IJlander, Gijs
Pseudoniem van Gijs Hoetjes, Nederlands prozaschrijver (Alkmaar 19.5.1947). IJlander studeerde Engels en
vertaalwetenschap in Amsterdam. In 1974 trad hij in dienst van het Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling
(CITO), waar hij Engelse luistervaardigheidstoetsen ontwerpt. Hij publiceerde verhalen en romanfragmenten in
Bzzlletin, Nieuw Wereld Tijdschrift en Dietsche Warande & Belfort. Zijn officiële debuut is de roman De kapper
(1988) waarvoor hij de Geertjan Lubberhuizenprijs en de Anton Wachterprijs kreeg.
De romans van IJlander hebben een thrillerachtig verloop, waarbij machtsverhoudingen tussen twee uitersten een
belangrijke rol spelen. In de roman De kapper gaat het om de verhouding slachtoffer-beul, in Een fabelachtig
uitzicht (1990) om de relatie tussen mens en dier, en in De lichtval (1993) om die tussen man en vrouw. Het
opheffen van de polaire tegenstellingen leidt bij IJlander tot chaos, eindigend in geweld en doodslag. IJlanders
romans zijn in feite ideeënromans waarin de situaties die hij beschrijft metaforen zijn voor zijn visie op de mens,
en die is bepaald niet optimistisch. Hij wijst elke werkelijkheidsbeschrijving af en kiest wellicht daarom voor een
vertellersperspectief dat afwijkt van het gebruikelijke. In Een fabelachtig uitzicht wordt dat perspectief bepaald
door een opgezette eekhoorn en in De lichtval door een schizofrene vrouw. De roman De aanstoot (2000) begint
als een traditionele streekroman, maar het verhaal ontwikkelt zich tot een roman over roddel en achterklap in een
kleine gemeenschap en met een noodlottige afloop, waarmee de ogenschijnlijk idyllische situatie van het begin in
zijn tegendeel blijkt om te slaan. In ALVB: ars longa vita brevis (2005) gaat IJlander meer dan in zijn eerdere
proza satirisch te werk met gegevens die hij aan de actualiteit ontleent. De roman is een grotesk commentaar op
wat er zoal aan politieke en sociale meningen circuleert.
De lichtval werd in 1994 bekroond met de Halewijn-literatuurprijs van de stad Roermond. In 1999 kreeg IJlander
de F. Bordewijkprijs voor Twee harten op een schotel (1998). IJlander bundelde zijn verhalen in Vis voor
iedereen (1995).
Literatuur: BNTL; Kritisch lexicon; Oosthoek; R.A.J. Kraaijeveld, 'Intrigerend en complex', in: Dietsche
Warande & Belfort 135 (1990) 6, p. 790-793; K. Hageraats, 'Ik wil niet dat de mensen in mijn keuken komen',
interview in: Bzzlletin 21 (1992) 196/197, p. 88-97; B. Vervaeck, 'Waak voor volledige identificatie. Het werk
van Gijs IJlander', in: Literatuur 10 (1993) 3, p. 128-135; J. Diepstraten, [Over De lichtval, Vis voor iedereen en
Twee harten op een schotel], in: De kunst van het schrijven (2000), p. 338-342.
G.J. van Bork
[Nieuw, maart 2006]
Auteursrechtelijk beschermd