Rood paleis

[p. 175]

Mokum

Hij zat na het eten bij het vuur en rookte een sigaret. Zij hadden vrijwel zwijgend tegenover elkaar gezeten aan tafel. Nu was zijn vader weg, met een taxi naar de zaak. Hij deed het wel meer, niet zoo regelmatig als toen de oude Tastenbreker nog leefde, en den toon aangaf. Toen was zijn vader er elken avond tot middernacht, werk of niet. Nu hoefde het personeel alleen in de tijden der kwartaal-balansen over te werken, maar de oude ging nog vaak genoeg 's avonds naar het kantoor. Het was niet noodig, het was zijn tolgeld van piëteit aan den geduchten compagnon. Hij oogstte de vruchten van diens inzicht, hij hield het huis in stand dat de ander had gebouwd, zijn ouderwetsch portret hing nog steeds in zijn privé-kantoor boven zijn bureau.

Henri, met gesloten oogen, zag zijn vader door den regen rijden van het nieuwe stadsdeel naar het oude. Als hij diep in zich keek vond hij twee genegenheden, zichzelf en de stad. Hij ging nu op reis, voor kort slechts. Altijd als hij op reis ging moest hij zich voorzichtig van de stad losmaken. Hij was er geboren, hij kon zich geen woonplaats denken dan deze stad. Hij begreep niet dat menschen hier hun

[p. 176]

zaken hadden, niet hun woonhuis. Hij herinnerde zich den band tusschen hem en de stad al gevoeld te hebben toen hij jongen was en leerforens in Haarlem. Dat was toentertijd een dagelijksch losweeken en vasthechten.

Hij woonde in het nieuwe, nu ja. Hij woonde hier niet naar zijn zin. Voor hem was de stad de halve maan binnen de buitensingelgracht, het hoogst romantisch web van straten en kanalen, gespannen tusschen verre polen. Zelfs daarvan kende hij heele stukken niet, hij kende de essentie.

Hij schreef zakelijk Amsterdam, hij dacht Mokum. De oude joodsche naam voor de stad. Deze naam zei hem alles, ofschoon hij geen Jood was, veel meer misschien dan die naam zei aan een Jood. Het was het oude testament verplaatst in het heden. Leelijk stond Amsterdam, te vol letters, te lang, te dik, verfoeilijk klonk het. Men doopt een vorstin niet Aal. Mokum klonk oud, bizonder, dichterlijk, welluidend, het klonk plechtig en somber. Mokum paste bij de oude stad, niet bij de nieuwe gedeelten, maar die waren de stad niet. Mokum paste voor zijn gevoel verwonderlijk bij de stad zooals hij haar beleefde, - bij het fin-de-siècle. Een naam van noodlot en ondergang. De herboren stad kon zoo niet meer heeten.

[p. 177]

Al zou men ook het antieke sparen, het zou anders zijn door het ander leven erin en erlangs. In een nieuwe aera kon misschien een oud Amsterdam bestaan naast een nieuw, maar geen Mokum.

Hij rookte een paar sigaretten bij het vuur, las zijn krant, stond op. Hij voelde zich eenzaam en behaaglijk. Hij voelde geen lust dezen avond naar Rood Paleis te gaan. Hij wilde wel uit maar niet daarheen.

Hij had vrij veel kennissen, hoogst oppervlakkig. Onlangs nog had hij er een begraven, een der oppervlakkigste. Ontzaglijk had hij aan dat graf gestaan, stereotiep van plechtigheid, maar van een versteend wit, maar boven de anderen ver uit door het spelend gemak waarmede hij zijn vleesch in steen herschiep. Hij moest even glimlachen.

In zijn gewone café zou hij een toddy drinken. Maar toen hij langs het café kwam waar hij met Herdigein gezeten had, liep hij door. De dag van late Maart had veel geregend, nu was het droog, wat dampig, met opkomenden wind. Een bepaald doel had hij niet.

Hij sloeg af naar het oosten. Het kon hem niet schelen waar hij liep. Het was niet druk, eens stak hij dwars een straat over met gerel van volk en drankhuizen bloedrood begordijnd. Dan werden de verschieten duister van pak-

[p. 178]

huizen met potdonker water. De stad wachtte geduldig af dat de wereld haar zou ontdekken. Hij liep naar het oosten. Nog steeds de oude stad. Hij lette niet veel op. Nu werd het weer levendiger om hem. Was hij hier ooit geweest? Hij kon zijn plaats niet bepalen. Toch kende hij dit, ja, de Oosterkerk met den landelijken koepel 's zomers boven het geboomte.

Hij liep voort. De wind had den nevel verdreven. De wind was heel frisch in zijn gezicht. Hij kwam van over de Zuiderzee.

De wintersterrenbeelden waren al hoog geklommen en begonnen te kantelen tot onvertrouwde figuren. Hij zag het terwijl hij stil hield op een smallen dijk in het donker langs een lijnrecht kanaaltje. Hij kon het beloop van het kanaal volgen aan het gefonkel in het water. Er stond dood riet aan den kant. Hij had een onbedwingbaren lust een stengel te plukken en even het water te streelen. Hij deed het.

Hij dacht: de aarde is mooi omdat er een stof op gevonden wordt die dàt weerkaatst.

Hij dacht er over heen: hoe mooi zou de huid van de aarde zijn, maar daar vind je de pestvlekken van continenten en eilanden.

Zoo vond hij zich terug. Toen hij na een paar uur thuiskwam voelde hij nog geen zweem van moeheid.