Verzameling der dichtwerken over de Belgen
(1810)–Pieter Joost de Borchgrave, A.E. van den Poel, David de Simpel–
Auteursrechtvrij
[pagina 1]
| |
Lauwerdingende vaarzen op de Belgen.
| |
[pagina 2]
| |
De geest in het verschiet der oudheid rug gevlogen,
Al peinzend, om door kragt van 't snuff'lend denkvermogen,
Uit den vergetel poel, in d'opgeklaarde lugt
Van dees beschaafde eeuw, door vaderlandsche zugt
Te toonen, wat een grond den Belg voorheen betrapte,
En ook wat stond hy naar des neêrlands oorden stapte,
Vorste eerst Germanie op; als in verschoven tyd,
('t Geschied-schrift onbewust,) den ingedrongen Scyth
Uit 't rugbaar Aziën gestrokken, men zyn telgen
Begroete met den naam van krygsgezinde Belgen.
Daar ruim een eeuw-kring voor de heil-eeuw, hun geweld
Der Gaulen heir-kragt 't eerst te gronde had gevelt.
En tevens, door het wigt der knods, en 't scherp der dolken,
De Cimb'ren, Teutonische, en de Celtische volken.
En dus door 't glimmend zwaard hun oorlogsvaan geplant,
Hun duurzaam woôn gestaafd, in 't woud-ryk nederland.
Een oord, waar op den grond heel bergloos vlak gestreeken,
Geen zon regtdraadig schiet, nog zengt met gloênde steeken.
Nog fel bevroren ligt wanneer de noorden raast,
Als zyn vergrimden Beer de kille lugt uitblaast.
De wreedheyd heeft hem 't eerst in dit bestaan gewikkelt;
De roofzugt ook niet min tot kampen aangeprikkelt,
En naar 't gevegt gestuwt al grimmende, het is waar.
Maar ziet, hoe in den muil van 't gaapende gevaar,
(Als d'italiaansche trom 't heelal met schrik ontroerde,
Het magtig Rome trotsch zyn zegestander voerde,
| |
[pagina 3]
| |
En baade en rookte in 't bloed van den verslegen Gal,
Ja dreygde Belgiën met 't zelfde lotgeval.)
Zyn onverschrokte moed in s'oorlogs yslykheden,
Hem 't bloed besmeurde veld grootmoedig doet betreden.
Met 't moordend waepentuig door 's vyands spietzen dringt;
De scherpe gladde pook in hart en longer wringt;
Met 't naakte lemmer slaat, en kerft den nek en lenden
Van Cesars moedig heir, en worstelende benden.
Der Belgen zenuw-kragt uit 't scytisch bloed gevormt,
Schoon Romes wapendrom er tegens ramt en stormt;
Doet met onwrikb'ren moed zyn oorlogsdolken stompen
Of kampt tot dat zy ploeit op stapelen van rompen.
Het overstulpt gebeent nog rustend in den grond,
Getuigt, hoe den Romein hier s'levens eind-paal vond;
Of nouw door stroomen bloeds, geweld, en duurzaam rampen'
Kon dwars het spits der flits dees krygers neder kampen.
Alwaar hy vaak met schand door 't punt der lans gewond,
Moest braaken ziel en bloed, uit d'opgesperden mond.
De Gallen konnen mêe zyn kragt en vroomheid tuigen,
Daar zy hoe fier, nog voor zyn moord-staal moesten buigen,
Als voor den kling gedaagt, in 't woedend heldenperk,
Zyn moed en reuzekragt hun dapp'rheid viel te sterk.
Zy zien hem fluks hun kroon van bukkende hoofden rukken,
De klaauw zyns guide leeuws de zilv're Leliën plukken.
(Dien leeuw die in de vaân op 't hoofd der krygers grimt,
En schitterd toen de vraak in gloênde blikken glimt. )
| |
[pagina 4]
| |
Als 't zwangere metaal, d'ontrolde zege-stand'ren,
Gelast, getorscht, gevoert door d'arm der Nederland'ren,
Den kryg te velde uitriep; alwaar een kop're mond
De dood in blixems spoog, en vol salpeter zond,
Hoe zag men niet den Belg' in 't bloed der Gailen rooken!
Het hart al ziedend 't bloed door ed'len toorn ontstooken
Met den doorgriefden romp nu messen 't veld van eer;
Daar s'vyands fierheid slaakt, en knakt, en zakt ter neer.
Hoe streed de dapp're Belg met een heldhafte stoutheid.
Maar hoe zo lang gevorscht in s' Nêerlands gryze aloudheid?
Al d'eeuwen (door den tyd gestaadig voorts gezweept,
Die met zyn koude vuist de jaaren mede sleept.)
Melden zyn oorlogsdeugd; langt de geschied'nis blaâden.
Gy vind zyn' stempel staan, gelauwerd om zyn daâden.
Zyn nimmer moede vuist met 't nydig staal getorscht,
Doorstoot het ingewand, en godgevloekte borst
Van 't mensch-vernielend rot, de Saraceensche benden,
En veld des dwinglands heir, die reeds vervoert tot schenden,
Ja tuk op roof, het erf van 't christensche geslagt,
Met vlammend' woede ging gaen sleuren in zyn magt.
Boosdaadig, dol verhit, in s' wapentuigs gekletter,
Het al wou bryzelen en morzelen te pletter,
Op 't heil en zeeg'ryk land, gewyd door 't kostbaar bloed,
Getapt uit s'heilands borst, door s'afgronds euvel-moed.
Een ord, gebalsemt door den geur dier grootste off'rande,
Die lydig, in een gloed van liefde zengde, en brande,
| |
[pagina 5]
| |
Met een benauwden kreet, aan den doorkruisten staak,
Voor s' menschens slaaking storf, ten zoen van s'vaders wraak.
In 't haatlyk bloed gesmoort, doorboort met gladde klingen,
Voelt hy den Belg zyn vuist de leeuws-bannier ontwringen;Ga naar voetnoot(*)
Waarmede hy zat van moord, op 't schorre krygs-geluid,
Zyn klauw sloeg in de borst van Gods verkoren Bruid.
Geen goud-snakkend gemoed, geen noit verzaade baatzugt,
Nog geen gehaatte tocht vol dol verblinde staatzugt,
Gespt hem het harnas aan, nog slypt zyn oorlogs-speêr;
Geen schaamteloos genot, of zugt tot heillooze eer
Bekoort, of kitteld hem tot helsche wraak-vervoering;
Nog werpt hem onverhoeds in Mavors krygs-ontroering.
Het wit waarom hy kampt is geen bebloeden roof;
Maar 't heil des Vaderlands, de vryheid, en 't geloof.
't Eenvoudige geloof, die schuw van wreede ontzieling,
Op geen loftuiting stoft van moordzugt of vernieling;
Maar die na s'hoogsten wil, met onverzaaftheid stryd,
Of met gedult 't gesnerp van s'hemels tugtroê lyd.
Het valt ons digt-nimf hard door duizend veld-kartouwen,
Door donderend gekrak, door moorden, kerven, houwen,
Door zwavel, vuur en rook, te schetsen, hoe in 't slaan,
De Belg zyn haairen kroont, en vlegt in glorieblaân;
| |
[pagina 6]
| |
Het drukt haar' teerste ziel, op wreede staats-geschillen,
Op s'oorlogs ongenaâ, haar' taaie snaar te trillen.
Zy ziet met afschrik aan, hoe zelf de woede stoft
En roemt, wanneer-ze 't staal in 't mensch'lyk harte ploft,
Nog eens, het valt haar zuur, (wyl-ze op bedroefde wangen
Voelt een afbigg'lend nat van zilte droppen hangen.)
In het verward gedruis van 't snorrig krygs-krakeel;
Te klinken, met een zagt oorkitt'lend gestreel.
Dog 't valt haar hemelzoet te tokk'len op haar' pezen,
Hoe s'Nêerlands roem, en glans, en luister is gerezen
Zo wyd, en zyd, en breed, zo hoog, zo laag, zo ver,
Als den gezigtkring reikt, of glimt de tweeling-ster.
Niet, door des vyands romp in 't gaapend graf te stooten;
Niet, door gevloekten roof uit s'broeders erf genooten;
Niet, door een Midas zugt met 't yzer-tuig en 't staal
Te rukken uit den grond een ramp-brengend metaal;
Maar met de schors des velds door moed en zenuw-kragten
Te schuuren, zyn behoed, zyn noodhulp af te wagten,
Het yzer keert gelaân met bloed uit hart en borst,
En ryt, en klooft, en splist, des aardryks ruwe korst.
De zenuwryke vuist die plag den dolk te slypen,
Ziet men nu onvermoeid, aan 't lompe ploeg-hout grypen,
Waar mêe tot s'levens nut, de nyv'rige akkerman,
De kwynende heide keert, met 't zwoegend os-gespan.
't Met bloed doordruipte veld, bezaaid met schrikbaar dooden,
Schynt nu een wellustzaal om hongerige uit te nooden;
| |
[pagina 7]
| |
Het omgewroete woud lacht toe, gelyk den grond
Waar voortyds Hannibal zyn krygs-verzwakking vond,
Wanneer hy van het spits der hooge Alpische rotzen
Als eenen donder zakte, om den Romein te trotzen.
Nu vlugt het schraal gebrek, en zuure ellende, en leed;
Den akker schaft nu brood, en 't schaaptje geeft het kleed.
Ja zelf den overvloed roept naar uitheemsche gasten
Om zyn te volle maat in hunnen schoot 't ontlasten;
Den honger hoort zyn stem, en zalft zyn rampen wee,
Hy geeft zig op den rug der rustelooze zee,
Om s'Nêerlands overschot met duizenden van schepen
Spyt zwelgkuil en orkaan, naar vreemden voort te slepen.
Ja Nerens woesten stroom en vrees'lyk woedend zout,
Zo lang met schroom gedugt, en yssing aangeschouwt,
Moet ondanks storm, en klip, en bruisschende onwêer-vlaagen,
Een dikken mast-bosch dwars zyn golvend pekel jaagen.
Den doorgestreevden vloed trotsch op dien heilb'ren schat,
Voert s'Nêerlands ryken vragt op 't ongemeten nat,
En schenkt den Belg te rug in spyt der winden huiling,
Het nutte uitheems gewas, door veiling, gift, of ruiling.
De nood der waareld reikt en langt een bevende hand,
Hy keert niet ydel rug naar 't ver verscholen land.
Maar heft den roem in top, van die hem troost en voestert,
Ja dus 't heelal verkwikt, en laaft en spyst en koestert.
Van waar de noorder Beer in koude kringen brult,
Tot waar den Nyl zyn' staart al sling'rend slaat en krult,
| |
[pagina 8]
| |
Zelf van den Indostan, tot aan de streek en kusten
Waar wreede Pizaro de wilden ging ontrusten,
't Reikt al zyn schatten toe; Potosi schuurt zyn grond,
Den Indus spuwt 't gesteent al schitt'rend uit zyn mond,
De Nordman heft zyn byl en doet den denstam ploffen,
Of rukt een zeedier op, in 't braakend hoofd getroffen,
D'Afriker plukt zyn plant der schrand'ren arts tot nut,
Die 't wagg'lend leven rekt, en s'lichaams kwaalen stut;
Kortom, al wat oit volk voor zoet voor oirbaar telde,
Word fluks gestevend naar de wyde mond der Schelde.
Zo krygt de koopvaardy haar luister, roem en stand;
Zo staat 't heelal ten dienst aan 't bloeiend Vaderland.
Waar schuilt gy Latium? waar steken zig die helden,
Die veld en akkerbouw voor Mavors eerkroon stelden?
Om wiens onkrenkbre deugd de mond der zwang're faam,
Het bogtig koper ronkte en blies hun grooten naam.
En aan wiens naarstige hand, Italien had te danken
Haar vrugt van aar, en tros, aan kronkelende ranken?...
Ei! al uw roem verwelkt als ge op ons Nêerland ziet,
En zakt met u om laag in den vergetel-vliet.
Wanneer uw goudziek hart, vol gloriezugt al d'aarde
Bezat, toen gy uw zwaard op uitheemsche hoofden schaarde,
De krygs-tors in de vuist, naa 't roemryk Belgien trok,
En als verwoeden, met een fel gedreven schok,
Op 't brieschend oorlogs-paard, met kletterende klingen,
De dierb're vryheid aen de Belgen wou ontwringen,
| |
[pagina 9]
| |
Hoe duur hebt gy uw zege op dezen grond geboet!
Die nog uw beend'ren knaagt, geverft met stoltend bloed;
Ja van de zwaarte steend uwer vermoorde lyken.
Uw akkerveld, 't is waar, moest praal nog luister wyken,
Die bloezem, purper blos, en goude vrugten droeg,
Doorsneden met het scherp van Cincinnatus ploeg.
Dit veld, waar van de lof nog in vier oorden klatert,
Door s'Tybers stroom gelekt, en zwalpend nat bewatert;
Geen wonder, daar natuur met haar aanminnigheid,
Aan s'bouwmans vuist gepaart, hier zelf de grond bereid,
Maar waar een stekelige aard zig aanbied, met de handen,
't Erscheppen in een streek vol frische lust-waranden,
Een ruwe wildernis, als Belgien eertyds was,
Te dekken met een kleed van 't nutste veld gewas,
Kost onvermoeide vlyd, en is zo waard te loven,
Als Rome, die trotzeerd op haar bekoorelyke hoven,
Alwaar een zilv'ren vloed, een lieflyk speelend nat,
Den doorgekloovden grond en dorstige aard bespat.
ô Belgen! konde ik na een hemel-snaar aftroonen!
Daar het myn speel-tuig hier ontbeerd aan zuiv're toonen,
Om door een lokkende en betooverend maat-geluid
Te zingen, hoe uw ziel als vloog ten boezem uit,
Uw borst van yzer-vuur zich ylings voelde ontvonken,
Toen d'evangelie-leer uw' landaart wierd geschonken;
En gy een dank'bren kreet ten hoogen hemel stak,
Wanneer uw vuist met drift den stommen afgod brak,
| |
[pagina 10]
| |
Een God, uit struik of steen gesneên met eigen handen,
Waar voor gy blind'lings deed uw gillende offers branden,
Eer Christus lieven geur zich uitspreide in uw oord,
En gy getroffen wierd door 't nimmer-wankelend woord.
Ik maal' uw deugden niet, uw wonderbaare zeden,Ga naar voetnoot(*)
(Toen gy een doove zuil voor God hebt aangebeden;
Wat weergalooze min uw' egtknoop hield verzaamt,
Waar op zeer billyk nog de christen wang haar schaamt,
'k Verzwyg 't medoogen van uw ziel en uw gemoed'ren,
In het omarmen van de vreemden als uw broed'ren;
Uw zoetste gastvryheid, die den uitheemschen nood
Verkwikte, en aan 't verdriet een troostryke heilstand bood)
Geen tortel blyft zo trouw aan haar beminde tortel,
Geen stam schiet oit zo vast zyn diepgegronden wortel,
Geen arend red zyn jong zo vlug uit 't blaakend nest,
Als wel het Belgis volk, door godsdrift aangeprest,
Zich hegt aan 't heil-geloof; bezorgt om voor het stooten
Te hoeden, van den schigt des afgronds vloek-genooten.
Hoe zeer dit storm-geweld 'er buld'rend vuur opgeeft,
Hoe meer een hemel-gloed door helden ad'ren zweeft,
Om goed en bloed, en ziel, om leven, eer en achting,
Te waagen voor Gods leer, door zegen, of door slachting.
't Verleidende gedrogt, met schellen voor 't gezigt:
Die s'waarheids zuiv're straal en held're fakkel zwigt,
| |
[pagina 11]
| |
De helsche kettery, (volleerd in snoode listen,
Om 't naakt geloofs-geheim te draeien, te betwisten;
Die leunt op 't zelf-begrip, er nimmer zal nog kan
Den wierook zwaaien als aan d'eigen harssen-pan;
Een wezendlyker en meer onverdraagbre zotheid
Als 't off'ren voor een blind gedrogtelyke godheid,
Een dwaas strafwaarder stuk, als 't smettend outer-vier
't Ontsteken voor een beest, of menchsverscheurend dier.)
Uit s'afgronds zwelg-muil en zyn straf-kuil opgespogen,
Bezwangert met een wrok van ziel-gif, gal en logen,
Zo scherp als Babels kroes, een gruwel doemens waard,
Heeft noit der Belgen stam besmet, bezwalkt, ontaard.
Die als een doove rots, onbuigzaam tegens 't woeden
Van 't springend pekel-schuim, en dolgejaagde vloeden,
Wiens raezend stormgeweld op haar al klotzend breekt,
Daar zy nog 't voorhoofd trots op 't ruischend vlak opsteekt,
En tart op haare borst all' d'ongetemde b'aaren;
Blyft onverschrokt en pal in dreigende gevaaren.
Ja van de vuile smet der valsche leering rein,
Door Sataans blaas gesmeed in een halstarrig brein.
Die deinzend bang en schuw van s'hemels ligtbestraaling,
Den geest gekluisterd sleurt op 't gruwelspoor der dwaaling,
ô Neen! geen Atlas staat, wier steile kruin het zwerk,
En wolk gevaart doorklooft, zo vast, onwrikbaar, sterk,
Als den getrouwen Belg, die doof aan snoô verleiding,
Des waarheids zuil omarmt, verschrikt van laffe scheiding.
| |
[pagina 12]
| |
Die onafrukk'lyk in Gods wyngaert vast geënt,
De leer der zaligheid uit s'heilands mond erkent,
Niet schrikkend voor den steek der helsche laster-tongen....
Maar hoe zo hoog den Belg, en zynen roem gezongen,
Myn zangster? en verzuimt, wat duurzaam glorietrap
Hy staag in d'oeffenschool van kunst en wetenschap
Beklom? een lof, dien hy all' eeuwen door zal draagen;
Wiens luisterryken glans geen tyd oit af zal knaagen.
Of nimmer door den nyd, gemergelt als eert rif,
Bezwalkt zyn door de smet van zyn gebraakt vergif.
Gehard in s'oorlogs wee, getoets door zuure rampen,
Doorleerd met 't schitt'rend staal in 't bloedig perk te kampen,
Daar voor s'doods koude muil hy worsteld oubevreest;
Wat blinkt zyn groot vernuft, wat straalt zyn schrand'ren geest
Niet uit, wanneer zyn vlugge en snedige harssen-kragten
Den achtings-waarden roem der grootste mannen tragten!
Die d'etznaald in de hand, de beitel, of penseel,
Zig oeff'nen, om een zuil, een pronk-stuk, puik-taff'reel,
Of beeldt'nis uit den steen, op plaat, of doek te maalen
Daar all' d'aantrekk'lykhêen van vrouw Natuur uit straalen.
't Aloud-geschied'nis blad wyst ons een Phidias,
Een Zeuxis, een Appell', Pamphilus, Pansias,
Wiens roem-kroon om hun kruin, ofwezens-beeld nog schimmert,
In 't ruim berugt gestigt door Cecrops opgetimmert.
Italie roemt niet min, zyn' grooten Raphaël,
Pomorme, Solimêen, Carrache, en zyn Michel,
| |
[pagina 13]
| |
Wiens glorie-loof geen tyd verslenst heeft of ontluisterd;
Dog door het stout penseel der Belgen ligt verduisterd.
Wat Romer, of wat Griek, was oit in kunst gelyk
Aan Rubens, en Teniers, aan Breugel, en van Dyk?
Die 't schoonste afbeeldingstuk geschetst op doek en lynen,
Vol deugdryke helden-daân met vinding doen verschynen.
Voor wiens verlokkend schoon, die nimmer en versterft,
Natuur zig schuilt en deinst, van schaamt zig 't voorhoofd verfd.
Antwerpens trotze vest, gemetzeld aan de zoomenGa naar voetnoot(*)
Der Schelde, die het kust met lievelyke stroomen;
(Een rykste handel-stad, die in haar open schoot
Voor lang een mast-woud met ontelb're kielen sloot,
Ja met den waareld-schat der vier gewesten pronkte.)
Kan tuigen, daar de kunst haar leer-school staag ontvonkte,
Wat drom in haaren kring door 't groot vernuft gespitst,
En door een ed'len drift verlokt, gestuwt, gehitst,
Met 't snel bestuurd penseel vol meesterlyke vonden,
D'uitheemsche kennis als met nevels heeft omwonden.
Die door verget'lheid ligt gesmoord en opgeknaagt.
Daar nu Euroop' alleen van onze mannen waagt,
En om de cierlykheid van hun volvrogte stukken,
Hunn' achtbaar' lokken noit het eerloof zal ontrukken,
Nog noit uit booze nyd gestoorde ving'ren slaan,
Aan die zo schoon gevoegde en regt verdiende blaân.
| |
[pagina 14]
| |
Den blooden dooden doek, door kunst verfynde treeken,
Schynt vol van leven drift, en roering, als te spreeken.
De harde marmer-kluit met beitels uitgesneên,
Erschept zig in een beeld, met schoon volschapen leên,
Waarin een geest en ziel, vol werking schynt te zweven,
Daar zielsgepeinzen zelf, de rots beweging geven;
Wiens onbevatbaar schoon geen schrand'rheid oit beseft
De domheid als verbaast, en met verwond'ring treft.
Dees kweek-school door den tyd geplundert van haar luister,
Die 't eêlste wonder zelf omfloerst met droevig duister,
Vond in der Belgen kring dees kunst geen minder stut
En schutsvoogd daar Suvée, (het vaderland tot nut.)Ga naar voetnoot(*)
Nu Vrankryks eerste stad zo regt met gulle ving'ren,
De gulde lovers deed om zyne harssen sling'ren.
Waarnaar hy dus gekranst, in die roemryke stad
Door s' Tybers stroom gekust, lang d'eerste plaats bezat.
Men ziet nog Odevaere, een voesterling der Belgen,
Het voorhoofd vaal beschouwt van d'eerste lauwer-telgen.
Calloigne rep ik niet; zyn daaden versch en jong,
Zweeven dees uur te sterk op ieders lip en tong,
Zyn Archimedes beeld, nu speelend in elks oogen,Ga naar voetnoot(**)
Houd gansch Europa als verwondert opgetoogen.
Zyn flikkerende kroon, zyn versch gewonnen blaân,
Doen nog hun glans te fel in ons gezigt-lid slaan.
| |
[pagina 15]
| |
Ik stryk myn digt-pen hier op zyn lof-tuiting neder,
En laatze aan dieper eeuw, en aan een vlugger veder.
Het voed myn blyde ziel met vreugd genoegzaam, daar
Ik slegts een toontje slaâ op myn getrokken snaar.....
De hoef-bron, daar zo lang de snedige Bataven,
De Gal, en Italiaan, hun dorre borst aan laven;
De hoef-beek, waar hun pen voor lang wierd ingedopt,
(Daar nog hun waan om zwelt ten boezem vol gepropt.)
Laat haar berugten stroom ook voor der Belgen ved'ren
Van Pindus kronk'len, aan wiens voet wy ons verned'ren,
En stil ons weet-lust voên; grimlachend toen den nyd
Van spyt zyn smaad uytbraakt, en op de vingers byt.
Den drift tot helden-toon en guide maat-gezangen,
Schoon wy nog dorstig aan Minerva's boezem hangen,
Zal toonen of eerlang ons versch gesnaarde lier,
De kunst-vlag stryken moet, voor Gal of Batavier.
Myn zang-nimf afgeslooft van 's Belgen lof te klinken,
Voelt nu het speeltuig uit haar zygende handen zinken.
Zy wikt het nutloos, ja een eervlek al te trots
Te klav'ren naar het steil der zang-vervulde rots.
Hier doovze haar heeten gloed; hier laatze in stil aan and'ren
Van hooger vuur bestraalt de roem der nederland'ren
Te zingen op hun beurt; zy leent een leer-zieke oor,
Vervoert op 't liev' gedruis van Phebus speelend koor.
Zy voegt 't haar ziel niet aan, schoon helsche nyd haar laake
De laster op haar toon met fel gebulder braake,
| |
[pagina 16]
| |
En grimm' op haaren rug; of op haar helden-lied
Zyn zwadder en venyn uit booze wangunst schiet.
Zy troost zig op dien smaad, die nimmer kan verdelgen
Het doelwit van haar zang, den lof der vrome Belgen,
Met hun zeeghafte daân, met den heilryken stand.
En luidgekreten roem van 't lieve vaderland.
DOOR TYD EN VLYD.
David de Simpel, tot Staden by Cortryck.
|
|