Junghuhn, Franz Wilhelm
Nederlands natuuronderzoeker en prozaschrijver (Mansfeld, Duitsland 26.10.1809 - Lembang, Indonesië
24.4.1864). Junghuhn schreef ook onder het pseudoniem 'De gebroeders Dag en Nacht'. Hij studeerde
medicijnen in Halle en Berlijn, maar zijn hart ging uit naar de bestudering van de natuur. Al in zijn studietijd
verzorgde hij een wetenschappelijke publicatie over paddestoelen. Vanwege een duel zat hij enige tijd gevangen,
maar hij wist te ontsnappen en trok naar Frankrijk, waar hij in dienst trad van het Franse vreemdelingenlegioen.
In 1835 werd Junghuhn legerarts in Indonesië waar hij ruim gelegenheid kreeg om natuuronderzoek te doen. In
1845 werd hij benoemd tot lid van de Natuurkundige Commissie en kon hij zijn functie als officier van
gezondheid beëindigen.
Zijn onderzoekingen op Java beschreef hij in de landschapsschilderingen in het vierdelige werk Java, deszelfs
gedaante, bekleeding en inwendige structuur (1850-1854). In 1853 had Junghuhn zich laten naturaliseren tot
Nederlander. De nauwe verbondenheid tussen zijn natuurwetenschappelijk onderzoek en zijn
levensbeschouwing, een pantheïstisch gekleurd deïsme, kreeg gestalte in zijn allegorische Licht- en
schaduwbeelden uit de binnenlanden van Java (1854), dat van grote betekenis werd voor de beweging der
vrijdenkerij in Nederland. De zeer indringende natuurobservaties (voor Junghuhn een 'geloofsdaad') in dit boek
en de beeldende kracht van de beschrijvingen daarvan laten zien waarom de auteur ook als literator werd
gewaardeerd.
Na een verblijf in Nederland bracht Junghuhn de laatste jaren van zijn leven met zijn gezin door in het door hem
zo geliefde bergland van West-Java, waar hij de grondlegger werd van de kina-cultures.
In 1966 stelden R. Nieuwenhuys en R.F. Jacquet de bloemlezing Junghuhn. De onuitputtelijke natuur. Een keuze
uit zijn geschriften samen. In 1980 verscheen onder redactie van dezelfde auteurs F.W. Junghuhn. Java's
onuitputtelijke natuur. Reisverhalen, tekeningen en fotografieën van Franz Willem Junghuhn.
Literatuur: BNTL; M.C.P. Schmidt. Franz Junghuhn. Biographische Beiträge zur hundersten Wiederkehr
seines Geburtstages (1909); Gedenkboek Franz Junghuhn 1809-1909 (1910); C.W. Wormser. Franz Junghuhn
(1943); R. Nieuwenhuys, 'Franz Wilhelm Junghuhn', in: Oost-Indische Spiegel (1972), p. 107-118; H. van der
Kamp, 'Junghuhns biografen', in: De boekerij 2 (1997) 2, p. 16-18; G. Harmsen, 'Junghuhn, Franz Wilhelm', in:
Biografisch Woordenboek van het socialisme en de arbeidersbeweging in Nederland, dl 7 (1998), p. 102-105; H.
van der Kamp, 'Het grafmonument van Junghuhn', in: De boekerij 7 (2002) 2-3, p. 12-22.
G. Termorshuizen
[aangevuld, oktober 2006]
Auteursrechtelijk beschermd