Schrijvers en dichters (dbnl biografieënproject I)

Matthijs, Marcel

Marcel Gustaaf Matthijs, Vlaams romanschrijver (Oedelem 11.1.1899 – Brugge 30.8.1964). Matthijs was mijnwerker en meubelstoffeerder. Al jong sloot hij zich aan bij activistische groepen rond het Vlaams nationalisme. Na WOI werd hij enkele maanden gevangengezet in concentratiekamp Roesbrugge-Haringe. In 1941 werd hij burgemeester van zijn geboortedorp en na WOII werd hij opnieuw veroordeeld wegens collaboratie en zat hij enkele jaren gevangen.

Marcel Matthijs debuteerde op negenentwintigjarige leeftijd met een in eigen beheer gepubliceerde bundel verhalen in Gebeurtenissen (1918). Daarna volgden De Doodslag (1926), Ankers en Zonnen (1926) en Het Grauwvuur (1929), waarin Matthijs nog vooral op zoek is naar de vorm waarin hij zijn sociale boodschap over het voetlicht kan krijgen. In deze romans leunt hij nog op het naturalisme, maar geleidelijk zal zijn werk neorealistischer worden. Daarin speelt een heftig gevoel van ressentiment tegen socioale wantoestanden een rol dat tot uiting komt in sarcasme en gewelddadig verzet. Het hele oeuvre van Matthijs wordt gekenmerkt door een pleidooi voor sociale rechtvaardigheid. Zijn personages zijn verdrukten, die door machteloosheid van henzelf of door tegenwerkende sociale omstandigheden vervallen in haat en verzet. In die zin zijn de romans van Matthijs pessimistisch en cynisch. Dat geldt bijvoorbeeld voor zijn roman De Ruitentikker (1933).

Vanaf de novelle Doppen (1935) gaan ook magische of surreële elementen meespelen in het werk van Matthijs. Dat is bijvoorbeeld het geval in Een spook op zolder (1938). Steeds meer gaat hij zijn personages van binnenuit presenteren, zoals in de roman Wie kan dat begrijpen? (1949), waarin de liefde tussen de jonge hoofdfiguren onmogelijk gemaakt wordt door huichelarij en bemoeizucht van volwassenen. Deze roman verscheen ook in het Duits.

Biografische elementen, zoals zijn activistisch verleden en zijn veroordelingen wegens collaboratie, zijn stof in Menschen in de strijd (1943) en Onder de toren (1959). Het werk van Matthijs werd enkele malen bekroond. In 1939 kreeg hij de Prijs voor de roman van de Provincie West-Vlaanderen voor Een spook op zolder. In 1940 werd hem de August Beernaertprijs van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde toegekend voor Schaduw over Brugge (1940). Paul de Wispelaere bracht postuum een aantal verhalen van Matthijs bijeen in Het Turks kromzwaard (1979).

Matthijs schreef ook voor de jeugd een aantal boeken, zoals Koen de trol (1967), Zwijn Knor (1974) en Het bal van de kikkertjes (1977).

Literatuur:

BNTL; Kritisch lexicon; NBW; Oosthoek; WP-lexicon; P.de Vree, ‘Marcel Matthijs’, in: Hedendaagsche Vlaamsche romanciers en novellisten (1936), p. 84-99; R. Brulez, ‘Marcel Matthijs, romancier et ouvrier’, in: Ecrivains flamands d’aujourd’hui (1938), p. 71-78; M. ter Braak, ‘Jonge Vlamingen’, in: Verzameld werk (dl 6, 1950), p. 315-330; J. de Ceulaer, ‘Marcel Matthijs’, interview in: Te gast bij Vlaamse auteurs (1, 1961), p. 69-74; F. Bonneure. Marcel Matthijs (1965); B. Peleman, ‘Marcel Matthijs (1899-1964): een schrijver uit het goede hout ‘gezaagd’’, in: Geboeid maar … ongebonden: Getuigenissen uit een beloken tijd (1983), p. 84-89; L. Daems, Kwartet van Vlaamse prozaschrijvers: Marcel Matthijs, Gaston Duribreux, Fred Germonprez en Jaak Stervelynck, speciaal nummer van Vlaanderen 36 (1987) 218; E. Brems en J. Lensen, ‘Strijd of medelijden? Aspecten van het sociaal-kritische engagement in enkele romans van Lode Zielens en Marcel Matthijs’, in: La Lotta continua? Literatuur en klasse, speciaal nummer van Jaarboek literatuurwetenschap 2 (2004), p. 186-203.

M. Dupuis en G.J. van Bork
[Herschreven, december 2008]