De theorieën over zijn ontstaan zouden later boekenplanken vullen en de geschiedenis van zijn beloop bibliotheken, maar men zou altijd beseffen over iets te verhandelen dat men niet volkomen begreep. De knapste koppen zouden het nog zoo aanvoelen, - de wiskunde kan niet buiten enkele axioma's.
Eruptief, foudroyant, destructief, ruïneus, - een drijvende berg, geen ijsberg, een zeilende vulkaan, voor wien de heele aarde zee was, die voer in een onverbiddelijken koers.
Zulke cataclysmen van voorheen hadden een naam gedragen. Zij hadden Zondvloed geheeten, of Alexander, of Napoleon, of Tambora. Deze kreeg nog geen andere benaming dan de vage van wereldoorlog. Te talrijk is hier het aantal prominente figuren, men kan niet historisch onrechtvaardig zijn en den een noemen en den ander voorbijgaan. Het was ook niet iets als andere oorlogen, hoe omvangrijk, een handelen van menschen. Het was een moeten van een menschheid.
Het bood een oneindig aantal vergelijkingsmogelijkheden, men kon het beschouwen als een zuiverende koorts, zeer hevig, zeer weefselverwoestend. Maar de patiënt lag ook ziek aan een heel erge kwaal. En aan zijn woedende kracht mat men de taaiheid van zijn tegenstander. Inderdaad, slechts zulk een kokende