|
| |
| |
| |
1903-1909 - ‘Er is iets groots in ons klein land geschied’
| 1903 |
8 januari: ontslag van georganiseerde havenarbeiders die weigeren met niet-georganiseerden te werken. Solidariteitsstakingen in de haven. 25 januari: spoorwegarbeiders weigeren een ‘besmet’ verklaard schip te lossen bij het emplacement De Rietlanden te Amsterdam.
De staking breidt zich uit over het hele land en leidt binnen enkele dagen tot een overwinning.
Abraham Kuyper bereidt een wet voor die spoorweg- en overheidsarbeiders het stakingsrecht ontzegt, de zgn. ‘worgwetten’. Op 20 februari wordt een landelijk Comitee van Verweer opgericht om het verzet tegen de dwangwetten te bundelen. De voormannen van de vakbeweging aarzelen, maar de arbeiders willen, na de gewonnen eerste staking, opnieuw het werk neerleggen. Eerst wordt tot een tweede spoorwegstaking opgeroepen en op 8 april tot een algemene werkstaking. Militairen bewaken winkels, havens en stations, beschermen werkwilligen en voeren charges uit tegen de stakers. Op 9 april aanvaardt de tweede kamer de worgwetten en op 11 april keurt de eerste kamer ze goed. Nog diezelfde dag worden ze in de Staatscourant afgekondigd. Na vijf dagen moet de staking worden opgeheven door gebrek aan organisatie en eenheid. Onderlinge verwijten binnen de socialistische beweging, waarbij vooral Troelstra onstandvastigheid verweten wordt.
Ernstige nederlaag voor de vakbeweging met als gevolg een splitsing: drie jaar later wordt tegenover het N.A.S. het N.V.V. opgericht.
Op het Pinkstercongres van de S.D.A.P. valt Gorter Troelstra aan, waarna zij zich echter weer aaneensluiten.
Herman Gorter maakt een reis door de Harz en raakt bevriend met Karl Kautsky en diens vrouw. Hij publiceert zijn tweede bundel Verzen met socialistische poëzie en zijn eerste politieke brochure, 5-10 april, die door talrijke andere gevolgd wordt. Ook Henriette Roland Holst geeft een brochure, De groote spoorwegstaking, uit. |
| |
| 1904 |
Op het S.D.A.P.-congres in Oordrecht verdedigt Henriette Roland Holst namens het partijbestuur een motie die tot voorzichtigheid inzake algemene werkstakingen maant.
Het Internationaal Socialistisch Congres te Amsterdam staat in het teken van de theoretische beschouwingen. Debat tussen de Duitse socialistenleider F.A.Bebel, die ministeriële deelneming aan een burgerlijke regering afwijst en de Franse partijleider Jean Jaurès. Overwinning van het Marxistische standpunt van Bebel.
Herman Gorter en F.Domela Nieuwenhuis publiceren hun Debat over sociaal-demokratie of anarchisme. Tevens geeft Gorter een vertaling van Het communistisch manifest door Karl Marx uit. |
| |
| 1905 |
Bij de verkiezingen verliezen de rechtse partijen tien zetels. Aftreden van Abraham Kuyper.
Troelstra opent met de zogenaamde ‘Juli-brieven’ in Het Volk de aanval op de marxistische meerderheid in het S.D.A.P.-bestuur, de z.g. Nieuwe-Tijd-groep.
Zowel Henriette Roland Holst als Troelstra bezoeken Karl Kautsky. |
| |
| |
| 1906 |
Op het S.D.A.P.-congres te Utrecht weigert de Nieuwe-Tijdgroep langer in het bestuur van de S.D.A.P. zitting te nemen en wordt een nieuw bestuur gevormd. Gorter trekt zich n.a.v. de revisionistische programmaherziening terug uit de partij-propaganda en publiceert met A.Pannekoek de brochure Marxisme en revisionisme.
Verschijning van Gorters Een klein heldendicht. |
| |
| 1907 |
Maart: N.V.V. en S.D.A.P. organiseren een congres in Amsterdam over de arbeidsduur.
In het z.g. ‘muilkorfcongres’ van de S.D.A.P. te Haarlem komt een voorlopige verzoening tussen de Nieuwe-Tijd-groep en de partijleiding tot stand na een urenlang debat tussen Troelstra en Gorter.
Augustus: Henriette Roland Holst spreekt op het Internationaal Congres in Stuttgart en maakt er kennis met Trotzky. Verschijning van de dichtbundel Opwaartsche wegen door Henriette Roland Holst en van de eerste der drie Kautskyvertalingen door Herman Gorter.
Oktober: oprichting van het blad De Tribune, waaraan Gorter o.m. een feuilleton, Het historisch-materialisme, voor arbeiders verklaard, bijdraagt en ook Henriette Roland Holst meewerkt. |
| |
| 1908 |
S.D.A.P.-congres in Arnhem, waarop Troelstra niet aanwezig is en geen conclusies worden getrokken uit het debat over De Tribune. Colportageverbod voor De Tribune op S.D.A.P.-vergaderingen.
November: naar aanleiding van de crisis en de werkloosheid voeren A.F. de Savornin Lohman en Troelstra in de tweede kamer een debat over een passage in Gorters Historisch materialisme, waarbij Troelstra Gorter afvalt. Herman Gorter reageert in De Tribune met een Antwoord aan De Savornin Lohman en Troelstra, welk antwoord daarna onder de titel Klassenmoraal als brochure verschijnt. |
| |
| |
1
Politieke prent door Albert Hahn na het succes van de eerste, spontane spoorwegstaking in 1903.
2
Foto van de slotvergadering na de eerste spoorwegstaking, in de Beurs te Amsterdam, uit Het Volk van 8 februari 1903.
| |
| |
3
In de middaguren van 11 april 1903 wordt bekend dat de ‘worgwetten’ van Abraham Kuyper zijn aangenomen.
4
De beroemde ‘worgplaat’ van Albert Hahn.
5
Tijdens de staking voor het Paleis voor Volksvlijt te Amsterdam.
| |
| |
6
Brochure van Henriette Roland Holst over de spoorwegstaking.
7
Brochure van Herman Gorter over de spoorwegstaking.
8
Het congres van de Tweede Internationale in het Concertgebouw te Amsterdam in 1904.
| |
| |
9
Verslag van een betoging waar onder meer Herman Gorter en Henriette Roland Holst het woord voeren.
| |
| |
10
Politieke prent van Albert Hahn bij de verkiezingsnederlaag van de rechtse partijen in juni 1905.
11
Spotprent in het Algemeen Handelsblad van 25 april 1906.
| |
| |
12
Congres van de Tweede Internationale te Amsterdam van 14-20 augustus 1904. Tijdens een openluchtbijeenkomst treedt Gorter (in de lens kijkend) als tolk op.
13
Door Albert Hahn ontworpen tableauvivant, De triomftocht van het socialisme.
14
Aantekening van Albert Hahn op de achterzijde van bovenstaande foto, waarin hij bij het tableau-vivant de voordracht van een gedicht van Herman Gorter aanbeveelt.
| |
| |
15
Spotprent in Het Vaderland van 9 april 1907 op het congres te Haarlem, waar zowel Gorter als Troelstra drie uur lang spreken om elkaars standpunt te bestrijden.
| |
| |
16
Herman Gorter sprekend op het S.D.A.P.-congres te Haarlem in 1907. Tekening door Marie de Roode-Heijermans.
17
Herman Gorter in 1917. Tekening door Marie de Roode-Heijermans.
| |
| |
18
Fragment uit het handschrift van Het feest der gedachtenis, 1915, door Henriette Roland Holst.
19
Portretschets van Henriette Roland Holst door Albert Hahn, omstreeks 1905.
| |
| |
20
Het jaarlijkse S.D.A.P.-congres wordt in 1905 te Den Haag gehouden in de zaal Walhalla(Tivoli). Henriette Roland Holst staat, als bestuurslid, op het podium. Vermoedelijk is de man in de zaal, uiterst links vlak bij het podium, Herman Gorter.
21
Spotprent op het S.D.A.P.-congres te Utrecht in 1906. waarop de zogenaamde ‘muilkorfresolutie’ tegen de Nieuwe Tijdgroep wordt aangenomen.
| |
| |
22
Congres van de Tweede Internationale te Stuttgart in 1907. Op het podium Henriette Roland Holst (op de rug gezien) naast Rosa Luxemburg.
23
Briefkaart van Henriette Roland Holst aan haar uitgever Brusse, waarin zij ermee instemt dat ‘partijgenoot Orees’ een door haar te houden lezing zal stenograferen.
| |
| |
24
Pasfoto van Henriette Roland Holst.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd