Niet wanhopen Maria Christina

[p. 231]

[XXIX]

HET IS HOOITIJD.

Maria-Christina telt de dikke sneden roggebrood, na, die vóór haar op tafel liggen. Vijftien, achttien, twintig. Ze legt ze in de rieten korf, zet er de warme koffiekan bij, de drinkschotels, vier plakken hesp. Smakelijk, jongens. Wie werkt, moet eten.

Een jongen komt op zijn blote voeten in het deurgat staan.

- Maria-Christina?

- Ja, het is klaar, lange Flip. Schiet op er mee.

Dan gaat ze de aardappelmand halen. Zo is het leven van een huisvrouw, de ene maaltijd is nog niet voorbij en je moet reeds voor de volgende zorgen.

Ze heeft altijd graag aardappelen geschild, een werk dat tijd schenkt tot inkeer. En stof tot nadenken schenkt het leven haar overvloedig.

Maarten... Hij loopt nog te hinkepoten van de slag. Dof en onverschillig. Je weet niet wat je aan hem hebt. Hij doet zijn werk. Als een tamme knecht. Misschien komt de oude aard nog boven. Hij is altijd een ronde gezonde inborst geweest. En dat hij in de weken, die zijn voorgenomen huwelijk voorafgingen, heeft leren te offeren, moet hem nu ook ten goede komen. Wie eens uit het schapje eet... hoe is het met Andries vergaan. De dag van morgen is onzeker. Misschien zal hij nog naar Anna terugkeren. Zover durft ze haar gedachten niet laten vooruitlopen. Niets wijst er op. Hij is een dode haard gelijk. Maar in de dode haard kan nog lang het vuur blijven leven onder de as. Verdoofde

[p. 232]

mensen dragen gevaarlijke vonken in zich. Wat moet er uit die jongen groeien? Misschien is de toekomst nooit twijfelachtiger geweest. De toekomst, die haar nog tot dartele dromen verleidt. De molen, die er moet terugkomen, de schone Noordermolen. Als ze op dit lage stoeltje hurkt, heeft ze menig keer reeds de Noordermolen heropgebouwd. Ze ziet het verse hout glanzen in de zon, en de rode molenzeilen die op de wieken blaken. Ze hoort het klepperen en zoeven, en de sjokkende boerenkarren die met zware korenvrachten op de molenheuvel klauteren.

Dan staat plots een vreemde man op de drempel. Haar mes schiet uit van verschot. Jacobus Delpla.

- Goêndag, Maria-Christina, groet Delpla vriendelijk.

- Goêndag.

Zij kijkt hem verrast aan: Wat moet jij hier?

- Een goddelijk weertje, Maria-Christina. Ik loop eventjes de buiten op. Je kan toch niet eeuwig en ervig over die muffe perkamenten gebogen zitten.

Je riekt de pralerij in hetgene hij zegt. Hij spreekt als een schout of een notaris.

- Ja, voor het werk is het alleszins een beste weer.

Delpla gaat naar een stoel. Elders brengen ze er hem een aan. Maria-Christina niet. Als ze maar zeggen mocht: ‘Er uit, stinkerd!’ Hij snapt het. Hoe kon hij in de waan verkeren dat ze hier even aanhalig zouden zijn als bij de andere lui! Dit huis gloeit nog van vijandschap. Hij zal het moeilijk hebben. Zou hij niet beter gaan, hun eerst een grote dienst bewijzen. Maar zijn ongeduld heeft hem te pakken. Gisteren zag hij Maria-Christina in haar zomerkleed van de vespers komen. Zo monter nog, zo welig. Hoe kon Andries ooit... Ja, hij wil de knoop doorhakken.

- Je moet het lastig hebben, Maria-Christina.

Maria-Christina ziet hoe zijn schoentoppen glanzen.

- Lastig? Het is voor ons allen een lastige tijd, antwoordt ze droogjes.

- Hier op het hof. Het ene ongeluk na het andere.

- Dat is de gang van de wereld.

Dank je stichtelijk voor dat valse medelijden.

- Ik heb het even lastig gehad, Maria-Christina. Nu nog. Mijn werk is zwaar en ondankbaar.

[p. 233]

- Het gaat u tegenwoordig beter dan ons, Jacobus Delpla.

- Overdrijf niet. We hebben er allebei evenveel van langs gekregen. We zijn er niet slechter om. Vroeger hebben we mekaar met kwade ogen aangekeken. Dat kan ik niet meer. Wat uw jongen laatst overkomen is, heeft me gegriefd.

Meent die vent dat? Je zou het toch zeggen. In elk geval klinkt het schoon wat hij zegt. Begint hij nu al wroeging te krijgen?

- Laat dit potje maar gedekt, Jacobus, zegt Maria-Christina eenvoudig.

Hij is het daarmede niet eens. Hij ontsteekt een pijp. Als om op adem te komen.

- Ach, Maria-Christina - ja, die stem wordt nog milder - we moeten kunnen vergeten en vergeven. Ik geloof dat alles nog goed kan worden. Voor u ook. Gij zijt nog zo oud niet. Gij kunt nog veel geluk beleven.

Zij gaapt hem verwonderd aan. Hoe zit die kwinten daar nu te flemen.

Hij verliest de draad van zijn verhaal. En zijn hart klopt ongenadig.

- Je bent nog een schone, gezonde vrouw, Maria-Christina. Er is meer dan een man, die het moet bekennen.

- En dan?

- Ik ben een man, die naar een vrouw uitziet.

Zo, daarvoor komt hij. Als de vos de passie preekt, boer pas op je ganzen. Daarvoor komt hij! Ze begint opnieuw gejaagd aan haar aardappel te schillen, plonst hem zo geweldig in de emmer dat het de agent municipal in 't verwarde gezicht spat.

- Je meent toch niet, Jacobus Delpla...

- Laat me uitspreken, Maria-Christina. Ik doe alleen maar een eenvoudig aanzoek: Als de tijd van uw weduwschap zal voorbij zijn, wil ik met u lief en leed delen. We laten hier alles aan Maarten over. Hij zal intussen wel zijn gerief vinden. En gij kunt het overige van uw leven in rust en geluk verslijten in mijn huis.

Maria-Christina's gezicht is zo onheilspellend geworden dat hij plots ophoudt. Een woord krijgt ze er niet uit.

[p. 234]

- Ik meen toch het recht te hebben, Maria-Christina, bedelt zijn stem.

Maar zij staat beslist op en zegt:

- Ik meen evenveel recht te hebben. Ik bid u vriendelijk mijn huis te verlaten. Ik meen dat ik de rust van mijn man Andries niet mag verstoren met verder naar uw woorden te luisteren.

- Maria-Christina.

- Wil gaan, Jacobus Delpla, geen woord meer. Of ik stuur de hond op je af!

Hij gaat heen.

Hij kan geen twee minuten van het hof zijn, of Maarten is daar om het paard en de wagen te halen. Hij komt in huis, en ziet dat moeder ontdaan is.

- Wat moet die labberkak hier? vraagt Maarten.

Moeder schilt voort. Het mes zit niet vast in haar hand.

- Heeft hij je kwaad gedaan? vraagt Maarten.

- Neen. Trek het je niet aan, Maarten.

De oogst zit nog niet onder dak als de Fransman weer nieuwe opeising uitvaardigt: zoveel en zoveel kwintalen rogge, haver en tarwe, daarenboven één op de dertig ingeschreven lastdieren worden gelicht, 't zij peerden, merries, muilezels en muilezelinnen, volgens het bevel van 15 Pluviose, an IV.

Een der mannen van de nieuwe wet komt op een zondagmiddag naar het molenerf en leest van zijn perkament het bevel af ‘alsdat uw peerd, hetwelk voor de karwei van de molen niet meer nodig is, morgen in de vroegte te Thourhout op de Peerdemarkt moet geleverd worden, voorzien van fourage voor drie dagen’.

- Wij kunnen dit paard niet missen. Het is ons enig lastdier. Wij hebben het standvastig op 't land vandoen.

- Daar is geen mens op het dorp, die een paard kan missen, antwoordt de scribent. Maar als ik u was zou ik het toch binnenleveren. De Fransooizen zijn niet van de poes. Als het paard er morgen niet is, komen ze het toch halen en nemen de zoon op de koop toe.

Maarten maakt zich kwaad. Tot hiertoe was hem alles zo onverschillig als de straatstenen. En nu maakt hij lawaai.

[p. 235]

Dat schone paard, hun enig paard. Hij heeft het lief gekregen. Gedurende deze laatste maanden hebben ze vaak op het veld gelopen, even braaf en gedwee.

Misschien kan hij in de herberg horen wat de anderen zullen doen. Hij komt ontsteld terug. De Engelbrechts zijn dus de enigen, die getroffen worden.

Als hij voorbij het huis van Jacques Delpla gaat, tikt iemand op de ruit. Maarten keert zich om, ziet de grauwe facie van de agent municipal en een trage vinger die hem binnen wenkt. In een eerste opwelling van afkeer wil hij doorstappen, maar hij weerhoudt zijn gang. Misschien is het paard te redden.

Hij gaat binnen en zet zelfs zijn muts af.

- Je loopt te piekeren over het paard, Maarten Engelbrecht?

- Dat is zo, Jacques Delpla.

- Ik kan er misschien nog iets aan verhelpen. Dit vraagt een heel onderzoek. Dat moeder eens kome. Zo, tegen valavond, dan zal ik wel een uurtje tijd hebben.

- Goed, knikt Maarten.

- En daar is nog een andere zaak waarover ik met moeder moet spreken.

- Met moeder? Goed, ik zal 't zeggen.

Maarten wil weg.

- Een ogenblikje, Maarten. Jij bent ook niet onwetend er over, gaat de berekende stem voort. Die Franse pastoor komt bij jullie veel te veel aan huis. Ik moet aldoor met nieuwe leugens uitpakken, of ze halen hem hiervandaan. Ik weet dat hij mij geen genegen hart toedraagt. Dat kan ik hem niet verbieden. Maar laat hij dan ten minste zo verstandig zijn de mensen uit dit dorp niet op te ruien tegen mijn werk en tegen mijn persoon.

Enfin, breng de boodschap aan moeder over.

Maarten doet het. Maria-Christina antwoordt:

- Als het kon volstaan met deze avond naar die man toe te gaan en een knieval te doen, om verdere mizeries te voorkomen, ja, Maarten, ik zou het doen. Maar die vent wil meer.

- Wat wil hij?

[p. 236]

- Een vrouw. Die vent wil trouwen. Nu weet je waarom die vent op het hof kwam.

- Goed, je hebt gelijk dat je niet wil gaan, moeder.

Hij heeft in maanden niet meer in dezer voege gesproken.

Maria-Christina voelt dat deze slag hen opnieuw nader tot elkander heeft gebracht. En dat is haar meer waard dan het schone paard.

Maarten gaat naar buiten. De zondagnamiddag loopt hij het land af. Zij weet niet waarheen hij doolt. Hij is al eens met een haas naar huis gekomen. En elke zondagnamiddag komt monsieur l'abbé, die in de ogen van Jacques Delpla de slechte geest is van Maria-Christina. Hij zou die vreemde pastoor kunnen hangen, zo kwaad is hij op hem. Hij heeft op het punt gestaan om praatjes te laten rondstrooien over monsieur l'abbé en Maria-Christina. Hij doet het niet, omdat hij weet dat beiden in heilig aanzien staan op het dorp, en het zou op zijn eigen kop terugbonzen. Dit volk is nog te achterlijk om aan de reputatie van die profiteurs te laten tornen.

Hij durft niet. Hij wacht.

Monsieur l'abbé spreekt met Maria-Christina. In haar ogen is hij een wijs en heilig man. Alles wat in dit huis gebeurde heeft hij meegevoeld alsof hij bij hen behoorde. Van de rekwisitie is hij reeds op de hoogte. Ieder ongeluk, waarmee God ons bezoekt, kan een bron worden van geluk. Zelfs de dood kan nieuw leven wekken! Dit zijn geliefkoosde woorden. Maria-Christina kent ze van buiten. Ze heeft ze tot de hare gemaakt.

's Anderendaags is het Tridi, de wettelijk verplichte marktdag van Torhout, die aldus maar om de tien dagen meer gehouden wordt.

Jacques Delpla is vroeg op pad, om te Torhout met de kantonnale administratie tal van municipale zaken af te handelen. Vóór de pastorij kruist hij monsieur l'abbé, die naar de kerk gaat. Hij moet zichzelf geweld aandoen om de vriendelijke groet van de priester te beantwoorden. Hij is niet zo vroeg als naar gewoonte, die paap. Hoe lang heb je gisteravond in het molenhuis gezeten? Attention, révérend, seigneur, tout passe, tout casse!...

[p. 237]

Ver vóór Jacques Delpla hangt een stofwolk over de weg. Maarten Engelbrecht, die een laatste keer te paard rijdt op die schone brede rug van het ros, dat jaren lang de molen en het hof heeft gediend.

Hij leidt het naar Torhout, om het uit te wisselen tegen een pak assignaten.

Dat felle, schone paard. Het laatste paard van de Noordermolen.