Herman Gorter en Henriëtte Roland Holst in hun tijd

(1978)–Gerrit Borgers, H.A. Gomperts– rechtenstatus

1897-1903 - ‘De dag gaat open als een gouden roos’

1897	Domela Nieuwenhuis trekt zich uit de Sociaal-Democratische Bond en uit de redactie van Recht voor Allen terug en richt het anarchistisch blad De Vrije Socialist op. Tijdens het Paascongres van de S.D.A.P. te Arnhem treden Herman Gorter, Henriette en R.N. Roland Holst tot de partij toe. Bij de verkiezingen worden Pieter Jelles Troelstra en H.H. van Kol tot kamerlid gekozen. Verschijning van Gorters De school der poëzie en publikatie van gedichten in De Nieuwe Tijd.

1898	Bij de inhuldiging van Koningin Wilhelmina is de S.D.A.P. afwezig. Henriette Roland Holst en Herman Gorter maken met Franc van der Goes deel uit van de redactie van De Nieuwe Tijd; Gorter publiceert hierin zijn Kritiek op de litteraire beweging van 1880 in Holland. Zowel Gorter als Roland Holst treden op als propagandisten voor de S.D.A.P.

1899	De Sociaal Democratische Bond gaat op in de S.D.A.P. Oprichting van het Landelijk Comitee voor Algemeen Kiesrecht. Gorter bestudeert Jos. Dietzgen, Karl Kautsky en andere socialistische theoretici. Henriette Roland Holst publiceert de brochure Socialisme en literatuur.

1900	Kunstenaars en intellectuelen gaan het socialisme theoretisch onderbouwen en leveren kritiek op de korte-termijnpolitiek van Troelstra. Henriette Roland Holst woont het Internationaal Socialistisch Congres te Parijs bij. Het Volk, dagblad voor de Arbeiderspartij, wordt opgericht met steun van de Duitse socialisten. Hierin publiceren Herman Gorter en Henriette Roland Holst artikelen, respectievelijk over de filosofie van het socialisme en de klassenstrijd in de geschiedenis.

1901	Dp het S.D.A.P.-congres in Utrecht debatteert Herman Gorter met Troelstra over de verhouding tussen de partij en de vakbeweging en over de kwestie van de pachtboeren. 12 mei: landelijke meeting van het Comitee voor Algemeen Kiesrecht: op het Binnenhof te Den Haag verzamelen zich ongeveer vijf duizend demonstranten. Bij de kamerverkiezingen stijgt de S.D.A.P. van drie naar zes zetels, de rechtse partijen behalen de meerderheid en de Anti-Revolutionaire Abraham Kuyper wordt minister-president. Naar aanleiding van de aanvallen van de Nieuwe-Tijd-groep publiceert Troelstra de brochure Theorie en Beweging.

1902

Oprichting van De Blijde Wereld, het blad van de christensocialisten.
In het kader van de ingezette strijd tegen het drankmisbruik publiceert Henriette Roland Holst een brochure Arbeiders en alcohol. Tevens verschijnt haar tweede dichtbundel De nieuwe geboort en de studie Kapitaal en arbeid in Nederland.
Bij tussentijdse verkiezingen wordt Troelstra, die in 1901 niet herkozen was, alsnog kamerlid.
November: de Federatie van Transportarbeiders publiceert een manifest dat werken van georganiseerde havenarbeiders met ongeorganiseerden verbiedt.

1
De achturige werkdag is een van de eerste eisen van de socialistische beweging.

2
De eerste redactie van het dagblad van de S.D.A.P., Het Volk, opgericht in 1900.

3
Vergadering in het Paleis voor Volksvlijt te Amsterdam van de Algemeene Nederlandsche Diamantbewerkers Bond tijdens de boortstaking in augustus-september 1900.