Rood paleis

[p. 78]

De peripateticus

- Ik weet het niet... Laat ik je Helmstrijd geven.

Henri zei het al voor de tweede maal tegen Tijs. Zijn stem klonk moe. Maar er was toeleg op effect. Tijs voelde deze eeuwige moeheid, wanneer het ging om zaken doen, als een pose.

- Lig nou niet te zaniken. Je jaagt me nog naar een ander toe.

Henri lachte.

- Maar man, begrijp dan toch dat ik er werkelijk geen spat van weet, ook al kom ik net van de beurs. Ik ben er de schaduw geweest van mijn vader. Vraag toch geen advies aan een schaduw. Wees blij met zijn koelte. Voel je niet wat een koelte ik meebreng van de beurs?

- Dan heb je daar toch lang genoeg op de steenen gelegen om nou eindelijk eens een beetje overeind te komen.

Tijs ving aan met een humeurig oog op het vadsig liggen van Henri achter zijn bureau. Aan het eind schoot hij in den lach om zichzelf. Henri had reeds door de huistelefoon Helmstrijd ontboden.

- Ik zal hem hier laten komen, je hoeft geen poot te verzetten, zoo min als ik... Breng je orderboek mee, riep hij na door den hoorn.

[p. 79]

- Alles, zei hij, wat ik niet weet die er geweest ben, weet hij die er nooit komen zal. We hebben hier geen tickers noodig, hij is onze ticker. Eigenlijk is hij meer, maar zijn hart is een ticker. Er loopt een stroomdraad tusschen zijn hart en de beurs. Het is merkwaardig dat sommige beroepen iemand volkomen kunnen leeghoozen. Helmstrijd is meer dan een ticker, en minder dan een mensch. Op alle goeie kantoren hebben ze een paar van die perfecte mecanieken, zonder ziel en met geest.

Helmstrijd kwam binnen en werd vluchtig voorgesteld.

- Hier heb je 20 mille N.W.S., zei Henri, en schoof de effecten naar den procuratiehouder. Laat straks een reçu bovenbrengen... meneer Herdigein, T. Herdigein, en adviseer meneer wat hij koopen zal. Meneer Herdigein wil wat doen in olie of in thee of in tin... Neem een stoel en draai af.

Het duurde nogal eer Tijs zijn geld besteed had, want hij was secuur. Henri zat bedekt te gapen, en begon toen dwars door den dorren dialoog te bespiegelen over de beurs.

- Weet je wat de beurs voor mij is? Een vulkaan met vruchtbare flanken. Het beeld mist de verdienste van het nieuwe, maar het is een aantrekkelijk beeld omdat je het zoo

[p. 80]

ver kunt doorvoeren. We zijn in een periode van tamelijke rust. De beurs is op het oogenblik een echte wijnberg met de wijngaarden van zijn waardepapieren die flink vrucht geven in een liberaal klimaat... Wat zeg jij, Helmstrijd?

De procuratiehouder zei een cijfer.

- En nu, zei Henri, terwijl hij voor den spiegel zijn snor opstreek, gaan we even langs Rood Paleis, en dan in de stad een borrel pakken.

Helmstrijd was verdwenen. Tijs stond op, rechtte zich, geeuwde nonchalant met groote losse grijze tanden. Zijn pezen knapten. Hij had ondanks zijn harde jaren iets veerkrachtigs. Henri benijdde hem niet. Hij dacht enkel: hij reikt naar den overkant. Buiten nam hij weer het woord.

- Ik heb geloof ik eigenlijk iets goed te maken aan mevrouw Doom. Ik heb je vroeger gezegd dat het een demon is. Dat is niet waar. Het is een hoogst eigenaardig mensch, en, natuurlijk, het beroep is onmogelijk, maar het is ten slotte een mensch als een ander. Dat onmogelijke beroep heeft haar nu juist heelemaal niet het menschelijke ontnomen. Het is voor haar alleen een beletsel geweest om die evenwichtstoestand te bereiken die je het best kunt samenvatten in

[p. 81]

de term: een gerangeerd mensch. Dat is ze niet, en dat wordt ze nooit. Maar daarom is ze nog geen demon.

- Waarom zei je dat dan? Kerel, je schijnt niks te kunnen dan liegen.

- Dat is bijna een lof... Maar ik zei het om je nog banger te maken dan je al was.

- Bang, bang...

- Spreek het maar niet tegen. Je bent gewoon van haar geschrokken.

Tijs zweeg norsch. Een zekere rechtschapenheid in hem verzette zich tegen weerspreken. Henri had zijn gevoelens van een paar weken geleden goed gepeild. Henri zei:

- Je hoeft je er ook niet voor te schamen.

- Ik schaam me niet.

- Zooveel te beter... Zooals ik zei, een mensch in de gewone beteekenis. Ofschoon, dat is ook weer niet juist. Ze is eenvoudig een kanjer van een wijf, meer niet... Wat je in haar ziet als demonisch is in hoofdzaak haar beroep. Het beroep heeft iets demonisch voor elke man met een zeker gebrek aan ervaring, of noem het voor mijn part een zekere integriteit. Een man kan zich misschien in elk beroep van een vrouw indenken behalve in dat van prostituée of in dat van bordeelhoudster. Daar zit voor een man, zelfs voor iemand als ik ben, in die beroepen iets

[p. 82]

van een verbijsterende ongerijmdheid als hij er even over nadenkt. Het oudste beroep van de wereld, zooals het heet, moet in de gedachten van een man berusten op een true of een satanisme, maar kan in geen geval wortelen in een gewoon menschelijke zondigheid als bijvoorbeeld diefstal. Het verwarrende voor een man is dat de uitoefening van dit beroep, dat hij erger vindt dan het bedrijven van de geijkte zonde van diefstal, niet strafbaar is. Het heeft voor hem een sfeer van gruwelijke onwezenlijkheid. Misschien bewijst het dat een man ondanks zijn zoogenaamde polygynische instincten, - dat de natuur van een man in wezen meer monogaam is, en dat bij de vrouw de sociale omstandigheden meer remmend werken.

- Ik geef nooit veel om dat gepraat over ‘de’ man en ‘de’ vrouw. Maar ik vind dat je nogal aardig meebabbelt voor iemand die...

- Impotent is, zei Henri en lachte.

Tijs was nog altijd geprikkeld, dat voelde Henri, en vroeg:

- Ben je er in den tusschentijd nog eens geweest?

Tijs antwoordde openhartig:

- Nee, maar ik wil d'r nog wel eens samen met jou heen. Kom je d'r nog altijd elke dag?

- Vrijwel.

[p. 83]

- Dat moet je toch een slordige duit kosten.

- Tamelijk. Maar ze heeft voor mij een uitzonderingstarief. Ik hoef niet elke keer een riks te dokken. Ik heb een abonnement. Het klinkt in zekere zin krankzinnig, maar ik heb daar net zoo goed een abonnement als bij mijn barbier.

- Dan weet je ten minste dat je niet geschoren wordt.

Er was iets dat Henri tot Tijs trok. Hij wist allang dat hij hem niet geheel juist had beoordeeld. Hij kon amusant zijn op een grovve en grimmige manier. Tijs zei:

- Ik begrijp alleen niet wat je daar zoekt.

- Ik zal het je met plezier vertellen. Dat is dan mijn bekentenis. Ik zoek in de eerste plaats vrouwen, echte vrouwen, de warmte die nu eenmaal voor een man een echte vrouw is. Die meisjes zijn op een verschrikkelijke manier bekrompen, maar bijna geen van alle slecht. Als ik nu even het meer dan zondige, het absurde beroep daarlaat, dan hebben die zoogenaamd slechte meisjes geen slechte aard, wezenlijk slecht, doortrapt, gemeen, valsch, gevaarlijk. Je kunt zeggen, daar zijn ze te stom voor. Goed. Maar een fatsoenlijke man is in doorsnee veel slechter, hij is geraffineerd. Hij heeft de vloek van zijn intellect.