Niet wanhopen Maria Christina

[p. 112]

[XIII]

IN DEN BEGINNE VREEST MARIA-CHRISTINA dat er woorden zullen vallen tussen Lieven en de anderen. Het blijft gelukkig bij die vrees. Ze dulden hem. Ter wille van moeder. Misschien ook omdat ze elk een eigen been hebben om aan te knagen.

Lieven is als de vreemde gast in huis, voor wie ze zich in zeggen en doen dienen in acht te nemen. Het scabreuze nieuws over Robespierre en de guillotine, dat ze uit Brugge en Torhout medebrengen, en dat door de liedjeszangers en klappeien tot een onmogelijke gruwelhistorie uitgroeide, wordt ook in het molenhuis regelmatig besproken. Het verhoogt de haat tegen de sansculot. Als Lieven in de buurt is, zwijgen ze er over.

Lieven ook zwijgt als vermoord. Hij voert alleen een kort woord met moeder. Zij houdt hem zoveel mogelijk binnenshuis, om geen gezwets op te roepen. En als een gemene knecht wil ze hem niet naar het vlas of het hooi jagen. Ze heeft ontdekt dat hij een vaardig knutselaar is. En ontdekt meteen tal van zaakjes die moeten opgeknapt worden. De stijl van de schouw is losgeschoven en de onderste voetstukken zijn vermolmd. Daar staan enkele stoelen wankel op hun benen, de kelderdeur hangt los aan haar hengsels, en een nieuwe schotelbank zouden ze best kunnen gebruiken, ja, daar Lieven, boven de pompsteen. Er moet eens een versleten stuk zolder worden aangedreven, en waarom zou hij ook geen beschot timmeren omheen zijn bed in de zolderhoek? Daar kan nog een net kamertje uit groeien. En hoe lang zitten ze nu al met die houten blokken onder

[p. 113]

de eiken kommode? Toen zij hier kwam inwonen, had die kommode reeds haar vierde poot verloren. Mens, hoeveel jaar is dat geleden? Hoe zal zo'n poot er uitgezien hebben? Ongeveer als een ei tussen twee blokjes. En hoe moet zo'n poot aan de kast vastzitten? Dat zal op geen rolletjes gaan. Kom, ze zullen de kommode een einde van de muur wegslepen. Zal je het aankunnen, Lieven?

Maarten loopt voorbij en schudt het hoofd. Die moeder toch!

Daar is het atelier waar Andries en Maarten als 't pas geeft nieuwe molenstukken in elkaar werken. Als zij er niet zijn, sluit Lieven zich in het atelier op en boort en schaaft uren aan een stuk. Er is niet veel meer nodig om uit de gemiste sansculot een voorbeeldig molenbouwer te knippen. Maar vader en Maarten zijn niet als moeder. Ze schuwen hem. Een kleine bemerking durft vader niet te maken. Hij vreest de weerbots. Maarten ontwijkt de nurkse broer, anders zou het weer tussen hen losknallen als op die nacht vol schelden en stampen. Hij zou wel eens durven lawaaien dat er weer een boor of een spijkerbakje zoek geraakt is in het werkhuis. Maar verder gaat het niet. Hij laat zich door moeder in bedwang houden. Gottekes, haar kruis is al hard en zwaar genoeg.

Kapelaan Denickere is de enige mens, met wie Maria-Christina onbevangen over de zoon spreekt.

- Hoe maakt Lieven het nog?

- Goed, kapelaan.

- Richt hij iets uit? Want zijn tijd mag hij niet zitten te verpiekeren.

- Het was niet moeilijk om bezigheid voor hem te vinden, kapelaan. Hij knapt het hele huis op. Een timmerman zou het niet beter kunnen.

- Mooi zo, dan kan hij nog een beste molenmeester worden.

- Dat gaat niet. Met vader en Maarten zal het nog in lange tijd niet vlotten.

- Of een timmerman dan.

Hij ziet haar gezicht betrekken.

- Enfin, een schrijnwerker, een meubelmaker.

[p. 114]

- En het schilderen? Moet hij het schilderen opgeven?

- Maar dan moet hij weer naar Brugge en loopt de wolf in de muil.

- De tijden worden stilaan beter, kapelaan.

- Niet te vlug, Maria-Christina. Ook in de as smeult vuur. Voorzichtig er mee. En de tijden worden niet beter. Voorzichtig... Wachten!

Sedert Lieven weerom is, en er vrede heerst in het molenhuis - laat het nog een gewapende vrede zijn! - is Maria-Christina moediger en durvender geworden. Zij ziet de toekomst veel lichter in.

En wat doet die moeder? Als ze weer eens naar Brugge gaat, zoekt ze naar een winkel waar ze papier en tekengerief verkopen. Ze koopt het beste wat er te vinden is. Het kan toch niet blijven duren dat hij daar als een doodgewone knecht thuis rond loopt. Hij moet geen timmerman worden. Het molenbouwen is iets groots, het bracht hun eer en welstand. Maarten wordt molenbouwer. Lieven niet. Die twee zouden mekaar de kop afbijten. Lieven moet zijn oude roeping volgen. Kunstschilder worden! Ze loopt weer eens de kerken binnen, en ze leest de gouden namen van de zwarte lijsten af: Claeysens, Van Oost, Pourbus. En het huis van een kunstschilder tonen ze haar in een stille straat. Ze ziet een tuin achter het huis, en daar is een salon met een open klavier.

- Hier is papier, zegt ze als ze thuiskomt. Je mag het tekenen niet vergeten, Lieven. Later, als de slechte tijd voorbij is, kan je weer ernstig aan het schilderen denken. Pak aan, teken. En volg je eigen weg.

Zijn eigen weg! Hij glimlacht bitter en draagt het naar zijn zolderkamertje, dat nog naar het verse spint geurt. Het duurt dagen eer hij het pakje losknoopt. Zijn hand streelt het witte papier. En hij grijpt naar zijn stift.

Het boeit hem. In de eenzaamheid van zijn slaapvertrek, onder het open dakvenster, zit hij vaak met de tekenplank op zijn knieën. Het maakt moeder gelukkig. Ze heeft al eens gezegd: Wanneer zien we iets van de tekeningen? Het lijkt een vissen achter 't net. Later, moeder, later!

[p. 115]

Misschien bereidt hij haar een grote verrassing voor. Zij verlangt. Het zal iets schoons zijn, dat respect zal afdwingen, ook bij de anderen in huis, die eens wantrouwig mompelen over dit ventjes en bomen tekenen.

Zij verlangt. Maar het is Maarten die met het tekenboek voor de dag komt. God weet hoe hij achter dit boek gekomen is. Moeder is alleen in huis. Zij plukt groene bonen. Maarten legt het boek vóór haar op tafel en keert traag de bladen om. Zij veegt de handen schoon aan haar voorschoot.

- Ach, Maarten, heb jij het tekenboek gevonden? zegt ze vol vreugde.

Maarten is niet zo verheugd. Hij kijkt stroef op het tekenwerk.

- De molen, de molen! jubelt moeder.

Maarten zwijgt. Hij doet geheimzinnig en keert nog een blad om.

- Mooi, mooi! kweelt zij.

- Zo, dat vind je mooi? spot Maarten.

- Kijk, doet Maria-Christina verwonderd. Wat krijg je? Kan je 't die arme dompelaar niet gunnen, dat hij...

- Je bent ziende blind, moeder.

- Maar ik herken het, Maarten. Dat is Aartrijke, de toren, de daken.

- En die zon.

- Ja, een grote zon.

- Een grote zon die drie reusachtige stralen uitzendt. Lees nu zelf eens wat licht ze ons brengen. Het staat in de stralen geschreven, zoals ons heil in de sterren geschreven staat.

Maria-Christina buigt naar het papier:

- Liberté. Fraternité. Egalité.

- En hier dan, moeder!

Maarten is zenuwachtig. Het papier ritselt tussen zijn vingers. Hij kan zich nauwelijks bedwingen. De ene revolutionaire prent volgt na de andere.

Hij zal die oude muizenissen vergeten, hij geneest hier, heeft ze gezegd. En daar zijn ze terug. Wat moet zij antwoorden?

Gelukkig, de deur gaat open en seigneur Jean komt binnen. Maarten draagt het tekenboek terug naar Lievens zolderkamer.

[p. 116]

Sedert deze dag gaapt de kloof tussen de broeders Engelbrecht nog dieper. Maarten haat zijn onbetrouwbare broer, en het medelijden, dat hij koestert jegens moeder, houdt soms misprijzen in. Tegen vader moet hij er niet over beginnen. Andries is liefst met rust gelaten. Hij kan Maria-Christina die speelse ijdelheid vergeven. Kan alles vergeven. Zolang het hier maar rustig mag blijven. Zolang hij zijn eigen scheve gangen kan gaan.

Doch daar is een tweede thuis in het huis van hoofdman Engelbrecht. Daar zijn de du Pont's, die in de beste kamer wonen, bij wie Maartens verontwaardigingen en verzuchtingen een dankbaar klankbord vinden. Vooral bij Eléonore. Maarten slijt er vele uren. Alleman vindt het goed. Moeder ook.

De zomer gaat in een roes voorbij. Er dwarrelen reeds herfstbladeren over het hof, en de Noordermolen jaagt stouter en doller onder de najaarsbuien. Maria-Christina vult opnieuw de lante met koolzaadolie. De avonden worden langer. Zij zit met naai- en stopwerk. En Lieven tekent, of schrijft rekeningen op over het molenmeesterwerk. De lange, stille avondstonden.

In de beste kamer bij de familie du Pont is er wat meer leven. Ze wonen nu al een jaar bij de Engelbrechts in. Een eigen huis op Aartrijke hebben ze nog niet gevonden. Ze staan er weinig op nu nog een huis te vinden. Want ze hopen meer dan ooit op een spoedige terugkeer. Het schrikbewind in Frankrijk is het voorspel van het einde der revolutie. Het oude Europa staat tegen de Jacobijnen op. Engeland, Pruisen en Oostenrijk springen in 't harnas. Het zal niet lang meer duren. Seigneur Jean houdt lange uiteenzettingen over de militaire verwachtingen.

Eléonore blijft thuis. Er is tegenwoordig maar één mens uit het dorp, die haar belangstelling gaande houdt: Maarten. Hij heeft haar leren paardrijden. Zij rijdt al eens alleen over de stille wegen uit. Zij leest de bewondering in de ogen der dorpslui. Bewondering voor dit vranke, aanbiddelijke meisje, dat hoog en ongenaakbaar in haar zijde en fluweel op haar tamme vos te pralen zit. 's Avonds zit Maarten mede vóór het haardvuur en vertelt met sprankelende zin de laatste mop

[p. 117]

over de Jacobijnen, of oude geschiedenissen en avonturen uit Aartrijke en ommeland. Eén zaak staat haar schromelijk tegen: hij zwijgt over het meisje Anna Geldhof.

Ach, met de gedachte aan dat andere meisje zal ze zich wel verzoenen, moet ze wel... Doch, als dit andere meisje enkele dagen later naar het molenhuis op bezoek komt en lang en gemoedelijk met Maria-Christina bij het haardvuur blijft praten, zit mademoiselle Eléonore op netels. Ze keert gejaagd de blaadjes van een album, zoekt naar een handwerkje, frutselt aan haar kapsel, poliert haar nagels, loopt door het raam kijken, luistert weer... Ze praten nog.

En valt met een zucht van verlichting in haar zetel als ze de deur achter Anna hoort toevallen.

Ze wil niet opstaan om haar achterna te kijken. Ze vliegt toch op, ijlt naar het venster. En dan ziet ze Anna aan de voet van de molenmote in een blij gesprek met Maarten. Ze legt haar hoofd tegen het koude vensterglas, haar gloeiend hoofd. Hoe lang zullen die twee daar nog te gebberen staan?

En 's avonds is Maarten niet zo uitgelaten. Dit verhoogt haar kregeligheid. Nee, zulke dagen mogen er niet veel komen.