De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Utenbroeke, Philip

Middelnederlands dichter (ca 1300). Bewerker van de `Tweede partie' van de Spiegel historiael. Hij woonde te Sint-Kruis bij Brugge, in het Broek, aan welke plaats hij zijn naam ontleende. Jacob van Maerlant werkte aan de Spiegel historiael van 1282 tot 1290. Als voorbeeld nam hij het Speculum historiale van Vincentius van Beauvais, een wereldgeschiedenis van de schepping tot ca 1250. Dit omvangrijke werk verdeelde hij in vier `partieën'. Hij voltooide de `Eerste partie', sloeg de `Tweede partie' over, voltooide de `Derde partie' en bewerkte de `Vierde partie' tot hoofdstuk 34 van het derde boek. Zijn onvoltooid gebleven werk werd door Utenbroeke en Lodewijc van Velthem voortgezet en voltooid. De eerste bewerkte de `Tweede partie', die naar de inhoud met boek 10-16 van het Speculum historiale overeenstemt en grotendeels uit heiligenlegenden bestaat. Hij overleed kort nadat hij de `Tweede partie' had voltooid.

De `Tweede partie' is grotendeels in hs. Wenen, Österreichische Nationalbiblio-

[p. 575]

thek 13 708 bewaard gebleven. De kopiïst liet op versch. plaatsen heiligenlegenden weg, zodat het hs. slechts 360 in plaats van 460 hoofdstukken en slechts ca 34 000 in plaats van ca 42 000 verzen bevat. Er bestaan echter nog fragmenten van andere hss., die de leemten in het Weense hs. gedeeltelijk aanvullen. De naam van de bewerker van de `Tweede partie' is pas sedert 1862 bekend. Hij komt voor in het laatste kapittel van de `Vierde partie' (`Philip ane den dam uten broke'), welk hoofdstuk alleen in hs. Gent, ub, 2541, fragment 11 bewaard is gebleven.

Uitgaven:

M. de Vries en E. Verwijs, Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael, met de fragmenten der later toegevoegde gedeelten, bewerkt door Ph.U. en Lodewijc van Velthem, dl. i t/m iv (1861-1879, fotomech. herdr. 1982); J. Deschamps, `Het Weense handschrift van de "Tweede partie" van de "Spiegel historiael"', in Mediaeval Manuscripts from the Low Countries in Facsimile, 1 (1971), met inl.

Literatuur:

J. Noterdaeme, `De Spiegel historiael', in Wetenschappelijke Tijdingen, 20 (1960); J. Deschamps, `De fragmenten van twee handschriften van de Spiegel historiael in vier kolommen', in Hulde-album Prof.Dr. J.F. Vanderheyden (1970); Idem, Middelnederlandse handschriften uit Europese en Amerikaanse bibliotheken (1972); Idem, `Jacob van Maerlant, Ph.U. en Lodewijk van Velthem, Spiegel Historiael', in Vijf jaar aanwinsten 1969-1973 (kb Brussel, 1975); J.A.A.M. Biemans, `Nieuwe fragmenten van handschriften van de "Spiegel historiael" in vier kolommen', in Tijdschr. Nederl. Taal- en Letterk., 99 (1983).

[J. Deschamps]