De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Harduwijn, Justus de

Ook Harduyn, Zuidnederlands dichter (Gent 11.4.1582-Oudegem 21.6.1636).

Stamde uit een aristocratische Gentse familie. Zijn vader François was een humanistisch gevormd man, die in Frankrijk kennis gemaakt had met de pléiadedichters en bevriend was met Jan van der Noot. Studeerde rechten te Leuven (1605 baccalaureus); in 1607 priester, pastoor van Oudegem en Mespelare bij Dendermonde; lid van de rederijkerskamer St. Catharina te Aalst. In 1613 werden zonder zijn naam (verborgen in een acrostichonlofdicht aan het slot) door G. Caudron sr. De weerliicke (= wereldlijke) Liefden tot Roose-mond uitgegeven, een bundel wereldlijke liefdespoëzie, geschreven vóór 1605. De Harduwijn hanteert hier in navolging van Houwaert, De Heere en Van der Noot de nieuwe, renaissancistische versmaat en de petrarkistische versvormen. Veel van zijn gedichten zijn een creatieve imitatio van pléiadepoëzie en van die van Philippe Desportes. Het cyclische genre, de sonnettenkrans, voerde De Harduwijn voor het eerst in de Nederlandse literatuur in.

Op aandrang van de hogere contrareformatorische geestelijkheid richtte De Harduwijn zijn dichterschap meer in geestelijke richting. Het resultaat hiervan was de bun-

[p. 249]

del Goddelicke lof-sanghen (1620), waarin een aantal wereldlijke gedichten uit de Roose-mond-bundel met geringe wijzigingen omgewerkt is tot geestelijke poëzie. Ook de bundel Den val ende op-stand vanden coninck ende prophete David (1620) bevat geestelijke poëzie. Verder heeft De Harduwijn een aantal gelegenheidsgedichten geschreven en vertalingen vervaardigd, nl. van Hermanus Hugo's Pia desideria (Goddelijcke wenschen, 1629, 1645²) en van Cornelius Jansenius' Alexipharmacum, dat is teghen-gift (1630).

De waardering voor het werk van De Harduwijn verdwijnt in de tweede helft van de 17de eeuw; in de 19de eeuw wordt hij herontdekt door Jan Frans Willems en J.M. Schrant.

Uitgaven:

J.M. Schrant (1830), bloeml.; R. Foncke (ed.), De weerlicke liefden... (1922); O. Dambre (1927 en 1942), bloeml.; Idem (ed.), Den val ende op-stand vanden coninck ende prophete David (1928); Idem (ed.), Goddelicke lof-sanghen (1933); Idem, De weerlicke liefden... (1942), facs. uitg.; Idem, Alexipharmacum (1960); Idem, De weerlicke liefden... (1972³), met bibl.; Idem, Goddelicke lof-sanghen (1974), bloeml. met bibl.

Literatuur:

J.F. Willems, Verhandeling over de Nederduytsche tael- en letterkunde, dl. 2 (1824); O. Dambre, De dichter J. de H., een biografische en letterkundige studie (1926); E. Rombauts, `J.d.H.'s Goddelicke lof-sanghen als liedboek der contra-reformatie', in Feestbundel H.J. van de Wijer (1944); O. Dambre, De Harduwijns testament en andere oorkonden uit het jaar 1636 (1952); Idem, in Spiegel der Letteren, 2 (1958), 5 (1961), 7 (1963-1964), 10 (1966-1967), 14 (1972); L. Michels, Filologische opstellen, dl. 4 (1964); P.E.L. Verkuyl, `Het eerste Roose-mond-portret van De Harduyn: creatieve imitatio?', in Spiegel der Letteren, 16 (1974); O. Dambre, `J. de H.', in Tijdingen, 11 (1981-1982); `Herdenking J. de H.', in Tijdingen, 12 (1982-1983), spec. nummer.

[P.J. Verkruijsse]