De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Woensel, Pieter van

Noordnederlands prozaschrijver en arts (Haarlem, gedoopt 10.1.1747-'s-Gravenhage, begraven 21.4.1808). Op 23 november 1770 te Leiden gepromoveerd tot doctor in de geneeskunde op Specimen sistens quaedam miscellanea medica. Van 1772-1780 in Russische dienst als dokter te St.-Petersburg en marinearts in de Zwarte Zee. Na terugkeer in Holland marinearts te Amsterdam. Vertrok in 1784 naar Constantinopel en vandaar in 1786 naar de Krim. Keerde in 1789 terug naar Holland en trad wederom in dienst van de marine, nu als dokter-generaal. Bracht in 1797 nog een bezoek aan Rusland. Stierf aan de gevolgen van een beenbreuk.

Van Woensel schreef in scherpe stijl over zeer uiteenlopende onderwerpen en stond daarbij op de bres voor geestelijke vrijheid. Vanaf 1792 schreef hij een almanak, De lantaarn. De verspreiding daarvan werd tot 1800 verboden omdat de auteur in deze almanak onder ps. schreef, hetgeen in strijd was met de staatsregeling van 1798 (art. 16). In de `Bij-lichter' maakte hij zich als de auteur bekend. Enkele van zijn werken zijn vertaald in het Russisch, Frans, Pools en Duits.

Werken:

De konst van waarnemen (1772); De tegenwoordige staat van Rusland (1781); Aanteekeningen, gehouden op eene reize door Turkeyen, Natoliën, de Krim en Rusland in de jaren 1784-89, 2 dln. (1792-1795); De lantaarn, voor 1792, 1796, 1798, 1800 (met `Bij-lichter', 1801) en 1801; Rusland beschouwd met betrekking tot zijne aardrijkskundige en natuurlijke ligging (1804).

Literatuur:

A.A. van der Willigen, Vruchten ingezameld door de aloude rederijkerskamer De Wijngaardranken (1833); Cd. Busken Huet, in De Gids, 4 (1863); Idem, in Volksalmanak voor het schrikkeljaar 1864 (1864); J. ten Brink, in De Nederlandsche Spectator (1868); Cd. Busken Huet, in Litt. fant. en krit., dln. 1 en 24 (1868); J.J. Wesselo, in Tirade, 150 (1969); H.H. Zwager, Nederland en de verlichting (1980).

[J.L. Swarte]