Kellendonk, Frans
Franciscus Gerardus Petrus Kellendonk, Nederlands prozaschrijver en anglist (Nijmegen 7.1.1951 - Amsterdam
15.2.1990). Kellendonk studeerde Engelse taal- en letterkunde aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen. In
1978 promoveerde hij er op een historisch-bibliografische studie over John & Richard Marriott. The History of a Seventeenth-century Publishing House.
In 1977 debuteerde Kellendonk met de verhalenbundel Bouwval, waarvoor hij met de zojuist in het leven
geroepen Anton Wachterprijs bekroond werd. Door deze bundel werd hij, vanwege de zorgvuldige compositie en
de geserreerde vertelvorm, herkend door de redactie van De Revisor als medestander. Hij werd in 1978
uitgenodigd mederedacteur te worden en tot 1983 maakte hij deel uit van de redactie van dat blad.
In 1979 verscheen de vertelling De nietsnut. Zowel in Bouwval als in De nietsnut trachten personages ordening
aan te brengen in de gegevens uit hun verleden om zo houvast in hun bestaan te vinden. Achteraf blijkt die
ordening slechts een constructie en dat houvast een illusie.
Kellendonk streeft naar een literatuur waarin de vormgeving een vorm van concreet denken is, waarbij de
werkelijkheid slechts een aanleiding is om een literair werk te creëren dat zijn eigen emoties en interpretaties
oproept bij de lezer. De roman Mystiek lichaam (1986) heeft tegenstrijdige reacties in de pers opgeroepen en
Kellendonk het verwijt van antisemitisme opgeleverd. Het probleem met deze roman is dat er geen centraal
personage optreedt en dat alle personages uitvergrotingen zijn van bepaalde standpunten of ideeën. Kellendonk
zelf heeft deze roman een 'moderne moraliteit' genoemd, omdat zijn personages hedendaagse ideeën en
opvattingen ter discussie stellen. In de roman spelen opvattingen over homo- en heteroseksualiteit en over
rooms-katholicisme en hedonisme een belangrijke rol. In 1987 ontving hij de Bordewijkprijs voor Mystiek
lichaam.
Kellendonk verzamelde zijn essays over anglistiek, mystiek en geloof in De veren van de zwaan (1987). Zijn
Albert Verweylezingen, die hij als gastschrijver van de Leidse universiteit uitsprak, werden gebundeld in
Geschilderd eten (1988). Ook hierin spreekt hij over geloof en mystiek, onder andere naar aanleiding van
Vondels Altaergeheimenissen.
Kellendonk heeft veel vertaald uit het Engels. Hij beschouwde dat vertaalwerk als een goede voorbereiding op
het schrijven van zijn eigen werk. Daarbij koos hij vooral moeilijk vertaalbare auteurs van dubbelzinnig of
anderszins gecompliceerd werk: Henry James, Thomas de Quincey en Laurence Sterne. In Vrij Nederland, de
Volkskrant en NRC/Handelsblad schreef hij recensies over Engelstalige literatuur.
In 1992 werd Kellendonks verzameld werk postuum uitgegeven in Het complete werk. Dat de belangstelling
voor Kellendonks werk levend is gebleven, blijkt uit het feit dat in 1995 zijn verhalen werden gebundeld in De
verhalen van Frans Kellendonk en dat in 2006 Bouwval, De nietsnut, Letter en geest (1982) en Mystiek lichaam
nogmaals verschenen in een verzameluitgave.
Literatuur: BNTL; Kritisch lexicon; Lexicon lit. werken; Oosthoek; WP-lexicon; F.C. de Rover, 'Clio kan niet
zonder mythen', in: Literair moment. Frans Kellendonk Informatie (1984), p. 5-17; T. Anbeek, 'De kwestie
Kellendonk', in: Literatuur 4 (1987) 1, p. 15-19; H. van den Bergh, 'Verdrongen vooroordelen. Een controverse
over de roman Mystiek lichaam van Frans Kellendonk', in: Ons Erfdeel 30 (1987) 1, p. 69-75; G.F.H. Raat, 'De
ideeënmuziek van Frans Kellendonk', in: Jan Campertprijzen 1987 (1987), p. 69-94; Frans Kellendonk-nummer
van De Revisor 18 (1991) 1-2; R. Bosboom. Zuilen van stof. Het oeuvre van Frans Kellendonk (1994); O. de
Jong, 'Een heldere kop en Dronken van taal', in: Een man die in de toekomst springt (1997), p. 165-191; Bij
herlezing als nieuw (1997), Kellendonk-lezingen 1993-1997; Ch. de Cloet, T. Hermans en A. Meinderts (red.).
'Oprecht veinzen'. Over Frans Kellendonk (1998); L. Hu, 'Mystiek lichaam van Frans Kellendonk. Essay over
de geruchtmakende affaire Kellendonk', in: S. Turnhout (red.). Postmodernisme in literatuur. Artikelen
aangeboden bij het afscheid van Elrud Ibsch (2000), p. 35-43; K. Fens. Het licht in de schaduw. Het einde van
de grote metaforen (2002); H. Goedkoop, 'Het boek van het nieuwe verbond. Frans Kellendonk en het verlangen
naar gemeenschap', in: Een verhaal dat het leven moet veranderen (2004), p. 48-66; A. op de Weegh, 'Een
alternatief spookverhaal. Postmoderne kenmerken in Kellendonks 'Letter en geest'', in: Nederlandse letterkunde
10 (2005) 3, p. 234-252; P.S.I. Altena (red.). Sprekend!!! Lezingen over het leven en werk van Frans Kellendonk
(1951-1990) (2006).
G.J. van Bork
[Herschreven, december 2006]
Auteursrechtelijk beschermd