De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Schaepman, Herman Joan Aloysius Marie

Nederlands dichter, prozaschrijver en staatsman (Tubbergen 2.3.1844-Rome 21.1.1903). Burgemeesterszoon; studeerde aan de seminaries van Kuilenburg en Rijssenburg. Werd in 1867 priester gewijd. Verbleef vervolgens enkele jaren te Rome, waar hij in 1869 promoveerde tot doctor in de theologie. Van 1872 tot 1883 was hij redacteur van het rooms-katholieke dagblad De Tijd, van 1870 tot 1880 bovendien hoogleraar in de kerkgeschiedenis aan het groot-seminarie van Rijssenburg. In 1880 werd hij als eerste rooms-katholieke priester lid van de Tweede Kamer en spoedig daarop voorzitter van de katholieke fractie, wat hij tot zijn dood zou blijven.

Al op jeugdige leeftijd begon hij gedichten te publiceren. De tijdzang De paus (1866), die hij anoniem uitgaf, trok aanstonds de aandacht, en datzelfde was het geval met zijn volgende tijdzangen, o.a. Vondel (1867), Parijs (1871) en Napoleon (1873). Van zijn grote gedichten werd Aya Sofia (1886) het meest bekend, deels om zijn dichterlijke kwaliteiten, maar ook omdat Kloos (Veertien jaar literatuur-geschiedenis, ii, 1896) het vernietigend beoordeelde en vooral de `Zang der zuilen' belachelijk maakte. Zijn voorbeelden als

[p. 511]

dichter waren Da Costa, Vondel en de Franse klassieken. Welsprekend redenaar en improvisator, wist Schaepman zijn gehoor met de voordracht van zijn poëzie en met zijn redevoeringen mee te slepen. Hij miste echter de fijnzinnigheid van Alberdingk Thijm, die hem in de letterkunde binnenleidde en in vele opzichten zijn geestverwant was, maar van wie hij steeds meer vervreemd raakte. Zijn poëzie is sterk retorisch en mist de innige en zuivere klank van die van zijn tijd- en geloofsgenoot Gezelle. Tegen de kritiek der Tachtigers was zij niet bestand; toen hij stierf had hij zijn dichterroem dan ook al overleefd. Belangrijker is zijn proza, waarvan een deel is uitgegeven in vijf bundels beschouwingen: Menschen en boeken (i-vde reeks, 1893-1903).

Als staatsman heeft hij groter betekenis dan als letterkundige. Zijn verdiensten voor de emancipatie van het rooms-katholieke volksdeel van Nederland in cultureel en politiek opzicht zijn ontegenzeglijk groot. Ook in eigen kring heeft hij tegen de stroom moeten oproeien, al dadelijk toen hij onder invloed van de encycliek Syllabus errorum (1864) afstand nam van de liberalen en toenadering zocht tot de anti-revolutionairen, waardoor hij de conservatieven onder zijn partijgenoten van zich vervreemdde. Met zijn oudere geestverwant W.J.F. Nuyens is hij redacteur geweest van De Wachter (1871-1873) en Onze Wachter (1874-1885) en met Jan ten Brink e.a. van de Haagsche Stemmen (1887-1891).

Werken:

De eeuw en haar koning (1867), p.; De pers (1868), p.; Het lied des konings (1869), p.; Verzamelde dichtwerken (1869); Parijs 1870-1871 (1872), p.; De christelijke liefde (1872), pr.; Het koningslied (1874); Godsdienst en volkswelvaart (1875); Vondel 1679-1879 (1879), pr.; Een Katholieke partij; proeve van een program (1883); Het hooger onderwijs en de drie Rijksuniversiteiten (1883); Een Katholieke partij (1884); Grondwetsherziening (1884); Onze nationale kunst (1887); Daniel O'Connell (1888); Nieuwe gedichten (1889); `Rerum novarum' (1891), pr.; Roomsch recht tegen protestantsch verweer (1892); Jan Pieterszoon Coen (1893); Piuscantate (1893); Herodus en Petrus (1895); Van 't Heilig Sacrament van mirakel tot Amsterdam (1895); Een vaandellied (1895); Een koningslied (1898); St. Thomas van Aquino (1898); Bolland en Petrus (1899); Frans Hals (1900), p.

Literatuur:

G. Brom, `Dr. H.J.A.M.S.', in Mannen en vrouwen van beteekenis, 34 (1903); J. ten Brink, Geschiedenis der Noord-Nederlandsche letteren in de XIXde eeuw, dl. 3 (1904), met bibl.; J. Persijn, S., 3 dln. (1912-1927); G. Brom, S. (1936); J. en A. Romein, in Erflaters van onze beschaving (1938-1940, 1976<sup>11</sup>); J. van Wely, S., levensverhaal (1952); W.J.M.A. Asselbergs, Vijftig jaar na S.s dood (1953); J.H.J.M. Witlox, S. als staatsman, 3 dln. (1960); G. Puchinger, `S.', in Ontmoetingen met Nederlandse politici (1981).

[P.J. Meertens]