Verzamelde verhalen

[p. 84]

De telefoon gaat

Wat een toon nam die conducteur aan tegen de passagiers. Maar toen de oude man hem bedeesd zei dat hij moest wezen bij de Centrale voor Rechtshulp, kreeg hij toch niet onvriendelijk ten antwoord:

‘Volgende halte uitstappen, meneer.’

Terwijl de tram een smalle zijstraat inglipte en verdween, keek de oude Van Winter rond. Vreemd, hij herkende dit in het geheel niet. Stil, leeg, geasfalteerde wegen, zware, maar lage huizen, en een verloop vol bochten. Bovendien was hij het adres van de Centrale vergeten. Hij had toch nog geen minuut geleden de naam van de straat kunnen noemen. Nu herinnerde hij zich slechts dat het was ergens opzij van een verkeersweg, die als een speer wees in de richting van de begraafplaats Crooswijk, zogezegd met de punt tussen de grafstenen.

Hier, deze kant uit, dat was in elk geval de goede richting. En daar, een gesloten rij gebouwen aan water, dat moest de Spiegelnisserkade zijn. Hij ging er langs. Maar het water was veel breder dan hij zich had gedacht, en bovendien aan de overkant begrensd door een smalle eindeloze landtong van fris groen, waarachter opnieuw een waterbaan, breed en parallel en glinsterend. Was dat alles hier weggebombardeerd en ondergelopen land geworden? Of waren er twee kanalen naast elkaar gegraven? Hij voelde dat hij bezig was te verdwalen te midden van dit overstelpend onvertrouwde, en liep een koffiehuis binnen.

Daar was het vol, druk, rokerig en zo donker dat er op verscheidene plaatsen bengelende lampen onder de zoldering heenschemerden door de walm.

[p. 85]

Aan een man met lijdend gezicht die tegen een paal in het midden leunde en die hij aanzag voor de kastelein, vroeg hij:

‘Zou ik even de telefoongids mogen inzien?’

‘Zeker, ga gerust uw gang.’

Een kelner wees hem het toestel. Het hing boven een tafeltje waaraan iemand zat, hoogrood, joviaal van voorkomen.

‘Pardon, mag ik even storen?’ vroeg Van Winter. Want de man leunde met de elleboog juist op het dikke telefoonboek. Van Winter trachtte het onder hem weg te trekken. De man ging nog zwaarder leunen, en gaf tegelijk lachend een aanwijzing met de vrije hand.

‘Dat dáár moet u hebben. Dit hier is de beroepenlijst. Die houd ik, want ik moet dadelijk zelf bellen, en dan heb ik een steuntje voor mijn arm.’

Van Winter greep nu de andere gids en begon te bladeren. Geen Centrale voor Rechtshulp. Het boek was beduimeld, onooglijk; de letters A tot en met D bleken er ruw uitgescheurd.

Juist toen ging de telefoon, alarmerend, en hij vatte de hoorn. Een onbekende vrouwenstem klonk zacht, haast fluisterend, maar volkomen duidelijk:

‘Met meneer Van Winter?’

Wie is dat, en hoe weet ze dat ik hier ben? vroeg hij zich af. Maar hij zei enkel:

‘Ja, met wie?’

Er volgde geen antwoord, maar een uiteenzetting over een lastige huurder die niet vertrekken wilde. Het verhaal was ingewikkeld en onbegrijpelijk, en toch in een oogwenk afgelopen.

‘Dan bent u verkeerd verbonden,’ antwoordde hij. ‘U zult de Centrale voor Rechtshulp moeten hebben.’

De stem klonk nu weifelend en scheen zich tegelijk snel van hem te verwijderen.

‘Eén ogenblik,’ zei de stem. ‘Dan zal ik het even vragen.’

Hij wachtte. Geknister. Geknap. Geruis. En opeens was de verbinding verbroken.

‘Hallo,’ riep hij haastig. ‘Wacht u eens. Hallo.’

[p. 86]

Want het was door hem heengegaan dat de onbekende hem de straat zou kunnen noemen waar de Centrale was gevestigd. Zulk een vreemde naam. Maar de draad bleef dood, en zuchtend hing hij de hoorn op de haak, doorliep het volle, luidruchtige café ging langs de waard die hem nu een smalle, zwarte rug had toegewend, en stond weer buiten. De zon scheen. Waar bevond hij zich toch?...

Van Winter ontwaakte, maar reeds eer hij zijn ogen opende, voelde hij de koolzwarte druk van de kamerduisternis rondom, en wist hij weer alles. Hij wist dat de deur naar de achterkamer wijd openstond, en daar, in het midden, op twee schragen, lag zijn zoon opgebaard, in gelijke donkerte, - het laatste dat hij bezeten had, omgekomen bij een verkeersongeval. Ja, dood, dood.

Het was zó gegaan:

Hij zat als gewoonlijk aan het raam van de voorkamer, met de volle doorkijk in de dwarsstraat welke haaks op de zijne stond. Zijn zoon kwam van zijn werk door die straat naar hem toe. Hij wachtte op de hoek, omdat er juist een zware vrachtwagen voorbijging, met matige vaart.

Maar de wagen verloor het stuur, zijn zoon kon niet wegspringen en werd tegen de muur gedrukt. Toen reed de wagen iets terug en zag hij de jongeman weer, staande tegen de muur, op het oog ongedeerd, zonder pijn, alleen wat gekromd en met een blik van uiterste verwondering. Maar de dingen die we gemaakt hebben, kunnen zich soms van ons losmaken, onverwacht en onverklaarbaar. De metalen raken opeens bezeten van een geest van opstand en boosaardigheid. Ze koelen een raadselachtige wrok.

Want de vader zag de machine ten tweeden male tegen het slachtoffer opbonken en toen hij buiten kwam lag het daar, levenloos, met verpletterd middenlichaam, en kon hij alleen gebaren dat men het overschot thuis moest brengen, hier. Hij herinnerde zich nog een verward en ontzettend lawaai, de dokter, het

[p. 87]

bliksemen van opnamen, het binnendringen van nieuwsgierigen en hun verwijdering, de komst van de lijkbezorger, en het afleggen. Heel duidelijk herinnerde hij zich, voorafgegaan aan deze draaik olk van beweging en geluid, het gieren van de politiesirene toen hij nog buiten stond en het reeds van ver zichtbaar blauwe spatten van het alarmlicht op het autodak. Ook later het boenen en dweilen van de achterkamer en de gang, en het opbaren.

Op zeker ogenblik daarna werd hij een doodse stilte gewaar. Hij zag zich alleen, stond overeind, maakte alles donker, nam een stuk papier en schreef in de diepe schemering, met bevende, maar grote, goed leesbare letters:

‘Verzoeke niet te bellen, ook niet voor boodschappen.’

Hij schoof dit bericht voor het raampje van zijn buitendeur, achter de mazen van een ijzeren roostertje. Hij werd ook niet gestoord. Zo zou het blijven tot na de begrafenis. Hij nam geen voedsel, slechts nu en dan een teug water.

Maar telkens keerden zijn gedachten terug tot de chauffeur, tot die moordenaar. Hij wilde een klacht indienen bij de justitie, een schriftelijke klacht, zo vernietigend gesteld dat er voor de man geen genade zou bestaan. Maar hoe de juiste vorm te vinden? Daarvoor moest hij de bijstand inroepen van de Centrale voor Rechtshulp waarvan hij veel goeds had gehoord. Hij zou er dadelijk na de begrafenis werk van maken. Ja, zijn zoon kreeg een mooie begrafenis, dat was tenminste een troost. Was het dat? Ja, toch wel.

En onderwijl droomde hij 's nachts telkens opnieuw van de Centrale. Hij was het adres vergeten (zo'n vreemde naam), en hij liep te zoeken in de buurt van de Spiegelnisserkade en van dat onmetelijke kerkhof Crooswijk. En altijd rinkelde er onverwachts ergens een telefoon. Maar nu bleef hij verder wakker om aan dat ellendige droomgetreiter te ontkomen. Alleen maar even op bed gaan liggen...

Desondanks vielen zijn ogen dicht en het gesar herbegon. Hij had wel kunnen huilen van schaamte, want hij liep in zijn enkele

[p. 88]

overhemd. Maar gelukkig was er niemand op straat, op die brede straat die ergens pijlrecht heenging. Geen zon, nee, geen zon. De ganse hemel onbestemd egaal grijs tot de kim. Alles uitgestorven, voorgoed verlaten, voor eeuwig vervloekt. Maar daar trok iets, gevormd uit zilveren loodlijnen en spiegelende vlakken, zijn aandacht. Het stond aan de overkant, - een openbare telefooncel, veel glas, weinig metaal, en de deur wijd open.

Terwijl hij er heen liep met de gedachte zich daar tegen de koude te beschermen, terwijl hij reeds vlakbij was, klonk uit de zuil het hevig geluid van de schel. Hij nam de hoorn.

‘Hallo?’

Geen antwoord. Alleen bleef de schel klinken, ratelend, knetterend, vlijmscherp van toon, met stijgende gramschap. Er kwam geen eind aan dat infernale alarm. Het beval hem met razernij iets dat hij niet begreep...

Plotseling werd hij klaar wakker. Nee, hij vergiste zich niet. Het was geen droom meer. De bel van zijn huisdeur ging, verstikt, zonder ophouden, snerpend. De drukkende vinger daarginds leek op de knop geplakt. En dat ondanks zijn verbod van stoornis.

‘Ja, ja,’ riep hij, alsof hij van hier kon worden gehoord. ‘Ik kom al, ik kom al.’

Hij struikelde in het donker. Hij tastte als een hulpeloze blinde voor zich uit. Hier was de open deur naar de achterkamer met het lijk van zijn zoon. Daar was de knop van de gangdeur. Hij stond in de gang. De gang lag in egaal blauw schijnsel. De bel ging nu oorverdovend. Hij opende gejaagd de straatdeur, vergetend dat hij hem had gesloten met de nachtketting. De deur week slechts tot een kier, niet meer dan handbreed. Maar hij zag genoeg.

Het was een van die lange, smalle straten van Rotterdamnoordoost, die proper en helder zijn, met lage huizen. De straat blonk van lentelicht als diamantgruis.

En hij zag, met open ogen en klaar wakker, een zwarte langgerekte auto voor de deur staan en een volgrijtuig, hij zag enkele wachtende mannen in het zwart, en een massa mensen om deze

[p. 89]

groep heen samengedrongen, maar die hier het trottoir vrijlieten. Tot in de dwarsstraat stonden ze rijen dik te kijken en te reikhalzen, met iets angstigs en iets gretigs.

Toen zag hij nog iemand, vlakbij: een deftige meneer in zwarte geklede jas, met een hoge hoed en een paraplu, naalddun opgerold. Zodra de vreemde de klik van het slot hoorde, liet hij de belknop los, zodra hij in de kier die spookachtige verschijning zag veranderde zijn gelaatsuitdrukking van wrevelig in verbaasd. De oude man schoof werktuiglijk de ketting uit de gleuf. De ander drong snel binnen, sloot zacht de huisdeur achter zijn rug, keek neer op Van Winter, die daar stond in zijn openhangende pyjama, ongeschoren, met grauw piekhaar, op blote voeten, en zonder gebit, - en zei, een beetje misprijzend en met dodelijke klemtoon:

‘Maar meneer Van Winter, hoe heb ik het nu?... U wist toch dat vanmorgen...?’