de prins wat Perovia gezegd had.

De prins luisterde maar half. Hij dacht even na.

‘Hij kan een bedrieger zijn,’ zei de prins. ‘Het kan ook een serieus voorstel zijn, dan moeten we het in ieder geval op papier hebben, of we er iets mee doen of niet. Geef hem een nietszeggend briefje mee waarin we vragen om verduidelijking van de plannen. Laat die man daar maar mee naar Turkije gaan. Als hij niet liegt horen we er nog wel eens iets van.’ ‘En de betaling?’ vroeg Van der Mijle voorzichtig.

‘Betaling?’

‘De man kan reisgeld vragen.’

‘Geen cent,’ zei de prins, ‘geld vraagt hij maar aan de grote Turk.’

Van der Mijle knikte tevreden. Hij wist genoeg.

De volgende ochtend brak het leger op.

Perovia kreeg een brief mee voor de sultan van Turkije. Hij vroeg geld, maar kreeg niets. Toch begon hij aan de lange reis naar Turkije, naar de hoofdstad Istanbul.

Zijn plan was hier nog niet gelukt, maar hij had in ieder geval een eerste brief. Als ze daar in Turkije op in wilden gaan kon hij een echte brief van de sultan krijgen. Dan zouden ze in Nederland wel willen betalen. Hij moest

[p. 16]

geduld hebben, gewoon zijn zaken afhandelen en dan over een poosje zijn grote slag slaan. Als hij echt belangrijk nieuws naar de Nederlanden bracht, kreeg hij vast wel een belangrijke functie. Grote rijkdom wachtte dan.

Perovia zag het leger vertrekken. Hij ging niet mee. Hij reisde meteen naar het zuiden, waar hij in een franse haven een schip hoopte te vinden dat naar Turkije voer.

Jacob Valk wist daar niets van. Hij zag Perovia niet meer. Hij dacht ook niet meer aan hem. Waarom ook? Hij had immers niets met deze vreemde oosterling te maken? Als iemand hem verteld had dat hij nog eens te maken zou krijgen met een brief van de sultan, zou hij het niet geloofd hebben. Toch zou dat gebeuren, al duurde het nog twee jaar.

Het leven van Jacob ging voorlopig een heel andere kant uit.

Terug in Nederland had hij genoeg van het soldatenleven. Jacob kwam bij schipper Blauw op het schip De Fortuin. Hij werd liever zeeman dan soldaat. Wat het soldatenleven inhield had hij bij Nieuwpoort gezien. Schipper Blauw voer naar de Middellandse Zee, straks werd het weer winter. Jacob bedacht dat het daar dan aangenamer was dan in Nederland.