Verspreide verhalen

[p. 339]

II.

On s'arrête aux brouillards dont ton Ame est voilée.

victor hugo.

Des anderen daags zeide de portier van het huis, waarin julius de l'hôpital een schamel vertrek bewoonde, tot dezen: ‘men heeft voor u dit pakketje gebragt.’ Julius was niet gewoon iets te ontvangen. Hij had geene bloedverwanten, die hem schreven; geene schuldeischers, die hem konden dagvaarden. Zóó arm was hij. Hij opende dus met eenige drift het pakketje. Hij vond zijn eigen zakboekje en dit briefje:

‘Mijnheer!

Mijn neef roger henri heeft uw eigendom toevallig gevonden. Wij nemen de vrijheid het u terug te zenden. Om uw adres te weten, heb ik het moeten inzien. Ik verlang niets vuriger, dan u in persoon daarvoor verschooning te vragen, zoo gij mij de eer van een bezoek schenken wilt.

marie jean, Baron de breteuil.’

Er volgde eene aanwijzing van woonplaats, en het uur, waarop de Baron te spreken was.

[p. 340]

De l'hôpital was noch lomp, noch opzettelijk zonderling, noch zóó zeer een natuurmensch, of hij vond het raadzaam, die aanwijzing te volgen.

De Baron de breteuil was bij weinigen onbekend. Julius vermoedde in hem een' beschermer. Een bittere glimlach plooide zich om zijnen mond. ‘Nogmaals eene proef genomen!’ sprak hij, toen hij in des Barons kabinet werd binnen geleid.

De aanzienlijke man ontving hem met die welwillende beleefdheid, waarvan sommige Grooten zóó zeer den tact hebben, en die bij hen opregte hartelijkheid bijna vergoedt.

De Baron had het zakboekje van julius ingezien. Hij had, in zijne los daarheen geworpene zinsneden, de vrije uitstorting van een overkropt gemoed, en bovenal den man van talent, herkend. Hij had, met zijne vlugge bevatting, verdienste, zielenadel, miskenning, teleurstelling, behoefte gevonden in die pijnlijke klagten, in die onzamenhangende plannen, in die brandende satyres. Hij had den man willen kennen, die zoo onbekend was, bij het bezit van zoo vele bouwstoffen tot verheffing. En dát was het, wat hij julius zeide.

De jonkman antwoordde met vertrouwelijkheid:

‘Mijne geschiedenis is als die van vele anderen. Brave ouders, die hun klein vermogen hebben uitgeput, om mijne studiën goed te maken. Een vader, die sterft, en niets nalaat dan eene blinde moeder, die verpleging behoeft, en eene onmondige zuster, die weinig kans op een huwelijk heeft. Vlijtige studiën, want de arme studeert altijd vlijtig. Eindelijk, mijne wetenschap meester, zet ik mij neder vol moed en vol verwachting, in mijne

[p. 341]

geboorteplaats, Parijs. Ik zal nu de vruchten genieten van lange inspanning; en de liefderijke opofferingen mijner aanverwanten met bewijzen betalen. Hersenschimmen! er is voor mij geene plaats. Ik troost mij. Ik zal toch zaken vinden. Hersenschimmen! Mijne onbekendheid en mijne armoede trekken tusschen mij en de maatschappij een' muur op. Na lang pogen ontmoet ik enkele beschermers. Zij willen mij de wegen openen, die tot roem en fortuin leiden. Maar de middelen, die zij aanwijzen, zijn ongeoorloofd; ik zeg het hun, zij halen de schouders op, lagchen mij uit, en verlaten mij. Nóg geef ik geene hoop verloren, ik verdubbel mijne moeite. Ik verneder mij tot verzoeken, tot bidden. Ik bezoek de antichambres der Grooten, de vóórzalen der Ministers. Vergeef het mijner gekrenkte eerzucht, Heer Baron! de magt, die ik huldigen moet, is meestal de ondeugd of de dwaasheid. Ik zie mij altijd teruggeduwd door de behendigheid van anderen, of ik stuit op mijne eigene beschroomheid, of op mijne weinige toegeeflijkheid. De menschen willen gevleid zijn, en het is mijn noodlot, dat ik hen hekelen moet. De maatschappij en ik verdragen elkander hoe langer hoe minder; want ik heb zes jaren lang tegen haar geworsteld. Wij hebben geen van beiden gewonnen; maar ik ben den strijd moede. Daarbij komt nog een huwelijk, eene vrouw, die ik in mijne ellende heb medegesleept.’

‘Gehuwd?’ de Baron schudde het hoofd.

‘Niet in overijling, het kon niet anders. Eene jeugdige, ongelukkige weeze, in de magt eener oude, gierige, plaagzieke moei, die eindigde, met haren kamer-

[p. 342]

dienaar tot echtgenoot te nemen, en het meisje zonder eenige andere bescherming te laten dan mijne liefde. Sinds onzen trouwdag is mijne ellende altijd toegenomen. Ik leef thans van den handen-arbeid dier beide vrouwen!’ Die laatste zinsnede was een diepe wanhoopskreet; de ongelukkige scheen den afstand tusschen hem en den Baron te vergeten, en de oogen met de hand bedekkende, zonk hij in eenen armstoel neder.

‘Grijp moed!’ sprak de Baron, met medelijdenden ernst zijne hand vattende. ‘Ik zou dat lang verhaal van zoo veel jammeren niet geëischt hebben, zoo ik troost noch hoop voor u had.’

De jonge man zag op.

‘Geloof mij,’ sprak de Baron ernstig, doch vriendelijk, ‘eene verdienste als de uwe mag niet zoo wegkwijnen, of met zelfmoord eindigen, de maatschappij zelve verbiedt dat: zij is regtvaardiger dan gij denkt; doch zij is als eene vrouw: zij gelooft wel aan zielenadel, aan verhevene hoedanigheden, aan echte kunde; maar zij wil die zien in een bevallig omkleedsel, zij wil dat ze uitkomen en zigtbaar zijn. Haar verstand wil wel gelooven; maar hare zinnen moeten eerst overtuigd wezen. Gij kunt haar behagen, zoo gij haar behagen wilt. Maar de jeugd is niet toegevend. Zij gevoelt zich sterk en groot; zij heeft het hart vol poëzij, en noemt alle proza des werkelijken levens eene laagheid! De strikte braafheid is te streng; zij beoordeelt alles naar zich zelve, en ziet laag neder op de zwakheden der wereld, die zij ondeugden noemt. Maar vooral miskende verdienste is weinig inschikkelijk, zij roept wraak over elke onschuldige ijdelheid, en vergeet daar-

[p. 343]

bij, dat zij zelve ook der ijdelheid inwilligt! Dat is geoorloofd aan hem, die onafhankelijk door het leven gaat; maar voor wie een huisgezin, zwakke wezens, in zijn lot deelen doet, is dat eene fout, eene groote fout zelfs, om het met geen meer harden naam te noemen.’

De l'hôpital had in het eerst zuchtend, daarop bijna verontwaardigd, en eindelijk met tranen toegeluisterd.

De Baron had eenen diepen blik geslagen in zijn hart. Het was zoo; hij verweet zich dikwerf, onder bittere zelfkwelling, die norsche deugd, die onverzettelijke strengheid, die wel had afgeschrikt, maar geene achting had afgedwongen; en toen hij zich zoo volmaakt vergeten zag en verlaten, had hij wel eens in stilte gewenscht, dat alles nog te herdoen ware. Ook ontglipte hem, bij de laatste woorden des edelmans; eene beweging van toestemming, en toen deze er bijvoegde: ‘gij moet meer buigzaam, meer toegevend zijn, wilt gij dat?’ antwoordde hij snel en besloten: ‘Ja, ik wil het!’

Toen deelde de Baron hem mede, wat hij voor hem doen wilde.