Gedichten

[p. π4]

Myd altyd nyd

[p. I]

HULDE.
Den Heere
EDUAERD ROMBERG,
ALGEMEEN BESTUERDER
der, fraeije Kunsten, Letteren en Wetenschappen
van BELGIE, enz.. enz..
WORDT
DEZEN DICHTBUNDEL
OPGEDRAGEN.

[p. *1]

[p. *2]

[p. *3]

[p. *4]

[p. XI]

Voorrede.

Dat hedendaegs de Letterkunde eenen onmeetbaren invloed uitoefent op de maetschappy, is eene onbetwistbare daedzaek geworden. Zy is de herspiegeling der zeden eens Volks, en een volk is dezen naem onweerdig, dat niet kan wyzen op eenen schat van verstandelyke voortbrengsels, uit zynen schoot opgeteeld, en overvloedig genoeg om zynen weetlust te verzadigen. Onder dit betrek is Belgie gunstig bedeeld; het hoeft niet te bedelen by den vreemden; integendeel: dank aen zyne plaetselyke ligging, en aen de verschillige bestanddeelen,

[p. XII]

die zyn volkendom uitmaken, mag het roemen op eene Dubbele Letterkunde, waervan elke tak de rykste en verscheidenste vruchten heeft voortgebragt. De Vryheidszon, die, sinds 1830, ons land bestraelt, heeft er eene menigte moed- en vernuftvolle mannen doen ontluiken. Dank aen hunne pooging, heeft hier een gevoel van eigenweerde de plaets ingenomen van het betreurlyk vooroordeel, waerdoor by ons de Belgische schryvers versmaed, en slechts de Uitheemsche werken gekocht en geliefkoosd wierden. Aldus, uit eene dubbele bron ontsproten, bragt onze Letterkundige beweging een dubbelen uitslag voort: de Fransche letteren deed zy eene hoogte bereiken nooit gekend, zelfs ten tyde der Omwenteling en des Keizerryks, wyl zy aen de Vlaemsche den weg opende tot eene eervolle en roemryke toekomst.

De Vlaemsche spraek, onze Moedertael by uitstek, langen tyd verwaerloosd, misacht en versmacht door de beheerschers des Lands, bekleedt eindelyk den rang die haer toekomt in het Europische taelverbond. Men mag heden Vlaemsch schryven, zonder eenen glimlach van medelyden of mispryzen te verwekken, Vlaemsch lezen, zonder zyne weerdigheid te kwetsen, Vlaemsch spreken, zonder voor eenen straetbengel te moeten doorgaen. Aen

[p. XIII]

wien is zulke uitslag toe te schryven? Voorzeker niet aen het Staetsbestuer. Is zulks voor- of nadeelig? Dit vraegstuk laten wy over aen de waerdering der lezers. Wat er ook van zy, de Vlaemsche beweging heeft overheerlyke uitslagen bekomen, en ingerigt als zy is, mag zy hopen zich meer en meer te verbreiden, en van dag tot dag haren kring wyder uit te strekken.

Zulke vooruitgang moet ons innig verblyden. Immers, de Vlaemsche tael is ons altyd toegeschenen, als het sterkste bolwerk onzer onafhankelykheid te zyn. Een overwinnaer vermag het, voor eenigen tyd, de wetten en zeden zyns lands den verwonnen volke op te dringen; de modegeest en de zucht naer nieuwigheden kunnen, voor eene wyl, aen de schitterende of ydele gebruiken des vreemden zich verslaven. Maer de Tael, welke men van zyne wieg af heeft leeren stamelen, welke men spreekt in meer gevorderden leeftyd, die de gemeenschappelyke band is van geest en gevoel, en die den scepter zwaeit by de haerdstede des huisgezins, even als in de gemeenzame betrekkingen des levens, die Tael heeft te diepe wortelen geschoten in het hert des menschen, dan dat men zich vleijen moge ze ooit er gansch uit te roeijen. Het gebruik dier Tael is eene noodzakelykheid geworden, en kome het

[p. XIV]

oogenblik waerop men ze wille vernietigen, de burger zal dezelve gewapenderhand verdedigen als een zyner dierbaerste belangen. De Geschiedenis is daer om zulks te bestatigen. Reeds van de 13^e eeuw worden de Dichtwerken van Maerlant, eene bron van zedeleer en onderrigt voor het volk, en onderhouden by de menigte die vurige Vryheidsmin, welke de vreemdeling nooit straffeloos heeft durven trotsen. Brugge en Groeningen getuigen dit in bloedige letters: Jan Borluut, de koene ridder, die, aen het hoofd van een handvol dapperen, duizenden verdrukkers neervelde; Jacob van Artevelde, de groote Ruwaert, wiens gansche leven aen de verdediging onzer Gemeente-vryheden was toegewyd; Karel V, de groote Keizer, aen wien Gent zich beroemt het levenslicht te hebben geschonken, waren Vlaming bovenal, en hadden zich geschaemd, in hun Vaderland, eene andere Tael dan die hunner vaderen te spreken.

Ziedaer roemryke voorbeelden die aller aendacht verdienen. Doch treden wy niet uit het hedendaegsche tydperk. Toen in het begin dezer eeuw, de Fransche arend zich hier zegevierend kwam nederzetten, bogen de Vlamingen gedwee het hoofd, maer toen Napoleon gebood alle openbare akten in het Fransch op te stellen, en eene Fransche

[p. XV]

vertaling te geven van de Vlaemsche dagbladen, dan klom het rood der verontweerdiging op hun voorhoofd. Ook, nadat de heerschappy des Keizers, te Waterloo, in het bloed was versmacht geworden, ademden zy weêr vry, als gevoelden zy hunne borst van een zwaer gewigt ontlast, en met liefde bejegenden zy den Vorst uit wiens mond zy de zoete klanken hunner Moedertaal hoorden weêrgalmen.

Men zou denken dat, na de Omwenteling van 1830, het Vlaemsch, vry van alle kluisters, zyne volle vlugt ging nemen. Zoo gebeurde het nogtans niet, om twee redens: Vooreerst, de terugwerking, natuerlyk gevolg onzer ontvoogding, tegen gansch het Hollandsche stelsel, verlamde de poogingen der Vlaemsche kampvechters. De Walen, gekrenkt in hunne wettigste regten, waren de eersten, die den boom der Vryheid plantten. Zy konden niet, zonder tegenstrydigheid, daegs na den zegeprael, het Vlaemsch als openbare Tael inhuldigen, dewyl de drukking door het gewezen Bestuer uitgeoefend om hun zyne Tael op te dringen, juist een hunner voornaemste grieven geweest was. Ziet daer hoe het kwam dat de Dietsche tongval de vlag moest stryken voor den Romaenschen, en hoe deze den voorrang kreeg aen het Hof, by de Regtbanken, in het Bestuer, in

[p. XVI]

het Leger en de Hoogescholen. Nogtans had de Grondwet in onuitwisbare letters geschreven dat al de Belgen, Vlamingen of niet, gelyk zyn voor de Wet, en dat het gebruik der beide Talen van elks keuze afhangt. Helas! dit schoone voorregt moest voor ons langen tyd onder slot worden gehouden!

Vervolgens eenige Vlaemschgezinden, te vurig in het harnas gesprongen, wilden stormenderhand, en ab irato innemen wat geduld en ondervinding alleen hun konden vergunnen. Dit was voorzeker eene overdryving, en zonder dezelve hier te willen kenschetsen, moet men bekennen dat zy, ten einde van rekening, het dwrasdryvend stelsel van weleer zouden hebben doen heerschen, in stede van het vryzinnig stelsel van heden.

Eenen gansch anderen weg wezen de bevoegde mannen om hun doel te bereiken. Dezen hadden van het begin af begrepen dat overtollige eischen de gemeenzame zaek slecht konden dienen; ook was het met volle vertrouwen in de toekomst, en gesteund op de regtveerdigheid hunner taek, dat zy in stilte, doch met moed en zonder overhaesting, arbeidden aen de oplossing van het Vlaemsche vraegstuk. Aen de krachtdadigheid hunner poogingen is het toe te schryven dat onze Moedertael gedeeltelyk den

[p. XVII]

invloed herwon, dien zy noodzakelyk moet uitoefenen op de lotsbestemming des Vaderlands, dat de franschdolheid van dag tot dag moet terugwyken, en dat de Vlaming het begrip bekomen heeft van zyne ware belangen. Lof dan aen Willems, Ledeganck, van Duyse, van Ryswyck, Conscience, Snellaert, Rens, Heremans, David, Serrure, Blommaert, Désiré Delcroix, Vervier, Baron de St. Genois, enz.

Ten anderen, het is onmogelyk, wat men er ook tegen inbrenge, de klagten te smooren eens Volks, dat in getal twee derde deelen der gansche bevolking⁽¹⁾ uitmaekt, en van het Bestuer dezelfde regten, dezelfde voordeelen eischt als zyne Medebroeders van het zuiden. Vroeg of laet moet de partyschap buigen voor het Regt, en het grondbeginsel, welk men waende te versmachten, heft zich zegevierend uit de vernedering op. Dusdanig was de gang der Vlaemsche Letterkunde.

Deels vooruitgestuwd, zooals wy hooger zeiden, door

(1) By de optelling van 1846, bestatigde men eene inlandsche bevolking van 36,000 duitsch sprekende inwooners, van 1,800,000 die fransch of waelsch bezigen, en van 2,300,000 die het vlaemsch voor Modertael hebben. Sinds dien tyd, is de verhouding aenmerkelyk vermeerderd ten voordeele dezer laetsten. Zie het belangryk werk: Het Vlaemsch in het Noorden van Frankryk, door den heer baron de S^t-Genois.

[p. XVIII]

eenige yvervolle Mannen, die begonnen met hunne landgenoten tot de zuivere overleveringen van ons verleden terug te brengen, deels geholpen door het gevoel van Vaderlandsliefde dat meer en meer ontvlamt, is zy eene baen ingestapt, waer zy hare vermogens met eene wonderbare snelheid ontvouwt, en het schitterendste uitzigt te gemoet ziet. Wat hare levenskracht bewyst en niet meer toelaet te twyfelen aen hare toekomst, is de overtuiging dat al het voordeel, tot hiertoe behaeld, aen hare eigene ontwikkeling te danken is. De talryke Ministerien die, sinds 1830, zich opvolgden, of bejegenden de billyke eischen der Vlamingen met eene koude onverschilligheid, of namen halve maetregelen, bestemd om niemand te voldoen⁽¹⁾. De Vlamingen dan zagen af van de bescherming des Bestuers te bedelen, en hunne Tael op eigen invloed gesteund, bekwam alom het gulhertigste onthael. Eiken dag doet zy nieuwe gewrochten aen het licht verschynen, om den

(1) Nogthans, in zitting van 6 february 1861, stemden de Volksvertegenwoordigers eene wyziging van den achtbaren heer Coomans, strekkende tot de invoering van het vlaemsch in het exaem van gradué-ès-lettres. Dit is nog maer een eerste stap; doch de vooruitgang der gebeurtenissen is onverbiddelyk, wanneer hy bestuerd wordt door Mannen, ten volle overtuigd van hunne regten en pligten.

[p. XIX]

gragen leeslust eener talryke menigte te verzaden. Geschiedenis, Wysbegeerte, Godsgeleerdheid, Taelkunde, enz., alle vakken der wetenschap worden door de Vlamingen beoefend en meesterlyk behandeld. Proza en Dichtkunde zyn tot denzelfden trap van bloei gestegen.

Terwyl de meest befaemde schryvers nieuwe uitgaven hunner werken laten drukken, en ze ras weer zien uitputten, vergenoegen zich eenige zedige Vlamingen hunne achtbare voorzaten in het leven terug te roepen. Vol iever, arbeiden zy om hunne schriften op te graven uit het stof der Boekzalen, waer zy, by gebrek eener uitgave, weerdig van den vooruitgang der Eeuw, allengs waren verloren geraekt. Deze algemeene aenprikkeling der Vlaemsche Tael noopte ons de Werken uit te geven eens Schryvers, die by zyne Tydgenooten in hooge faem stond, en eene voortreffelyke plaets bekleedt in de geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde. Wy bedoelen P.J. de Borchgrave.

Zyne Dichtstukken verschenen in eenen tusschentyd, toen onze Moedertael verstikt lag onder den Franschen invloed, en zagen het licht alleenlyk in vorm van vlugschriften, of bleven verspreid in de verzamelingen der maetschappyen van Rhetorika, waervan hy deel maekte. Door de Dood verrast zynde, zag hy zich belet die in Bundels

[p. XX]

te vereenigen, en zoo vielen zy, na zyn afsterven, in vergetelheid. Deze taek was voorbehouden aen zynen Kleinzoon, die, vol eerbied voor zyne nagedachtenis, zich beievert hem als Dichter een weerdig Gedenkstuk op te rigten.