De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Coster, Dirk

Nederlands essayist, criticus en toneelschrijver (Delft 7.7.1887-ald. 8.10.1956). Schreef, 16 jaar oud, al in de Groene Amsterdammer. Studeerde enige tijd Nederlandse letteren te Leiden. Een tijd lang was hij werkzaam als journalist, gepatroneerd door Johan de Meester. In 1912 een felle polemiek over Werk en wezen der kritiek met Willem Kloos. Tussen 1913 en 1920 talloze, zeer de aandacht trekkende voordrachten over Nederlandse en buitenlandse literatuur (Stendhal, Flaubert, Boutens, H. Roland Holst, Van Schendel, Dostojevski e.a.). In 1919 verschijnt de eerste bundel Marginalia, aforistische beschouwingen over leven, moraal en schoonheid, die in 1939 werd gevolgd door het systematischer Het tweede boek der Marginalia.

Tegenover het intellectualisme en cultuurpessimisme na wo i zag hij kansen voor een nieuwe scheppende geest. Deze te dienen was het doel van het in 1920 met Just Havelaar opgerichte tijdschrift De Stem, na Havelaars dood (1930) medegeredigeerd door Anthonie Donker (tot 1940). Als literair-historicus maakte Coster naam door twee bloemlezingen, het in 1927 verschenen De Nederlandsche poëzie in honderd verzen, met een inleiding die opmerkelijke karakteristieken bevat, en Nieuwe geluiden (1924), met een eerste plaatsbepaling der toenmalige jongeren in Nederland en Vlaanderen. Beide bundels werden herhaaldelijk herzien en herdrukt. In 1935 volgde Het kind in de poëzie.

Essays en kritieken bundelde Coster in Verzameld proza I en II (1925 en 1927). In overeenstemming met zijn eigen voorwoord zijn hier steeds literaire en levenskritiek verweven. In 1942 gaf hij opnieuw een bundel uit: Mensen, tijden, boeken. Coster werd evenzeer bewonderd als verguisd. Hij werd herhaaldelijk onderscheiden, maar zijn humanistisch-religieuze aanpak wekte van twee zijden verzet, van de zijde der confessionelen, die het te vaag en te zwevend vonden en van de zijde der Forum-groep, die hem halfzacht ethicisme verweet. Bovenal echter prikkelde velen Costers gezwollen lyrische stijl. Van katholieke zijde werd hij fel aangevallen door Gerard Bruning in Valse munter (1926, onder ps. Jos. van der Hoog); meedogenloos was Uren met Dirk Coster van E. du Perron (1933), waardoor zijn gezag snel afnam. Na wo ii vervulde hij geen rol van betekenis meer, terwijl hij voor nieuwe ontwikkelingen geen begrip kon opbrengen.

Werken:

De ontwikkeling der moderne Nederl. lit. in de nieuwe Europeesche geest in kunst en letteren (1920); Schetsboek (1931); Waarheen gaan wij? (1931), essay; Het leven en sterven van Willem van Oranje (1948), r.

Uitgave:

Verzamelde werken, 12 dln. (1961-1970).

Literatuur:

G.H. 's-Gravesande, in Sprekende schrijvers (1979²); H.L.T. de Beaufort, levensbericht, in Jaarb. Mij der Nederl. Letterk. (1957-1958); P. de Wispelaere, `C. als criticus', in Nieuw Vlaams Tijdschrift (1958); N.A. Donkersloot, Rede bij de erepromotie te Amsterdam (1961); K. Fens, in De eigenzinnigheid van de literatuur (1964).

[P. Minderaa]