Den oorspronck, begin ende aenvanck der Nederlandtscher oorlogen
(1617)–Pieter Christiaenszoon Bor–
AuteursrechtvrijGeduyrende de regeringe vande Hertoginne van Parma, de Hertoge van Alba ende eensdeels vanden groot Commandeur
Het leste Liedt.Op't sevende Boeck, Inhoudende meer andere verscheyden gheschiedenissen des jaers 1574. Op de voys vanden twaelfden Psalm: Doet ons bystant 'tis meer dan tijt o Heere.
IN desen tijt hoordemen noch veel saecken,Ga naar margenoot+
Diemen niet al en dient voorby te gaen,
Om 'trecht verstant der History te raecken,
Daerom wy hier van doen een cort vermaen.
'Tzuyder-quartier was van 'tnoorder gescheyden,Ga naar margenoot+
So datmen niet sonder perijckel swaer,
En cost reysen van Alckmaer op Leyden,
Noch van Leyden te lande op Alckmaer.
| |
[pagina 88]
| |
Ga naar margenoot+ Waerom men met scheepkens lancx strand' voer henen,
So naer by 'tlandt alsmen eenichsins cost,
Omme also 'tperijckel te verkleenen,
Hoe wel men daer niet heel van was verlost.
Ga naar margenoot+ VVant die Soldaten die te Haerlem lagen,
Die meenden sulcx wel te beletten haest,
Met pincken en schuyten sy haer versagen,
En maeckten die passanten heel verbaest.
Ga naar margenoot+ Daerom die van 'tnoorder-quartier vol vromen,
Daer tegen convoy-schepen maeckten toe,
Om datse niet souden werden genomen,
Maer haer reysen vorderen met voorspoe,
Ga naar margenoot+ Die nood' die leert datmen Land'luy en Boeren,
Stelt op't geweer deur 'theel noorder quartier,
De rijcke op musketten en cinck-roeren,
D'ander op helbaert, verjager, rapier.
Ga naar margenoot+ Oock heeftmen veel bijters gaen instellen,
Die in de vorst smeeten het ijs ontwee,
Op dat de vijant hen te min sou quellen,
So hiel dickwils 'teen mes 'tander in schee.
Ga naar margenoot+ De Prins heeft oock om misbruycken te schouwen,
Veel goede ordonnantien gemaeckt,
Die zee-roovers, dier veel brochten in rouwen,
Heeft hy haere commissien gestaeckt.
Ga naar margenoot+ Niemant mocht hem meer te schepe begeven,
Sonder nieu brieven van bestellinge claer,
Besweeren naer d'articulen te leven,
Die hy haer sou voorschrijven allegaer.
| |
[pagina 89]
| |
Noch heeft hy gewilt dat geen Ondersaten,Ga naar margenoot+
Trecken souden wt Hollant of Zeelant,
Met haer schepen, goederen en cieraten,
Sonder sijn weten, consent en verstant.
Dat niemant soude coopmanschappe voeren,Ga naar margenoot+.
Op andere Landen en Havens fijn,
Dan die hem trou onderdanicheyt swoeren,
Ofte hem anders heel toegedaen zijn.
Die oock waeren vertrocken van te vooren,Ga naar margenoot+
Souden weercomen binnen seecker tijt,
Of sy mosten haer onschuld' doen aenhooren,
Souden sy vander peenen zijn bevrijt.
Aen d'ander zijd' is scherpelijck verboden,Ga naar margenoot+
Wt 's Conincx naem dat niemant wie hy zy,
Mocht handelen door brieven nochte boden,
Met die van Hollant nochte Zeelant vry.
Dat niemant oock van daer en mocht ontfangen,Ga naar margenoot+
Eenige goeden die daer zijn van daen,
Gewassen ofte gemaeckt met verlangen,
Of men soude des doots straf niet ontgaen.
Daer en boven so soudemen verbeuren,Ga naar margenoot+
Die goederen, waren en coopmanschap,
Die Coninck wil liever sijn Landt verleuren,
Dan hy daer af wil wijcken eene stap.
Hy wil liever, heel laten gaen verlooren,Ga naar margenoot+
Antwerpen die schoone heerlijcke Stadt,
Sprack Don Loijs Gouverneur met verstooren,
Daer toe Brabant en oock Vlaenderen prat.
| |
[pagina 90]
| |
Ga naar margenoot+ Ia dat meer is, al sijn Landen van Spaengien,
Dan dat hy eenichsins toelaten wil,
Dat die vrunden des Princen van Oraengien,
Hand'len sou'n met sijn ondersaten stil.
Ga naar margenoot+ Die Geest'licheyt, Edelen, Magistraten,
Van Vtrecht, die waren lang verdruckt,
Deur Duc d'Alba wreed' fel ende verwaten,
En werden seer geplaecht, geruckt gepluckt.
Ga naar margenoot+ Sy hadden in Spaengien gestadich leggen,
Den Deecken Sint Pieters Veusel genaemt,
Die den Coninck het ongelijck sou seggen,
En dats'hem altijt hadden gehoorsaemt.
Ga naar margenoot+ Ten lesten hebben sy brieven gekregen,
Dat den Coninck hen had geconsenteert,
Datse, mits doende als goe kinders plegen,
Niet langer en souden blijven verheert.
Ga naar margenoot+Sy souden by provisy weer gebruycken,
Haer privilegien, costuymen goet,
De oogen soudemen tegen haer luycken,
En sien hoe sy haer souden dragen vroet.
Ga naar margenoot+ Middelretijt soumen hen informeeren,
Op haer saecken, den Coning doen rapport,
Men hoopte het sou voorts ten besten keeren,
Alsmen sou sien datse waren vercort.
Ga naar margenoot+ In dees tijt quamen veertien water-schepen,
Des morgens vroech voor die Stede van Hoorn,
En hebben een Oost-coopvaerder gegrepen,
Met tachtich lasten mouts en seecker coorn.
| |
[pagina 91]
| |
Dit geschiede des morgens te acht uyren,Ga naar margenoot+
'SPrincen Admirael was daerom ontstelt,
Hy viel rasch t'scheep lietet hem niet ontsuyren,
En kreech den buyt wederom met gewelt.
Hertoch Erich van Bruynswijck die doet schrijven,Ga naar margenoot+
Aen Enckhuysen, Hoorn en ander meer,
Datse niet halsterrich en willen blijven,
Of souden op hen laden den toorn meer.
Hy geeft hem paspoort ende vry geleyden,Ga naar margenoot+
Om by hem te comen daer hyse wacht,
Of sy met wijf en kindt souden beschreyden,
Als een duyts Vorst wil hyse hand'len sacht.
Maer sy nemen sijn Trompetter gevangen,Ga naar margenoot+
Achten het dreygen noch beloften niet,
Sy souden trou'lijck den Prince aenhangen,
En met hem wachten geluck en verdriet.
Billy socht oock met listen te becomen,Ga naar margenoot+
Die Stede Medenblick ende 't Casteel;
Maer de hoop wert hem oock wel haest benomen,
VVant Rijswijck verachte dit soet gequeel.
Als dat niet luckt, wil hy't anders beproeven,Ga naar margenoot+
Met turf-schepen onder met volck gelaen,
Boven met turf, die sy daer veel behoeven,
Maer sy hadden 't van te voren verstaen.
VVant een die over de muyr was gevallen,Ga naar margenoot+
By nacht wt Sneeck, alsmen daer minst op dacht,
Seyde, hy wilse den baers wel vergallen,
Maer sy namen op sijn doen goede acht.
| |
[pagina 92]
| |
Ga naar margenoot+ Sy stellen wacht en toesicht op zee-dijcken,
Maecken oock oorloch en water-schepen toe,
Daer mede sy hen wel haest deden wijcken,
Doch sy quamen een weynich tijts te vroe.
Ga naar margenoot+ So dat sy het al meestendeel ontquamen,
Sprongen met haest by Staveren te landt,
Lieten de schepen; die de andere namen,
Ga naar margenoot+ Dus behaelde Billy hier schae en schandt.
Ga naar margenoot+ Van Amsterdam quamens' met veertich schuyten,
Hadden omtrent drie vaendel Knechten in,
Sy meenden by Monickendam te ruyten
Veel beesten, dan sy kregen kleyn gewin.
Ga naar margenoot+ Want sy vielen wt, Borgers en Soldaten,
Iaechdense na en brachtense in noot,
Achtien schuyten sy daer mosten laten,
Enich verdroncken, som sloegense doot.
Ga naar margenoot+ Hopman Wolter Hegeman neemt Hinlopen
In Vrieslandt in, dat hy plondert en rooft,
Dit mosten die Borgers troerich becopen,
D'inleggende Knechten werden verstrooft.
Ga naar margenoot+ Men meent men sout wel hebben connen houwen,
Tot schade van den gemeenen Vijant,
Maer haren moet die ging hen haest verflouwen,
Als Billy quam met sijn Walen vailjant.
Ga naar margenoot+ Tusschen Delf en Ouwerschie was gelegen,
Een stercke Schans, omtrent die Polder-vaert,
Tot bevrijding van water ende wegen,
Dees was met volck beset en wel bewaert.
| |
[pagina 93]
| |
Dees quamen die Vijanden bespringen,Ga naar margenoot+
Brachten bruggens en al gereetschap met,
Sy meenden die, wel snellijck te bedwingen,
Dan 'twert kloeck tegengestaen en belet.
Die van de Schants behaelden prijs en eere,Ga naar margenoot+
Sloegen den Vijant aff met groot gewelt,
So datse daer van haest namen den keere,
Latende vier hondert dooden getelt.
Die van Delf voorts die vluchtige naerjoegen,Ga naar margenoot+
Dan den lust om vechten was haer vergaen,
Eenige sy in 't vluchten noch doot sloegen,
De rest ontquamen't met loopen saen.
In December in't lest van desen jare,Ga naar margenoot+
Schrijft Gaspar Robles Heere van Billy,
Aen die Steden van't noorder-quartier clare,
Den Coninck die sy hielden voor party:
Toe droech haer groote liefde en jonsten,Ga naar margenoot+
Tot haer welvaren en eygen profijt,
Het welck sy wel duytlick vernemen consten,
VVt sijn brief, hoe gaern hy haer saech bevrijt.
Het selve sy oock wel conden afmaelen,Ga naar margenoot+
En haer verseeck'ren wt de brieven schoon,
Van den heere Gouverneur generaele,
Ende oock door't schrijven van sijn persoon.
Die Heer van Hiergis wt 's Conincx name,Ga naar margenoot+
Stadthouder van Gelderlant, Vtrecht bey,
Hadde haer oock sulcx geschreven bequame,
Sy mochten nu eens comen wt 'tgeschrey.
| |
[pagina 94]
| |
Ga naar margenoot+ Ende want sijn bevolen Gouvernementen,
Streckten aen het Noorderquartiere naest,
So wil hy haer dees genade inprenten,
Op datse niet en souden zijn de laest.
Ga naar margenoot+ Sy mogen haer op 's Conincx woort betrouwen,
Als hy haer verseeckert by sijn pardoen,
Sy connen nu eens comen wt benouwen,
Indiense luysteren naer dit sermoen.
Ga naar margenoot+ Hy bidt haer datse niet en willen weesen
Obstinaet, noch luysteren na vreemdeyet,
Diese dus lange hadden connen beleesen,
En gehouden in elend' en verdriet.
Ga naar margenoot+ 'Tis tijt datse haer eygen welvaert soecken,
Stellen aen zy alle vordere twist,
Haer tot gehoorsaemheyt nu eens verkloecken,
Ga naar margenoot+ VVant het gaet vast, 'tis sonder argelist.
Ga naar margenoot+ Die Coninck is machtich en goedertieren,
Godvruchtich, en haer natuyrlijcke Heer,
Hy soecktse selfs met alle goe manieren,
Als een goet vader, datse keeren weer.
Ga naar margenoot+ Een maent lang, staet haer dees genade oopen,
Daer op sy haer mogen houden verdacht,
Sy behooren daer toe vlijtich te loopen,
Hier op hy van haer goed' antwoort verwacht.
Ga naar margenoot+ So sy tot dien eyndt sijn hulpe begeeren,
Hy wilse doen alle hulp en bystandt,
En haer helpen wt dit druckich verseeren,
Daer toe biedt hy haer sijn hulpsame handt.
| |
[pagina 95]
| |
Sy luyst'ren niet na dit fijn en soet fluyten,Ga naar margenoot+
VVant sy wisten het Spaensch voornemen wel,
Sy hadden wel meer so schoon hooren tuyten,
'Twoort is soet maer de daden zijn fel.
|
|