De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Brune, Joan de (de Oude)

Noordnederlands prozaschrijver en dichter (Middelburg 29.5.1588-7.11.1658). Studeerde rechten te Leiden (1606) en wijdde zich vervolgens aan de letteren in Middelburg. In 1617 werd hij daar advocaat, 1634 lid van het stadsbestuur, 1638 griffier van de rekenkamer, 1644 secretaris van de Staten en in 1649 tot zijn dood pensionaris van Zeeland. Zijn zinspreuk was Spe et Metu (= met hoop en vreze).

De Brune's humanistische en piëtistische overtuiging komt tot uiting in al zijn werk, zowel in zijn wat stroeve, want al te letterlijke, bijbelvertalingen uit het Hebreeuws (Spreuken, Psalmen, Hooglied), als in zijn oorspronkelijk werk. In zijn kernachtige proza is hij goed op dreef als moralist en hekelaar van ijdelheid en onwaarachtigheid in navolging van Cats en Huygens.

Zijn voornaamste werk, het Bancket-werck, dat ten dele postuum verscheen, is daarvan een duidelijk voorbeeld. Zijn stre-

[p. 118]

ven naar een pregnant taalgebruik blijkt o.a. uit zijn spreekwoordenverzameling in de Proverbia, in Nieuwe wyn in oude le'erzacken (1636) en in het Bancket-werck. Hij heeft ook enkele bijdragen geleverd aan de Zeeuwsche Nachtegael. Brieven van De Brune aan Huygens worden bewaard in de kb Den Haag en de ub Leiden en een briefwisseling met Vossius in de ub Amsterdam.

Werken:

Proverbia, of, de spreucken van Salomon (1619); De grondsteenen van een vaste regieringe (1621, 1661²); Emblemata of Zinne-werck (1624, waarvan in de ub Amsterdam een exemplaar met aanvullingen in hs.; herdr. 1636 en 1661 en wsch. 1688); Siel-gerechten toe-gemaeckt met hemelsche speceryen (1632, herdr. 1643 en 1660); De CL. Davids psalmen (1644, 1650²); Salomons Hoogh-lied (1647); Bancket-werck van goede gedachten, dl. 1 (1657, herdr. 1658 en 1660), dl. 2 (1660).

Uitgaven:

P.J. Meertens (ed.), Bancket-werck (1943), bloeml. met inl.; Idem (ed.), Emblemata (1970), facsimile-uitg. met inl.

Literatuur:

C.H.O.M. von Winning, J.d.B. de Oude. Een Zeeuwsche christen-moralist en humanist uit de 17de eeuw (1921, herdr. 1979); P.J. Meertens, `Een onbekend "Appendix" op het Bancket-werck van J.d.B.', in Het Boek, 13 (1924); J.F. Buisman jr., `Het appendix op D.B.'s Bancket-werck', in Idem, 15 (1926); P.J. Meertens, Letterkundig leven in Zeeland in de 16de en in de eerste helft der 17de eeuw (1943); T. Harmsen, `Vragen bij de wetsteen der vernuften', in Meta, 15 (1980-1981); F.L. Zwaan, `Een diamant van een dochter wert wel een glas van een vrouwe', in Studies voor Damsteegt (1981).

[P.J. Verkruijsse]