De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Zeeusche Nachtegael

Verzamelbundel uit 1623 van werk van vooral Zeeuwse dichters, bedoeld als antwoord op de literaire suprematie van Holland. Initiatiefnemer was Jacob Cats; de directe aanleiding tot het samenstellen van de bundel was het bezoek aan Zeeland in 1622 van Anna Roemers Visscher. De bundel bevat een aantal gelegenheidsgedichten die zinspelen op haar ongehuwde staat; zij is met vijf gedichten vertegenwoordigd.

De traditoneel in drie delen - Minne-sang, Seden-sang en Hemel-sang - verdeelde bloemlezing is uitgegeven door Jan Pietersz. vande Venne. Diens broer, de schilder-dichter Adriaen Pietersz. vande Venne, is de auteur van een leerdicht over de verhouding van literatuur en schilderkunst, `Zeeusche mey-clacht ofte schynkycker', in de eerste afdeling en van het Tafereel van sinne-mal, dat als afzonderlijke bundel poëzie altijd achter de Zeeusche Nachtegael is gebonden. Constantijn Huygens' `Voorhout' en `Costelick mal' zijn oorspr. ook bedoeld als bijdragen aan de bundel, maar zij zijn niet opgenomen,

[p. 665]

wsch. eerder vanwege hun lengte dan door het feit dat Huygens geen Zeeuw was.

Van de ruim twintig medewerkers zijn Simon van Beaumont, Adriaen Valerius, Philibert van Borsselen, Adrianus Hofferus, Johan de Brune de Oude, Johanna Coomans en Jacob Cats de bekendsten. De kwaliteit van het werk is niet bijzonder hoog; de ironisch bedoelde titel (`Zeeuwse nachtegaal' is de spotnaam voor een kikker) doet daardoor wat wrang aan, want echte literaire nachtegalen zijn er in die tijd in Zeeland blijkbaar niet veel. Desondanks is de bundel nog driemaal in goedkopere uitvoering herdrukt: Rotterdam 1632 en Amsterdam 1633 en 1651.

Uitgave:

P.J. Meertens en P.J. Verkruijsse (ed.), Zeeusche Nachtegael en bijgevoegd A. vande Venne Tafereel van sinne-mal (1982).

Literatuur:

J.G. Frederiks, `De Z.N.', in Oud-Holland, 14 (1896); P.J. Meertens, Letterkundig leven in Zeeland (1943); M.A. Schenkeveld-van der Dussen, `Huygens en de Z.N.', in Nieuwe Taalg., 62 (1969); H. de la Fontaine Verwey, `De gouden eeuw van de Nederlandse boekillustratie, 1600-1635', in Idem, Uit de wereld van het boek, dl. 2 (1976); E. van Rosmalen-Mann, `Cats' illustrator: Adriaen Pietersz. vande Venne', in Visies op Jacob Cats en zijn tijd. Bulletin van de Werkgroep Historie en Archeologie van het Kon. Zeeuwsch Genootsch. der Wetensch., 28 (1978).

[P.J. Verkruijsse]