Niet wanhopen Maria Christina

[p. 255]

[XXXII]

JACQUES DELPLA WORDT IN ENKELE WEKEN de zondebok van Aartrijke. Alle mogelijke en onmogelijke kwalen der kwijnende republiek worden hem in de schoenen geschoven: de nieuwe contributies, de rekwisities, en bovenal de priesterjacht maken hem tot een antichrist.

Delpla haalt de schouders op. Hij wordt koud en hooghartig.

Op een wintermorgen bengelt een gehangen stroman aan de lindeboom voor zijn huis en de deurappel is met drek besmeurd. Een voorsmaak van hetgene hem te wachten staat, als het volk zijn vrijheid herwonnen heeft.

- Liefde vraagt wederliefde, mompelt de agent municipal.

Ze ondervinden het... Vve André Engelbrecht, trentecinq livres. Om een voorbeeld te geven uit de lange contributielijst.

- We betalen niet, zegt Maarten.

Een maand later is de garde-champêtre daar met de lijst der onbetaalde contributies. Restante de la Personelle, Mobilaire et Somptueuse au 6 et 7 de la commune d'Aertrycke: Art. 244. Vve André Engelbrecht, contrainte, ordre de faire vendre ses meubles.

Zo staan er meer op de lijst.

- Dit betekent? vraagt Maarten.

- Als ge die 35 pond + 10 pond boete tegen morgenavond niet betaald hebt bij de ontvanger te Torhout, dat ze u uitschudden en veilen.

[p. 256]

's Anderendaags telt Maarten de 45 pond vóór de ontvanger.

- Die Delpla! kettert hij bij zijn thuiskomst, ik zou zijn kot kunnen in brand steken.

- Allons donc, Maarten, kijft moeder.

Maar als hij buiten is, moet zij glimlachen. Zij heeft er reden toe: Een lange tijdspanne heeft hij hier gelopen als een afgedwaalde hond die ronddoolt op een vreemd hof. Doch er zijn grote dingen gebeurd, die hem wakker geschokt hebben. De stervende pastoor heeft hem een grote zorg meegegeven: Bewaar de priester Dominicus-Augustinus. Een zorg die zijn dagen vult en 't oude leed verslijt. Het vertrouwen van pastoor Bouckaert heeft hem stilaan zijn zelfvertrouwen teruggeschonken. Hij heeft zichzelf teruggevonden. Veel van de oude Maarten komt in hem tot leven: zijn onverschrokkenheid, zijn daadvaardigheid. Ook slaat hij met groter graagte de hand aan 't werk. Op zijn aandringen hebben ze nu weer een paard gekocht.

En zij dan. Op de begraving van pastoor Bouckaert zat zij gevangen in de ban van de dood. Het heeft haar weken en weken bekneld. Ze is het te boven gekomen. Ze heeft Gods rechterhand weten reiken naar haar ellende. Hij geeft antwoord op haar wanhopig gestamel: Waar blijft de oogst van het stervende koren? - Aanzie Maarten. Plukt hij niet de vrucht van lijden en dood?

Zeker, het gaat haar beter. Want de zorg voor priester Dominicus-Augustinus is ook haar zorg. Zorgen en waken, het vult een moederleven geheel. Het leven heeft haar opnieuw aangegrepen, het leven dat de dood verjaagt. En dat het Maarten beter gaat, dat hij opnieuw leeft, is op zichzelf reeds een opbeuring geweest. Haar moederhart heeft ze zelfs een paar keren warmer voelen kloppen. Een moederhart vraagt niet veel meer.

Kapelaan Augustinus zit niet langer bij hen, ofschoon het hele dorp gelooft dat hij er wel zit.

De Fransen zullen hem daar niet vinden, knipogen de boeren in de herberg. Ze zullen die Engelbrechts op geen pot zetten, wees gerust. Ze knikken naar Maarten met zoiets van eerbied en dankbaarheid op hun gezicht.

[p. 257]

Het doet hem goed. Ze knikken en knipogen... Maar als hun keel door de genever is verhit, worden ze loslippig. En ze praten, praten als koffiewijven. Overal zitten er pastoors verborgen, al riskeren de verstoppers hun eigen vel. Ze weten er een zitten die molenaarsknecht is. En op een boerenhof kwamen de sansculotten vragen waar de pastoor zat. Hier zit geen pastoor weggestoken, zei de boerin. Zij zat boontjes te doppen met een oude lummel van een knecht. We moeten 't huis zien, zeiden ze. Allez, leegvel, zei de boerin tegen de knecht, hef je lijf op en toon hun 't huis. Ze zochten een dik uur. Ze vonden niks. Ze waren zo kwaad, dat ze de knecht een schop voor de broek gaven. Maar die knecht, mijne mens - de rest wordt gefluisterd - dat was de pastoor!

Een wilde lach knalt los. De ene wil de andere overtroeven: In 't Kortrijkse loopt er een pastoor als leurder de dorpen af met linten, hoofddoeken, sjaals en haarspelden voor 't vrouwvolk! En te Torhout zit er een verborgen in een hokje van de schouw. Hij moet met een kippenladdertje naar boven om door een deurtje te kruipen, dat niet veel wijder is dan een gotegat. Dat zal geen echte pastoor zijn, die daar huizeniert! wordt er geprotesteerd. - Waarom niet? - Zo ne magere pastoor bestaat er niet!... Hun lach slaat tegen de zoldering. - En zien ze dat gotegat niet? - Maar dat sluit met een deurtje, heb ik al gezeid! - En het deurtje? - Ha, het deurtje. Daar hangt een grote vogelmuit voor, mens.

Ja, ze weten er allemaal het fijne van. Het zal geen maand duren of de Fransen zijn neuswijs, en het zal veel pastoors het leven kosten.

Maarten gaat vlug naar huis. Kapelaan Augustinus mag niet langer bij hen blijven. De volgende nacht verhuizen ze hem naar Teetaerts. Thomas Teetaert is molenaar in de Torhoutweg. Een huis zonder kinderen.

Het dorp weet niets van deze verhuizing. Ze blijven naar Maarten gaan.

- Maarten, de kapelaan moet deze nacht Vienten Maene berechten.

- Maarten, er moeten drie kinderen gedoopt worden. Ze zullen ze samen brengen bij Antonius Ramon.

[p. 258]

- Maarten, Pieter-Jan Vandenkerckhove zou willen trouwen met Malvientje Slabbinck, vrijdag nacht bij Stien Jonckheere.

Maarten luistert scherp, zegt geen woord, knikt. Ze weten dat het in orde komt.

's Nachts gaat hij Dominicus-Augustinus halen. Hij loopt een steenworp vóór hem uit, spiedt naar 't minste teken van verraad. Onder zijn buis schuilt een oud pistool. Dominicus-Augustinus weet het niet. Hij zou het verbieden. Maar deze priester is hun een te heilig en te onmisbaar bezit, opdat Maarten er niet alles zou op zetten om hem te behouden. Veel nachten is hij met de kapelaan op pad. 's Middags doet hij zijn dut. Die nachten zijn schoon. Daar zijn de sterrenkransen, het zachte donderen van de stormwind achter de bossen, het suizen der sparren als van een verre zee, het doffe blaffen van een bandhond, zelfs ene keer het gehuil van een wolf in het Wijnendalebos. En de vrede over de wereld, de vrede door geen mensen geschonden. In deze gedwongen stilte spreken vele dingen die anders niet tot hem doordrongen. Het maakt hem rustiger en rijker. En beter. Achter hem loopt die zwijgzame kapelaan, die ook overdag geen drie zinnen na elkaar zegt. Hij draagt het heilig Sacrament. Daar gaat geen toorts vooraf, die de weg verheldert, geen belgeklank. Alleen de sluipende Maarten Engelbrecht die de weg wijst over de verdokenste paden. Zijn hart klopt luid. En het gebeurt dat hij bidt.

Als hij thuiskomt, vindt hij moeder altijd waakzaam, 't zij in of uit het bed.

- Alles goed, Maarten?

- Ja, moeder.

Is het vuil of koud weer, dan heeft zij het haardvuur aangelegd. En zit weer te wachten tot Maarten komt. Maar dit wachten maakt haar niet meer ongelukkig. Het is echter jammer, dat Maarten niet meer met de kapelaan naar huis komt. Deze eenvoudige priester, die ze mocht verzorgen en dienen, was haar een zegen. Een zegen over dit huis, waar de oude zeren stil genezen. Ze mist de priester. En de stille mis bij het vroege schemeruur in de opkamer. Het gemis draagt ze licht, omdat ze weet dat hij elders veiliger is dan hier.

[p. 259]

Er zijn reeds ettelijke maanden van de beloken tijd verstreken, als zij op de weg naar het huis een passant ontmoet die haar vraagt of de weduwe Engelbrecht nog ver af woont.

Ze neemt de vreemde man mee in huis. Hij bestelt haar een brief van haar vriendin uit Brugge waarin ze leest:

‘alsdat mademoiselle Eléonore du Pont, drie weken geleden bevallen is geworden van een zeer gracieus wicht, hetwelk boven de doopvont den zaelighen naeme van Marie-Antoinette heeft ontvanghen. En het moet gezegt wezen alsdat mademoiselle in de lastige weken van verwachtinge niet difficiel is geweest. Het kindeke door mademoiselle ter weirelt gebraght is een fleurig en oolijk zielke, hetwelk ons allen oorzaeke is van bewonderinghe en gedevoueertheyd. Het is dan ook met een waeraghtig miscontentement, alsdat wy mademoiselle hooren spreken over het verhuizen. Zij zoekt aghter een proper huzeke, maer zou een myner doghters tot haer service meenemen en daernaer vergoeden. Wy verblyden by ons ghegeven woort, waardoor wy nooyt den naeme van Aertrycke uitspreken, wel gebaerende niet te soupconneeren alsdat zy daer zoo langen tyd heeft geresideert. Wy hebben mademoiselle wyselyck vermaent haerzelven ende haer kind niet te exposeeren aen enig gevaer, daer er binnen de goede stede van Brugghe weer gefouilleert wordt naar vlugtelingen en weggesteken pasters. Maer zy en vreest niet. Gisteren is hier laet in den avond eenen Franschen luitenant geweest, wiens komste ons seer deed verschieten. Hij heeft langhe met mademoiselle geklapt. Zy heeft ons 's anderendags gezeyt alsdat dezen luitenant eenen neve is van haer vaederskant, en dat hy er voor in staet, alsdat haer niets kwalijks zal geschieden, zoodat wy nu ook van herten gerust zijn. Binst dat ick zoo dezen brief naer U schryvende ben, komt myne doghter binnen met mademoiselle, ik hoor hun roepen: Wy hebben een huys gevonden, een zeer treffelyck huys in de Goezeputstraete, met eenen tuyn al aghteren en eenen steenen trap voor de deure. Te naeste weke al zullen zy verhuizen. Moest gy dus aghter deze eerste veertien daegen naar Brugghe komen, dan zout gy ongegeneert tot

[p. 260]

by ons kunnen komen, waer gy nog veel andere dingen kunt vernemen...’

Maria-Christina spijst en laaft de vreemde gast en geeft hem de boodschap mee, dat zij zich niet voorneemt gedurende de eerste maanden naar Brugge te komen, omdat de tijden nog veel te onzeker zijn.

Zij is er niet op gesteld de vele andere dingen te vernemen. Zij is gelukkig dat het Franse meisje het goed maakt en ver weg is.

De brief verbrandt zij ogenblikkelijk en met Maarten spreekt zij er geen woord over. Zand er over. En God zegene haar.