Rood paleis

[p. 88]

Het café

In de groote zaal van het koffiehuis was het warm en kil. Het vele licht was er op, wit, spiernaakt. De kilte kwam van het licht. Het was er al vol, met enkel mannen. Vrouwen kwamen hier niet.

De nacht was buiten gevallen. Aan een tafeltje van koud marmer dronken ze hun borrel. De adem der bezoekers had de spiegelruiten dik volgepareld. Ze konden van de straat niets zien. De straat hing vol van mist.

- O deze tijd, zei Henri.

Het klonk zooals dikwijls bij hem op de grens der dramatiek. Maar zijn nuchter gebaar, zijn effen houding deden het teveel teniet. Hij slurpte voorzichtig den kop van zijn glas om geen droppel te spillen. Hij zei weer:

- Ik loop graag te bespiegelen, maar als ik geloopen heb zit ik graag en ga op de oude voet door. Ik ben moe. Ik koketteer daar graag mee, maar we doen het allemaal en we zijn tòch echt moe. Een grijsaard koketteert even gretig met zijn gezondheid als met zijn kwaal. Wij koketteeren met onze kwaal, maar de kwaal is er... En we liegen, man, ik lieg zoo ontzettend. Dat moet ook de

[p. 89]

moeheid zijn. Er schijnt iets in een mensch te zitten dat hem liegen doet. Een mensch is een geboren leugenvirtuoos. Zooals de roofvogel geboren wordt met de perfecte oogen, zoo de mensch met de perfecte leugen. De waarheid te zeggen kost de grootste inspanning. Daar deinst onze moeheid voor terug.

- Nou, zei Tijs, goed dat je het zegt. Ik heb al veel leugens van je gehoord. Ik weet nou ten minste dat ik je nooit ernstig kan nemen. Als je me met je effecten vanmiddag ook maar niet hebt voorgelogen.

- Dat zou ik absoluut hebben gedaan, wees daar zeker van. Maar ik ben niet boosaardig, ik wou je niet naar de bliksem helpen. Daarom liet ik Helmstrijd komen.

- Helmstrijd kan ook liegen.

- Nee, uitgesloten, een ticker kan niet aan de leugen lijden. De kwaal van iedere tijd is de kwaal van de machtbezitters. We noemen dat in deze tijd de heeren. De machtbezitters drukken hun stempel op hun tijd, dat is altijd zoo geweest. Deze tijd krijgt zijn stempel van de heeren. Maar macht maakt ongelooflijk weerloos tegen alle ziektekiemen. De ziekte van de heeren is het fin-de-siècle.

- Ik merk daar niets van.

- Jij bent ook geen heer, in de beteekenis zooals ik dat ben. Je zult het op den duur

[p. 90]

worden, je hebt macht, je macht is je geld. Nee, je ontkomt niet aan het fin-de-siècle, maar het heeft je nog niet besmet. In den beginne liet je me steenkoud, nu is het anders. Misschien komt het alleen doordat ik jou gezond zie tegenover mezelf ziek. Misschien ook doordat ik jou zie als besmetbaar en mezelf als bacillendrager. Maar ik heb geen lust om dat precies uit te puzzelen.

- Voorloopig bedankt voor de waarschuwing.

- Nee, herhaalde Henri, ik heb er geen lust in. Ik heb lust in veel slapen, veel wakker zijn zonder te denken, en een beetje bespiegelen. Maar mijn bespiegelen is geen èchte wijsheid. We zijn niet echt wijsgeerig. We denken niet diep, maar soms briljant. Zoo kwamen we tot de paradox. In het fin-de-siècle speelt de paradox de rol van de wijsbegeerte. De paradox is de leugen op zijn bevalligst gekleed.

Henri zei het stil en eentonig. Tijs wist niet of ook dat weer pose was. Hij keek. Hij zag den zeldzamen blonden kop met het heldere oog. Hij wist dat hij dit eigenlijk een mooi en bizonder mensch moest vinden. Hij kon zich niet opschroeven, het lag niet in zijn lijn. Plotseling zocht hij de roode markiezen op den witten grond. Hij zag ze niet. Toch

[p. 91]

waren ze er. Hij zocht ze niet met medegevoel, - uit nieuwsgierigheid.

We staan werkelijk enorm ver van elkaar, dacht hij. We zitten hier als vrienden achter dezelfde borrels. Hij kon mijn meerdere zijn, en hij is het niet. Hij verbrokkelt tot een laagte, en ik sta recht overeind, ik ben een kerel uit één stuk.

Toen viel het hem op dat hij nog nooit aldus had gedacht. Hij vreesde dat de besmetting reeds ging werken. Vanzelf kwam hij toen tot het voorstel van een nieuw bezoek aan het huis. Het ‘huis’, zooals mevrouw Doom zei. Want al haar woorden, haar handelen, al wat daar gebeurd was herinnerde hij zich. Hij zou er voor de tweede maal ongenaakbaar zitten, een kerel uit één stuk.