Den oorspronck, begin ende aenvanck der Nederlandtscher oorlogen

Geduyrende de regeringe vande Hertoginne van Parma, de Hertoge van Alba ende eensdeels vanden groot Commandeur

[p. 67]

III. Liedt.

Op't sevende Boeck, opte voys vanden XLII. Psalm: Als een hert gejaecht o Heere.

DOor de troublen en onrusten,⁺

Stonden veel goey saecken stil,

Elck deed' schier dat hem lusten,

Naer sijn eygen sin en wil:
Dit beurde in saecken veel,
Daer in wert voorsien ten deel,⁺
Tot 'tgemeen bestes welvaren,
En te schuwen de gevaren.

Voor eerst so werde beslooten,⁺

Dat de Staten van Hollandt,
Souden t'samen onverdrooten,
Vergaderen tot welstandt;
Tot sulcke plaetsen ende dach,
Daer't best oorbaer wesen mach,
Ende dat alle ses weecken,
Te voorsien op al' gebreecken.

Wat ordre men daer sal houwen,⁺

Om te resolveren wel,
Ende alle twist te schouwen,
Secreet en trou sonder quel;
Sullen eerst sweeren vooral,
De privilegien sonder tal,⁺
Ende alle die handtfesten,
T'onderhouden tot 'sLants besten.

+ Door de troublen waren veel goede ordren qualick onderhouden.

+ Daerin wert voorsien.

+ Dat de vergaderinge der Staten van Hollant alle ses weecken ordinaerlick soude wesen in sulcken Stadt ende Plaetse als't den oorbaer vereyschen soude.

+ VVat ordre daer sal werden gehouden.

+ Eedt by den Staten te doen, om alle de privilegien, hantfesten ende loflijcke costuymen te doen onderhouden.

[p. 68]

 

⁺ Veele ander goede saecken,

 

Werden doe geordineert,

 

Die des Landts welvaren raecken,

 

Diese al te sien begeert,

 

Machse lesen als 't hem lust,

 

In mijn beschrijving met rust,

 

'Tsou hier vallen veel te langen,

 

Dus wy't hier cort'lijck bevangen.

 

 

 

⁺ Van Graef Lood'wijck van Nassouwen,

 

Den cloecken ervaren Helt,

 

Sullen wy nu gaen ontfouwen,

 

Hoe dat hy met volck versnelt,

 

Veel ruyters end' knechten cloeck,

 

Hem niet lange maeckte t'soeck,

 

Omme in't Neerlandt te comen,

 

Tot behulpe van den vromen.

 

 

 

⁺ Ses duysent cloecke voet-knechten,

 

En drie duysent ruyters vroom,

 

Stout gesint om welte vechten,

 

Quamen by Maestricht aen stroom,

 

Om passeren de revier,

 

Het welck eerst belet wert fier,

 

Deur de Spaensche sijn partijen,

 

Die sulcx niet en wilden lijen.

 

 

 

⁺ Die Commandeur was in vreesen,

 

Hy vergaerde al by een,

 

Op wat plaetsch sy mochten weesen,

 

Daer sondt hy sijn posten heen;

 

⁺ Leyden had hy sterck beset,

 

VVaterlandt oock veel verplet,

+ Ende meer ander saecken by my in myne beschrijvinge int lange verhaelt.

+ Graef Lodewijck van Nassou comt met veel volcx in't Nederlandt.

+ Hoe veel volcx Graef Lodewijck byden anderen hadde, daer hy mede omtrent Maestricht comt, om de revier te passeren.

+ De groote Commandeur is in vreese, ende vergaert alle syn volck by den anderen.

+ Ontbietse van Leyden ende wt VVaterlant.

[p. 69]

 

Sy mosten 't nu meest verlaten,

 

'Twelck Hollandt veel quam te baten.

 

 

 

Altemet sy schermutseerden,⁺

 

Tegen malcanderen stout,

 

Graef Lodewijcx hoop vermeerden,

 

Oock des Commandeurs volck bout;

 

'Tquam Lood'wijck qualijck te pas,⁺

 

Dat de winter so lang was,

 

VVant 't Leger quam in benouwen,

 

Doch den moet ging hem niet flouwen.

 

 

 

Hy is haest'lick opgebroocken,⁺

 

Naer Nieumegen sijn wech nam,

 

D'Avila heeft sulcx geroocken,

 

Die te Graef oock overquam;

 

Elck sondt wat peerden uyt,

 

D'een d'ander ontmoete ruyt,⁺

 

Daer werter veele gevangen,

 

En wel geblust haer verlangen.

 

 

 

'Smorgens als't begonst te lichten,⁺

 

VVaren beyd' Legers in roer,

 

Niemant en woude daer swichten,

 

Men hoorde groot chrijs-rumoer,

 

Arm alarm was 'tgerucht,

 

Elck een die was beducht,

 

Hoe het spel soude af-loopen,

 

Veel 'tmetter doot becoopen.

 

 

 

Bey de Legers comen t'samen,⁺

 

Leveren slach op Moockerhey,

 

Elck socht d'ander te pramen,

 

Daer was groot geroep, geschrey,⁺

+ De Nassousche en de Spaensche schermutseren tegen den anderen.

+ 'Graef Lodewijcx Leger lijt gebreck van proviande.

+ Dies breeckt hy op ende weekt naer Nieumegen.

+ De Ruyterije van d'een en d'ander zijde ontmoeten den anderen.

+ Elck maeckt hem ghereet tegen den slagh.

+ De Legers comen teghen den anderen.

+ Slach opte Moockerhey.

[p. 70]

 

Houwen, steecken, schieten, slaen,

 

D'een die viel d'ander bleef staen,

 

Daer quammer veele om't leven,

 

En wert groote moort bedreven.

 

 

 

⁺ Graef Lodewijck wert verslagen,

 

Met Graef Henrick synen broer,

 

Dese eynden hier haer dagen,

 

Palsgraefs Soon niet beter voer;

 

En meenich vroom Edelman,

 

Most hier blijven in de pan,

 

Veel in de morassen smooren,

 

Dus wert dese slach verlooren.

 

 

 

⁺ Noch moet ick u hier verhalen,

 

Van drie soonen van Nijevelt,

 

Die haer moet noyt lieten dalen,

 

Elck droech hem als een helt,

 

Adam, Willem, Frederick,

 

Quamen haest al drie in strick,

 

Willem heeft daer 't leven gelaten,

 

Met meer ander vroom Soldaten.

 

 

 

⁺ In sijn harnasch hy verstickte,

 

Hy had wonde noch quetsuyr;

 

⁺ Frederick noyt en verscrickte,

 

Maer hy raeckte int getruyr:

 

VVant hy daer gevangen wert,

 

Ende na vermoort met smert,

 

Doe hy't niet eens en vermoede,

 

Ende dit met koelen bloede.

 

 

 

⁺ Adam lach onder die dooden,

 

Naeckt en bloot tot inder nacht,

+ Graven Lodewijck ende Henrick van Nassouwen met Hertoge Christoffel des Palsgraven Soone die bleven in den slach.

+ Ionckheer VVillem van Suylen van Nijevelt had hier drie Soonen, alle drie ionge mannen ende Capiteynen.

+ VVillem verstickte deur den grooten arbeyt in syn harnasch.

+ Frederick wert ghevangen, ende twee uyren daer nae van een Spaensch Capiteyn met koelen bloede doorsteken.

+ Adam lach naeckt onder de verslaghen ende geplon-

[p. 71]

 

Maer doe is hy't noch ontvlooden,⁺

 

VVantmen op geen dooden wacht,

 

Hy quam naeckt by een trou Boer,

 

Die hem handelt als een broer,

 

Geeft hem oude boeren cleeren,

 

Daer hy mee raeckt wt verseeren,

 

 

 

Eenige Fransche Soldaten,⁺

 

Die hen hadden gesalveert,

 

Het casteel Carpen aenvaten,

 

Ende hebben dat verheert;

 

Doen daer wt nabuyren scha,

 

Mer sy werden corts daer na,

 

Van de Spaengaerden besprongen,

 

Die daer van wel hondert vongen.

 

 

 

Doe Spaengaerts victory kregen,⁺

 

Riepen sy terstont om gelt,

 

Mutineerden so sy plegen,

 

Deden over al gewelt:

 

Scheurden haer vendels van stang,

 

Maeckten Boer en Borgers bang,

 

Quamen t'Antwerpen in strijcken,⁺

 

De Borgers van anxt beswijcken.

 

 

 

Den Commandeur was daer binnen,⁺

 

En den Gouverneur van Stadt,

 

Dese consten niet versinnen,

 

Om haer te betalen plat;

 

Sy tierden afgrijselijck,

 

Dat veel ('tis bewijselijck)

 

Van anxt en vrees doot bleven,

 

En vrouwen quamen in sneven.

+ -derde dooden tot inder nacht, en ontcomt in oude viesen kleren.

+ Het casteel Carpen, wert inghenemen van eenighe Franoysen die wt den slach ontcomen waren.

+ Naer de victory teghen Graef Lodewijck mutineren de Spaengaerts om betalinh.

+ Stormen in Antwerpen met ligt.

+ De groot Commandeur was binnen der Stadt, met de Heer van Champagny daersy niet op achten, riepen en creeten so afgrijselijck dat veel bevruchte vrouwen van kint scheyden ende doot bleven.

[p. 72]

 

⁺ Die Heer Champagny most schampen,

 

Sy riepen gelt, en VValen wech,

 

Of sy wouden vechten, campen;

 

Requesens had geen gesech:

 

Die Borgers waren in noot,

 

⁺ Door dit vuyl Spaens gespuys snoot,

 

Die als helsche duyvels raesden,

 

Mannen en vrouwen verbaesden.

 

 

 

Om wt desen noot te raecken,

 

⁺ Mosten de Borgeren pleyn,

 

Vier tonnen gouts gaen wtmaecken,

 

En noch bleven sy vileyn;

 

Sy wilden vol betaelt zijn,

 

Spraecken vier vlam en fenijn,

 

⁺ Men mostse noch pardonneeren,

 

Ende doen al haer begeeren.

 

 

 

⁺ Als de Geusen dit vernomen,

 

Quamen sy op Pijnster-dach,

 

Mette schepen opte stromen,

 

Daer des Vijants vloote lach,

 

Sy namen den Admirael,

 

D'ander vluchten altemael,

 

Drie groote schepen sy namen,

 

Eenige aen den gront quamen.

 

 

 

⁺ In Waterlant wilt nu hooren,

 

Opten selven dach of tijt,

 

VVilden die Geusen verstooren,

 

Die Papouwen seer subijt;

 

Sy vielen daer dapper an,

 

Sloegen wel acht hondert man,

+ De Heer van Champagny moet met syn Regiment VValen vertrecken.

+ De Spaengaerts rasen ende tieren als duyvels.

+ De Borgeren van Antwerpen moeten vier hondert duysent guldens opbrengen.

+ De groot Commandeur geeft de ghemutineerde Spaengaerts pardoen.

+ De Zeusche oorlochschepen nemen drie groote Antwerpsche oorlochschepen, en vangen den Admirael, ende eenige raecken aen de gront.

+ In VVaterlandt werden des Commandeurs volck geslagen.

[p. 73]

 

Namen drie hondert gevangen,⁺

 

Die werden te Hoorn ontfangen.

 

 

 

Daer moster in't water smooren,⁺

 

En op't landt smeetmense doot,

 

'Tgewonnen sy weer verlooren,

 

Voor haer was niet dan cruyt, loot;

 

Daer was een riep overluyt,

 

Helpt my 'tVVaterlant uyt,

 

Ick sal u al mijn gelt geven,

 

Maer hy lieter oock sijn leven.

 

 

 

Siet so lopen d'oorlochs saecken,

 

Dan voor stroom, dan tegen wint,

 

Sy mosten nu 'tbitter smaecken,

 

Alwaren sy't niet gesint;⁺

 

Te comen in dat quartier,

 

VVaren sy niet meer so fier,

 

Sy hadden gantsch geene sinnen,

 

Om in't water prijs te winnen.

op MooCkerheIIde VVas den sLaCh,
daer graef LodeVVIIC onder LaCh.

LodeVVIIC en heInrICk gebroeders fIIn,
storVen te MooC, en ChrIstoffeL paLatIIn.

+ 300. gevangenen,

+ Zy krijghen de verlooren Dorpen ende plaetsen wederom.

+ De Spaengaerts hadden geen groote sin in VVaterlandt meer te comen.