Kruseman, Mina
Wilhelmina Jacoba Paulina Rudolphina Kruseman, Nederlands zangeres, actrice en prozaschrijfster (Velp
25.9.1839 - Boulogne-sur-Seine 2.8.1922). Kruseman schreef ook onder het pseudoniem Stella Oristorio di
Frama. Ze bracht haar jeugd door in Nederlands-Indië. Samen met Betsy Perk trad ze op met voordrachten over
de positie van de vrouw, waarmee ze naam maakte als excentriek en militant feministe. Daarbij maakte ze
gebruik van de novelle De zusters, waarin ze haar ideeën over de verbetering van de levensomstandigheden van
vrouwen in een literaire aankleding onder woorden bracht. In 1873 verscheen haar roman Een huwelijk in Indië,
die ze later zou omwerken tot een toneelstuk in zestien taferelen. De opvoering daarvan was geen groot succes.
Ze was de initiatiefneemster tot de opvoering van Multatuli's Vorstenschool, waarin ze een hoofdrol vervulde en
waartoe ze korte tijd veel contacten onderhield met Douwes Dekker.
In 1877 vertrok ze opnieuw naar Nederlands-Indië, waar ze tot 1883 bleef wonen. In het jaar van haar vertrek
verscheen haar autobiografie in briefvorm Mijn leven (3 dln, 1877), die doorgaans als haar beste werk wordt
beschouwd. Het boek veroorzaakte nogal wat opschudding omdat Kruseman vrijelijk gebruik maakte van
correspondentie met bekende Nederlanders die zich overvallen voelden met deze openbaarmaking van hun
privécorrespondentie.
In Indië gaf ze toneellessen aan inheemse kinderen en verrichtte ze sociaal werk. In Surabaya opende ze een
toneelschool en regisseerde ze enkele toneelstukken. Ze schreef er het drama in drie bedrijven Hélène Richard of
in weelde geboren (1880). Ook in Indië wekte haar excentriciteit weerstanden op, vooral toen ze haar
denkbeelden over vrije liefde in praktijk omzette en ging samenleven met een twintig jaar jongere fotograaf. Ze
vertrok uit Indië en keerde terug naar Europa, eerst naar Italië en tenslotte naar Frankrijk, waar ze zich vestigde
in Boulogne-sur-Seine. Daar schreef ze de lijvige roman Parias (2 dln, 1900) en gaf ze het maandblad La voix
des femmes uit waarin ze in een 'Appel à toutes les femmes du monde entier' (1914) blijk gaf van haar niet
aflatende ijver voor de emancipatie van de vrouw.
In 1986 verzorgde Margot de Waal een uitgave van de brieven van Mina Kruseman onder de titel Alles bevalt mij
behalve rust.
Literatuur: BNTL; BWN; Oosthoek; WP-lexicon; J. ten Brink, 'Mina Kruseman', in: Geschiedenis der Noord-Nederlandsche Letteren in de XIXe eeuw (dl 3, 1889), p. 339-343; R. Nieuwenhuys, 'Mina Kruseman', in: Oost-Indische Spiegel (1972), p. 220-226; M. de Waal (red.). Mina Kruseman, 1839-1922, portret van een militante
feministe en pacifiste, speciaal nummer van De Engelbewaarder 3 (1978) 12; M. de Waal, 'Mina Kruseman', in:
A. Holtrop (red.). Vrouwen rond de eeuwwisseling (1979), p. 35-48; A. Boswijk en D.H. Couvée. Vrouwen
vooruit! De weg naar gelijke rechten (1962, 19792); M. de Waal, 'Kruseman, Wilhelmina Jacoba Pauline
Rudolphine', in: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland (dl 3,
1988), p. 106-108; O. Praamstra, 'Een feministe in Nederlands-Indië, Mina Kruseman 1877-1883', in: Y. Suha,
M. Yusuf en K. Groeneboer. Dertig jaar studie Nederlands in Indonesië (2001), p. 118-144.
G.J. van Bork
[Herschreven, februari 2007]
Auteursrechtelijk beschermd