Niet wanhopen Maria Christina

[p. 206]

[XXIV]

NEEN, NIET NAAR DE PASTOOR TOE, MARIA-Christina. Die pastoor is een fanatieke vent. Hij bemoeit zich ongevraagd met iemands intiemste zaken, en zit veel te veel in andermans huis. Pastoorke Haemerlinck was fatsoenlijker.

Maar de pastoor komt zelf nog eens binnen. Andries zit alleen in de woonkamer. Hij snikkert met het broodmes aan de ham en breekt stukken van een snede roggebrood. Bonjour, mijnheer pastoor! Nu zult ge me zeker eens propertjes op de rooster leggen.

Het begint met de slechte tijd.

- Het wordt elke dag erger voor de religie, Andries. Straks mogen we onze toog afleggen, en wordt het verboden Ons Heer openlijk naar de zieken te dragen.

- De gewone pastoors laten ze nog gerust, zegt Andries. Ze hebben het vooral op paters en nonnen gemunt.

- Eerst werd het kloostermobilier verkocht, en nu worden ze als uitschot op straat gezet. De capucientjes zijn al een week buiten. Gister was het de beurt aan de Augustijnen.

- Zo, daar hebben onze jongens gestudeerd.

- De priester is de grote vijand. Hij zal nog op 't schavot komen.

- Geloof ik ook, knikt Andries koel, terwijl zijn ogen op het zagende broodmes staan. Ze maken kort recht met de pastoors. Die steken overal hun neus in, zeggen de republikeinen.

Pastoor Bouckaert kaatst genoeglijk terug:

- Bij de pastoors blijft het niet, Andries. De guil-

[p. 207]

lotine is een onverzadigbare menseneter. Duizenden werden door dit politieke scheermes het hoofd afgesneden. Duizenden, die nog het tiende niet misdreven hadden tegen de republiek van hetgene een Andries Engelbrecht bijvoorbeeld op zijn kerfstok heeft. In juli jongstleden hebben ze te Brugge de nieuwe guillotine beproefd met de onthoofding van een schaap. Er zouden nog veel onschuldige lammeren kunnen volgen.

Tegen zo'n pastoor ben je subiet t' einden gepraat. Hij zet je tegen de muur. Nu kan hij een sermoen afsteken, zo in de zin van: ‘Voel je de dood niet naderen, oude zondebok. Bekeer je dan, verstokte zondaar!’ En dat heb je zelf uitgelokt, domme Andries.

Maar die pastoor zit stilletjes in zijn vuist te lachen. Andries ziet het niet. Hij heeft te veel werk met de ham.

En Maria-Christina is daar. Tot gemeenzaam genoegen van de pastoor en Andries.

Pastoor Bouckaert komt nu resoluut met het doel van zijn bezoek voor de dag.

- Ik moet over Maarten spreken.

- Hij doet niet wat hij moet. Hij zit te veel bij het nichtje van monsieur l'abbé. Ik zal geen van beiden beschuldigen. Noch verontschuldigen. Maar het wordt tijd dat hij met dat meisje trouwt of er weg blijft. Hij is oud genoeg om te weten wat hij wil, en wijs genoeg om te begrijpen dat zijn geluk er mee gemoeid is.

Dat zijn nagels met koppen, moet Andries bekennen. Die vent is te ontzien. En hij kan er ook 't zijne van nemen.

Moeder knikt gedwee. Het is een trage, smartelijke knik.

- Als het niet helpt, wil ik Maarten zelf eens onder handen nemen, zegt de pastoor nog.

- Ook het meisje zou er deugd van hebben, zegt Andries.

- Gelijk velen er deugd kunnen van hebben, Andries. Maar wees gerust, het meisje zal zijn kapittel niet ontlopen. Over enkele weken komt monsieur l'abbé naar Aartrijke terug. Hij krijgt het ginder te warm. Niemand moet het weten. Hij zal nog enige tijd bij mij ondergedoken zitten. Het is uw recht daarvan op de hoogte te zijn, daar gij omzeggens van de familie zijt. Het leven

[p. 208]

is al hard genoeg voor deze eerzame man, zonder dat hij hierheen moet komen om te horen dat zijn nichtje op het dwaalpad is.

Als de pastoor weg is, vraagt Andries:

- Zal jij met Maarten spreken, Maria-Christina?

- Dat heb ik vroeger al gedaan, antwoordt Maria-Christina met een zucht.

Andries zit grauw en stom naar de toppen van zijn laarzen te kijken. Zij heeft gedaan wat zij kon. Hij deed ook wat hij kon. Zij met haar woord, hij met zijn voorbeeld. Het staat in een festoen van waaiende krullen op hun oud schoolschrift: Woorden wekken, voorbeelden trekken. Ze hadden moeten samenwerken, om die jongen te helpen!

Ach, samen!... Er liggen maar drie plavuizen tussen zijn laarzen en haar sloffen. Maar God alleen weet hoe groot de afstand is tussen hen. Toen hij te Rijsel zat, ver van haar af, wist hij zich nooit dichter bij haar. Hij zou van haar niet meer scheiden. Zij is goed, zij is schoon, zij is heldhaftig. Het was zijn gebed.

En die andere heeft zich weer tussen hen gewrongen. Die andere, die hij nu missen moet, die ver weg is. En die hij niet missen kan. Hij loopt als een gebrekkige over de weg.

De deemstering en de wroeging maken hem benauwd. Het bewustzijn van zijn eigen onmacht nog meer. Hij kan niet lang in huis blijven. Er is een wilde en onvervulde hartstocht in hem, die hem willoos voortdrijft. Hij staat op. Maria-Christina roept almeteens:

- Andries!

Er valt een vloek. Het is het enige antwoord.

Zij gaat terug neerzitten. Waarom wil zij nog krijten? Die man is voor haar verloren. Maarten niet. Nog niet. Zij moet het opnieuw aanpakken. Hoe? En ze tast naar haar oude paternoster.

Maarten is de eerste thuis.

- Je komt van Eléonore, zegt moeder.

- Ja.

- En ik zit hier met een vraag: Zal je het nu aangaan met haar, of niet?

Zij maakt er zich geen illusies over. Ik moet me nog bedenken. Waarom zo'n haast? Brugge en Gent zijn op

[p. 209]

geen dag gebouwd. Het is niet gemakkelijk, moeder. Kortom, de afgedreunde litanie, die ze nu stilaan van buiten kent.

Maar Maarten glimlacht rustig en zegt:

- We trouwen, moeder.

- Wie? vraagt ze onthutst.

- Da's nog een vraag, Eléonore en ik!

- Ha, jullie trouwen?

- Ja, en liefst zo vroeg mogelijk.

- Waarom zo'n haast?

- Eléonore wil het.

- Wat een bekering!

- Ja, zij ziet nu in dat ze nooit meer naar huis kan. Ze aardt hier best op het dorp. En het zal haar goed gaan. Ik sta niet met ledige handen vóór haar.

- Huis en erf, de molen... ja, dat alles komt eens in je hand, Maarten. Je bent de enige erfgenaam.

Zo traag als ze deze laatste woorden zegt.

- Zal vader er mede instemmen, moeder?

- Ja, jongen.

- En dat we zo vroeg trouwen?

- Wanneer dan?

- Kort na Sint-Antoniuskermis. Nog vóór Lichtmis. Moeder knikt. En dan vraagt zij plots:

- En Anna?

- Ik kan met geen twee meisjes trouwen.

- Dit meisje moet het vlug weten. Ik zal het haar zeggen.

- Ja, moeder.

Maria-Christina zet hem de warme pap voor. Ze zit naast de haard, met de rug naar hem toe. Haar ogen blinken, en haar lippen prevelen zachte woorden tegen het vertederde beeld van Anna, dat uit de haardvlammen opstaat. Ach, Anna!

's Anderendaags weet de pastoor het.

- Gods zegen over deze kinderen! klinkt het haar terug. Ik zal de eerste zijn om het monsieur l'abbé te melden. Hij zal een gelukkig man zijn.

- Dank u, mijnheer pastoor.

Maar het dunkt hem dat ze zo diep in haar mantelkap duikt, en wat voorover buigt.

- Gij schijnt niet zo gelukkig, moeder?

[p. 210]

- Och, kom, mijnheer pastoor. Uw woord is het mijne: Gods zegen over hen.

- Toe, spreek op.

- Zij is niet zo honkvast als de meisjes bij ons. En zo mooi als zij is, te mooi voor een buitense jongen. En een beetje wispelturig. Hoe gauw heeft ze die luitenant niet aangeklampt. Hij is, anderhalve maand geleden, nog naar hier gekomen om een verlof door te brengen. Als hij morgen of overmorgen maar niet terugkeert. Dat kan ruzie geven.

- Hij komt niet terug, Maria-Christina, ik weet het. Ze hebben woorden gehad bij het scheiden.

- Buurpraatjes.

- Inderdaad! De scherpe oren van joffer Serafina hebben het hoogoplopend getwist gehoord, en klappende deuren. Hij reed als een kwade bliksem vandaan. Wees gerust, hij komt niet terug. En God schenkt gratie naar vocatie.

- Ja, mijnheer pastoor.

Zij gaat stil heen.

Zij is niet overtuigd.

De volgende zondag wacht zij Anna Geldhof af in een donkere hoek van het kerkportaal.

- Anna!

- O, Maria-Christina!

- Anna, wees niet boos op mij als ik je zeer moet doen.

Ze aarzelen allebei.

- Maarten trouwt? vraagt Anna ineens.

- Ja, Anna, met die andere, die...

Anna grijpt naar de handen van Maria-Christina. Zij kan niets zeggen, wil niets zeggen. Ze barst uit in een stille snik.

- Ach, Anna.

En zij tast naar het hoofd dat schreiend nederbuigt, streelt haar over 't zijig haar. Zoals ze eens een eigen kind streelde. Ach, Katelijntje, zei ze toen.

- Ik dank je, Maria-Christina, zegt Anna.

Zij gaat terug de kerk binnen, tast naar het wijwater: In den naam des Vaders.

En haar tranen pinkelen van het heldere kaarslicht voor de zondagmis.