De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Daum, Paulus Adrianus

Nederlands journalist en romanschrijver ('s-Gravenhage 3.8.1850-Laag-Soeren 14.9.1898). Eerst werkzaam bij de spoorwegen te Utrecht, daarna redacteur van het dagblad Het Vaderland. In 1878 vertrok hij als journalist naar Nederlands-Indië. Hij was eerst redacteur van het Semarangse dagblad De Locomotief en daarna van Het Indisch Vaderland. In 1885 richtte hij het Bataviaasch Nieuwsblad op, waarvan hij tot zijn dood hoofdredacteur bleef. Daum schreef onder het ps. Maurits een tiental romans, die eerst als feuilleton in zijn krant verschenen.

Daum die zich erop beroemde alle romans van Zola te hebben gelezen, ging evenals deze van de werkelijkheid uit. Hierin ligt een verklaring van zijn populariteit in Indië; de Europese samenleving herkende niet alleen personen en toestanden, maar ook zichzelf. Daum was geen psycholoog, maar een uitstekend mensenkenner. Hij geeft geen karakteranalyses, hij zet zijn figuren alleen neer zoals ze zijn, met hun kleine en grote hebbelijkheden. Hij haatte ze niet, hij kon ze ook niet liefhebben, maar slechts als een sceptisch schrijvend toeschouwer om hen glimlachen.

Al zijn boeken eindigen met een ontgoocheling, met eenzaamheid en vaak ook met een volledig verval. Met zijn scherpe kijk op het Indische leven van de jaren tachtig, was Daum bijzonder gevoelig voor dit `Indische verval' van een hele familie, zoals de Uhlstra's in zijn roman `Ups' en `Downs' in het Indische leven (1892) of van één mens zoals Van Brakel in H. van Brakel, ing. B.O.W. (eigenlijk het derde deel van de tetralogie In en uit 's Lands dienst, 1889-1890). In zijn romans is hij een geboren verteller, de onovertroffen kroniekschrijver van `tempo doeloe', bij iedereen bekend als `Pa'tje Daum'. Door zijn feuilletonistische werkwijze is zijn werk niet altijd van dezelfde kwaliteit, maar elk boek bevat bladzijden die blijk geven van zijn uitzonderlijk schrijftalent.

Na zijn dood raakte hij vergeten tot hij in 1930 herontdekt werd door Du Perron, terwijl er omstreeks 1980 zelfs sprake is van een hausse in de waardering die men voor zijn werk heeft.

Werken:

Van de suiker in de tabak (1883); Goena Goena (1887); Hoe hij Raad van Indië werd (1888); Nummer elf (1893); Aboe Bakar (2 dln., 1894).

Uitgaven:

H. van Brakel, ing. B.O.W. (1976), met voorw. van R. Nieuwenhuys; Hoe hij Raad van Indië werd (1978), met inl. van G. Termorshuizen; G. Termorshuizen (ed.), De Van der Linden's (1978); Nummer elf (1978), ingel. door R. Nieuwenhuys; G. Termorshuizen (ed.), Aboe Bakar (1980); G. Termorshuizen (ed.), Ups en downs in het Indische leven (1983).

Literatuur:

R. Nieuwenhuys, `Maurits, Romanschrijver van Tempo Doeloe', in Tussen twee Vaderlanden (1959 en 1967); W. van de Velde-de Vries, `De "stille kracht" bij D. en Couperus', in Firapeel (1968); R. Nieuwenhuys, in Oost-Indische Spiegel (1978³); G. Termorshuizen, `P.A.D., journalist van Tempo Doeloe', in De Engelbewaarder. Winterboek (1978).

[R. Nieuwenhuys]