Paul van Ostaijen. Een documentatie

3. Pauls moeder

De moeder van Paul accepteerde het gedrag van haar man volkomen, zoals al enigszins uit het citaat over het voorlezen van de krant is gebleken. Dit accepteren was echter geen onderwerping of berusting, maar kwam voort uit een grote mate van overeenstemming in hun opvattingen. In vele opzichten ging zij zelfs verder dan haar man. Van de streng katholieke ouders was zij ongetwijfeld de strengste en iedere ochtend om 6 uur ging zij naar de mis, wat de vader slechts bij uitzondering deed.¹ Op de familiefoto's - al kan dit natuurlijk toevallig zijn - is het gezicht van de moeder ook veel strenger dan dat van vader Van Ostaijen. Ondanks dit alles behield echter haar man het overwicht in het gezin door zijn sterkere en meer ontwikkelde persoonlijkheid.

1 Medegedeeld door mevr. Dinsart-Senden in 1961.

[p. 26]

Achter vader en moeder Van Ostaijen v.l.n.r.: Pieter-Floris, Hubertina, haar man J. Goris, Paul en Stan in tropenuniform.

[p. 27]

Familiefoto bij Van Ostaijens eerste communie. V.l.n.r.: Stan, vader, moeder, Paul en Pieter-Floris.

Het was ook vooral de moeder die de kinderen op hun plichten wees, allereerst die op godsdienstig gebied. In het reeds geciteerde autobiografische fragment De jongen², waarin Van Ostaijen zichzelf Cor Hes noemt, schreef hij: ‘Die avond was Cor zeer gelukkig en hij praatte bijna zonder onderbreken met zijn moeder, wat hij anders nooit deed. [...] Dan weer luisterde hij, vol toegeving als een ouderling [= oudere], naar de woorden van zijn moeder. Zij maakte onmiddellik van deze gelegenheid gebruik om Cor op het leven als plicht te wijzen. Het leven had enkel betekenis door het hiernamaals. Zij was hard in haar geloof; zij was vol levenskracht. Haar levenskracht was de plicht waarover zij nooit had nagedacht. Voornamelik was haar geloof zelftucht en dat wou zij steeds herhalen, ook nu. Cor viel niet aktief-reagerend in de rede.’

Er waren echter ook grote verschillen tussen de ouders van Paul. Zijn moeder was nederig van aard, terwijl zijn vader een zekere trots en een sterk standsbesef bezat. Het opmerkelijkste verschil was echter wel, dat zij veel minder gesloten was dan haar man. Vandaar dat de kinderen ook veel dichter bij haar stonden dan bij hem. Met haar simpele, maar onwankelbare opvatting van plicht terwille van de plicht en haar tot het uiterste gaand rechtvaardigheidsgevoel, was zij immers degene, die, juist door haar grotere toegankelijkheid en haar gemakkelijker contact met de omgeving, de dagelijkse problemen van het gezin moest oplossen, iets waar de vader zich veel

2 Paul van Ostaijen, Het landhuis in het dorp en De jongen, 's-Gravenhage, 1971.

[p. 28]

minder mee bemoeide. Trouwens, dat deed ze niet alleen binnen het gezin; er werd reeds op gewezen dat zij deze bemiddelende rol soms ook tussen het personeel en haar man vervulde, zonder daarbij zijn dominerende positie aan te tasten.