De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Perponcher Sedlnitsky, Willem Emmery de

Noordnederlands dichter, theoloog en pedagoog ('s-Gravenhage 16.4.1741-Utrecht 25.6.1819). Studeerde letteren in Utrecht en promoveerde er in 1765. Werd als orangist lid van de stadsregering en van de gewestelijke staten. Hij telde Van Goens en Hinlopen onder zijn vrienden.

Als pedagoog schreef hij vrsch. werken, waarvan Instructions d'un père à sons fils (1774) en Onderwijs voor kinderen van 3 tot 7 jaar (1782) de belangrijkste zijn; duidelijk blijkt daarin de invloed van Rousseau. Zijn pedagogisch verlichte ideeën dringen ook door in het imaginaire reisverhaal Rhapsodiën, of het leeven van Altamont (1775), waarin naast opvoeding ook huwelijk, slavernij en staatsinrichting worden besproken. Van zijn godsdienstige geschriften wordt Bijbeloeffeningen, bedenkingen, gissingen, wenken (2 dln., 1803) wel als het hoofdwerk beschouwd; zijn deïstische gevoelens zijn echter in veel werken te bespeuren. Als bijbelvertaler publiceerde hij onder meer Nieuwe overzetting des Ouden Testaments (9 dln., 1776-1789, naar de Duitse versie van J.D. Michaelis). Zijn esthetische opvatingen vindt men in De Grondbeginselen van de algemeene weetenschap der schoonheid, samenstemming en bevalligheid (1770), een verkorte bewerking uit het Frans van De Pouilly, André en Batteux. In de Briefwisseling tussen de heeren W.E. de Perponcher en H. van Alphen over het schoone, uitgegeven in 1780, gaat hij uitvoerig in op Van Alphens Theorie der schoone kunsten en wetenschappen. In 1786 verscheen Gedachten over het sentimenteele van deze tijd (in Mengelwerk onder de zinspreuk

[p. 442]

Tendimus ad coelestem patriam, 1775-1788), een scherpe veroordeling van Feith e.a. Hij bestreed de sentimentaliteit vooral om haar onechtheid, haar streven naar een ideale wereld met voorbijgaan aan de gewone samenleving. In de wijsbegeerte trok hem het stoïcisme: al in 1786, toen hij in De heedendaagsche stoïcijn in gesprekken een samenvatting van de stoïsche wijsbegeerte gaf, maar ook in latere jaren bij de publikatie van Aan eenen man, den ouderdom intreedende (1800) en in episodes in het duindicht Palemon (1802).

Literatuur:

H. Royaards, Oratio de G.E.à P. (1820); D. de Bruyn, Anthologie uit de prozaschriften van W.E.d.P. (1854); J. Reijers, W.E.d.P. Een bijdrage tot de kennis van zijn opvoedkundige literair-aesthetische en maatschappelijke denkbeelden (1942).

[E.C.J. Nieuweboer]