De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Mande, Hendrik

Middelnederlands mysticus en schrijver van stichtelijk werk in proza, geboren te Dordrecht (ca 1360-1431). Mande was onder andere klerk van de latere graaf Willem vi van Holland. In 1395 sloot hij zich aan bij de Broeders des Gemenen Levens te Windesheim.

Van Hendrik Mande zijn vele werken in het Nederlands bewaard gebleven. Van veel teksten bestaan zelfs meer hss. Alle werken zijn ook in het Latijn overgeleverd: Een devoet boexken, hoe dat wij uut selen doen den ouden mensche mit sinen werken ende ons mit christo overmids warachtighe doechden sellen verenighen; Een devoet boexken vanden binnensten ons liefs Heren Jhesu Christi (ook wel: Dyt syn seven wege, overgeleverd in drie hss.); Een devoet boexken vander volmaecster hoecheit der minnen ende hoemen dair toe sel pinen te comen; Vanden VII gaven des heiligen geest; Een boec dat heet een spiegel (ook wel: Een spiegel der waerheit); Dat boec vanden licht der waerheit; Een boecskijn van driën staten eens bekierden mensche (diverse hss.); Ene claghe of enighe sprake der mynnender sielen tot horen brudegom; Een mynlike clage der mynnender zielen tot horen gemynden (zes hss.); Een corte enighe sprake der minnender sielen mit haren gheminden (twee hss.); Een devoet boecskijn vander bereydinghe ende vercieringhe onser inwendigher woeninghen (twee hss.).

Verder is er nog een werkje in het Latijn bekend, waarvan slechts enkele fragmenten in het Nederlands overgeleverd zijn, en een werk dat alleen in het Latijn bekend is: Apokalipsis. Over de vraag of Een boec dat heet een spiegel en Vanden VII gaven des heiligen geest wel twee afzonderlijke werken zijn, verschilt men nog van mening.

Uitgaven:

W. Moll (ed.), `Een boecskijn van driën staten eens bekierden mensche', in Idem, Johannes Brugman (1854); W. Moll (ed.), `Ene claghe of enighe sprake der mynnender sielen tot horen brudegom', in Kalender voor de Protestanten in Nederland, 5 (1860); O.A. Spitzen, `De Dordtenaar-Windesheimer H.M., en een gedeelte van één zijner nog niet teruggevonden werkjes', in De Katholiek (1886); Werkgroep Hendrik Mande van het Instituut Nederlands Nijmegen, Alle werken. Heruitgave van alle werken welke door de traditie aan Hendrik Mande worden toegekend (1978²).

Literatuur:

N.C.K. de Bazel, Een verloren geacht werkje van H.M. (1886); G. Visser, H.M. Bijdrage tot de kennis der Noord-Nederlandsche mystiek (1899); G.I. Lieftinck, `H.M. als bewerker en compilator', in Tijdschr. v. Nederl. Taal- en Letterk., 51 (1932); B. Spaapen, H.M. (1951); Th. Mertens, `H.M. (ca. 1360-1431). Een geannoteerde bibliografie van de werken over hem en van de uitgaven van zijn geschriften', in Ons Geestelijk Erf, 52 (1978); Idem, `De "spiegel der waerheit" en "Vanden zeven gaven des heiligen Geests" van H.M. als compositorische eenheid', in Ons Geestelijk Erf, 53 (1979); M. de Coo-Wijgerinck, G. Heuvelman en M. Wijers, `Beschrijving van de handschriften waarin M.'s "Spiegel" is overgeleverd', in Ons Geestelijk Erf, 55 (1981).

[F. van Thijn]