Den oorspronck, begin ende aenvanck der Nederlandtscher oorlogen
(1617)–Pieter Christiaenszoon Bor–
AuteursrechtvrijGeduyrende de regeringe vande Hertoginne van Parma, de Hertoge van Alba ende eensdeels vanden groot Commandeur
VI. Liedt.Verclarende int corte, het Inhoudt des sesten boecx, of het derde boeck vande Regeringe des Hertogen van Alba: Opte voys vanden negen en seventichsten Psalm: De Heydenen zijn in u erfdeel gevallen.
GRaef Lodewijck ,,'sPrins van Oraengien broeder,Ga naar margenoot+
Socht in Vranckrijck,, Duc d'Alba 'sLandts verwoeder,
Met nieu verbont ,,te spelen nieuwe parten,
In synen gront,, neemt hy't geheel ter harten:Ga naar margenoot+
Hy krijcht toesegging groot,
Van Caerl de negend' snoot,
Maer 'twas om te bedriegen,
De Hugenoten al,
Want hy sochte haer val,
En hen in slaep te wiegen.
| |
[pagina 30]
| |
Ga naar margenoot+ Die van Vtrecht ,,die waren seer beladen,
Den Spaenschen specht,, conde hem niet versaden,
Met goet en bloet ,,van Borgers, Magistraten,
Die sy verwoet,, met huyt en haer op aten,
Men deed' wel clachten swer,
Ga naar margenoot+ Daer volchde geen straf naer,
VVant den Hertoch vol tooren,
VVas op haer seer gestoort,
Al wert daer veel vermoort,
Hy stopte beyd' sijn ooren.
Ga naar margenoot+ Hy meenden nu ,,te comen t'sijn vermeeten,
Dies hy seer ru,, haer dede heel op vreeten,
Boven dien oock ,,mosten sy t'sijn believen,
Met eenen smoock,, overlev'ren haer brieven,
Daer holp geen excuys,
Tegen dit Spaensch gespuys,
Men mostet al gehengen,
Haer Chartres principael,
Mosten sy altemael,
Op 'tSlot Vree'burch brengen.
Ga naar margenoot+ De Magistraet ,,heymelick protesteren,
Dat sulcke daet niet soud,, prejudiceren,
So sy 'tgewelt ,,niet wederstaen en mochten,
Zijnde versnelt,, van so veel Spaens gedrochten,
Die in wreetheyt verstaelt,
Oock waren onbetaelt,
Omtrent seventien maenden,
En niet anders ten fijn;
Sochten dan eenen schijn,
Om plondren so sy waenden.
| |
[pagina 31]
| |
Den Hertoch wil tot Brusel eerst beginnen,Ga naar margenoot+
Secreet en stil,, tienden penninck te innen,
Hy had gepast ,,aldaer selver te weesen,
En meende vast,, sy souden hem al vreesen.
Maer anders hy bevont,
Doe op de selve stont,Ga naar margenoot+
Alsmen 'tPlaccaet verconden,
Ian, Pieter ende Griet,
En wilden't geven niet,
Riepens' met volle monden.
De Backers fier ,,en wilden niet meer backen,Ga naar margenoot+
Coorncopers dier,, hielden 'tcoorn in haer sacken,Ga naar margenoot+
Brouwers met een ,,en wilden oock niet brouwen,Ga naar margenoot+
Tappers gemeen,, bier noch wijn tappen wouwen,Ga naar margenoot+
De Coopluyden al t'saem,Ga naar margenoot+
Van cleyn en groote naem,
Hielden winckels gesloten,
Vercosten waer noch stof,
VVol, linnen, fijn noch grof,
Het heeft elck een verdroten.
De Hertoch gram ,,meende van toorn te rasen,Ga naar margenoot+
Spooch vier en vlam,, 'twelck som wilden aenblasen,
Men vreesde seer ,,voor oproer der Soldaten,
Die het geweer,, daer deur mochten aenvaten,
Doch sijn voornemen quaet,
VVas dat hy vroech of laet,
Haer daer over sou prangen,
De rijcke principael,
Maecken beroyt en cael,
In haer deuren doen hangen.
| |
[pagina 32]
| |
Dit liep haest voort ,,en dede seer vermind'ren
Aen allen oort,, zijn authoriteyt hind'ren,
Men begon vry ,,wat wt de borst te spreecken,
Met moede bly,, de hoofden op te steecken;
Ga naar margenoot+ Die Prince vernam haest,
Dat het volck was verbaest,
Dacht 'tis geen tijt om slapen:
Hy dede vast vermaen,
'Twas nu tijt op te staen,
Pap biedend' mostmen gapen.
Ga naar margenoot+ 'Tscorte hem meest ,,dat hy niet cond wtrichten,
Aen die gelt feest,, want saecken van gewichten,
En conden niet ,,ter handt werden getogen,
Dus was het liet,, te geven naer vermogen:
Men geeft beter een deel,
Dan quijt te zijn 'tgeheel,
En noch te blijven slaven,
| |
[pagina 33]
| |
Dus sprackmen in het Landt,
Buy[']en, biedt nu de handt,
VVildy niet euwich draven.
'Twas buyten hoop ,,'tscheen moeyten al verloren,
Alsmen vast coop,, maeckt' met Enckhuysen, Horen,Ga naar margenoot+
En ander meer ,,Steden seer wel gelegen,
Tot tegenweer,, wasmen al om genegen:
Duc d'Alb' in weelden sliep,Ga naar margenoot+
Al hoort hy datmen riep,
Hy wilde niet geloven;
Hy acht dat Princen macht,
Geheel was t'onderbracht,
Dus liet hy hem verdoven.
Het was oock soo ,,die macht die was seer cleyne,
Maer God hulp boo,, die comt die eer alleyne,
Daer den Duc mee ,,die Geusen wilden krencken,Ga naar margenoot+
Heeft hyse ree,, int Landt weerom gaen wencken:
Hy schreef de Coningin,
Datse na synen sin,
VVt haer Landt soude drijven,
'SConincx Rebellen snoot:
Sy deed' dat hy geboot,
Daer mocht niet een schip blijven.
'SPrins Admirael ,,de Grave vander Mercken,Ga naar margenoot+
Als principael,, met veel schepen en bercken,
Vertogen ras ,,Doch wisten niet waer loopen,
VVant op dat pas,, was voor haer geen plaets oopen:
De wint contrari viel,
Sy loopen na den Briel,
En hebbent ingekregen;
| |
[pagina 34]
| |
Ga naar margenoot+ Den eersten van April,
Verloor Duc d'Alb' sijn Bril,
Doch hy was niet verslegen.
'Tgeluckte wel ,,want veel daer deur verblijden,
Ga naar margenoot+ Seer haest en snel,, so quam Vtrecht wt lijden,
'Twas groot geluck ,,Spaengaerts mosten vertrecken,
En wt den druck,, quamen noch and're plecken:
Ga naar margenoot+ Tot Brusel meende hy,
Te bruycken tiranny,
Hy wouder veel doen worgen,
De stroppen waren reet,
Daer hy meenden in leet
Brengen, nu most hy't borgen.
Ga naar margenoot+ De Spaengaerts fel ,,meenden haest te verjagen,
Brengen in quel,, de Geusen so sy plagen,
Maer was verkeert ,,sy mosten't self becoopen,
Geus was geleert,, veel Spaengaerden versoopen:
Ga naar margenoot+ Treslong die stack in brant,
Al dat hy vont by hant,
Van haer schepen en schuyten,
Dies quam de vrees daer in,
Sy liepen deur dick, din,
Die vuyle Spaensche guyten.
Met schant gevlucht ,,slootmen haer al de poorten,
Men was beducht,, voor haer aen allen oorten,
Ga naar margenoot+ Die van Dordrecht ,,haer beleeft'lick afwesen,
Sonder gevecht,, dies werden sy gepresen:
Ga naar margenoot+ Maer die van Rotterdam,
Het so wel niet bequam,
Dat sy haer buyten slooten:
| |
[pagina 35]
| |
VVant sy waren gestoort,
En deden groote moort,Ga naar margenoot+
Veel Borgers sy doorschooten.
Bossuus bedrijf ,,was dit te deser Steden,Ga naar margenoot+
Man en wijf,, beclaechden dit met reden,
Een Neerlandts Graeff ,,die Hollandt gouverneerde,
Dat hy als slaef,, 't Spaens boos opset vermeerde:
Hy was eerst wel bemint,
Maer den haet nu begint,
Tegen hem te ontsteecken;
De Spaensche bloetdorst heet,Ga naar margenoot+
Is corts daer na seer wreet,
Tot Delfs-haven gebleecken,
Incarnatie op't Innemen van den Briel.
dIe geVsen VVt engeLant VertreCken,
deVr aLbaas VVreedt bestIer,
sII neMen den brlel Vast, en ander Vlecken,
en VerVVaChten den VIant fIer.
Eerste Pause, de selve voys.
VLissingers koen ,,die Duc d'Alb' wilde dwingen,Ga naar margenoot+
Deur Garnisoen,, Casteel en ander dingen,
Krijgen dispuyt ,,met de Spaensche fourieren,
En jagen uyt,, Walen met rasen, tieren:Ga naar margenoot+
Sy schieten met geschut,
De Spaengaerts inden dut,
| |
[pagina 36]
| |
Die in de schepen lagen,
Om te comen in Stadt,
Sy koosen ander padt,
Want sy dorsten't niet wagen.
Ga naar margenoot+ Pachieco cleyn ,,die hier niet van en wiste,
Die wert certeyn,, binnen gebrocht met liste,
Hy sach al om ,,waerom hy was gevangen,
Men sloech de trom,, alsmen hem soude hangen:
Ga naar margenoot+ Treslong dee dit tot spijt,
Om dat Duc d'Alb' eertijt,
Sijn broeder had doen dooden;
Hy riep seer om het swaert,
Men sey'twas wel bewaert,
Om Spaengaerts wt te rooden.
Ga naar margenoot+ 'Tbleef hier niet by ,,Camphere ging oock wijcken,
Van den Ducx zy,, Enckhuysen van gelijcken,
Medenblick mee ,,Alckmaer Edam en Hooren,
Meer ander stee,, vreesden niet meer sijn tooren:
Monickendam terstondt,
Purmereynde goet rondt,
Hebben 'tjock afgesmeeten,
Ouwater en der Gou,
Woerden was oock niet flou,
Leyden dient niet vergeeten.
Ga naar margenoot+ Binnen Haerlem ,,daer waren oock gecomen,
Die haere stem,, wtspraecken sonder scromen,
En seyden stout ,,de Prince van Oraengien,
Die was van out,, des Conincx van Hispaengien
Stadthouder vroom en goet,
Die wou storten sijn bloet,
| |
[pagina 37]
| |
Om haer al te beschermen,
Tegen dees boos Tiran,
Die met wijf noch met man,
En had' eenich ontfermen.
D'een Stat quam vroech ,,d'ander was ooc genegen,
Handt aen de ploech,, te slaen, om den Duc tegenGa naar margenoot+
Te zijn, voortaen ,,ja hem gants te verdrijven,
Elck dee vermaen,, met brief aen vrund' te scrijven,
Om mee te vallen af,
Van den Duc d'Alba straf,
En haer terstont begeven,
Tot Oraengien goedertier,
Daer met heel Hollandt schier,
Wil sterven ende leven.
'Twas al voorspoet ,,inden tijt van vier maenden,
Het Spaensch gebroet,, gingt anders dan sy waenden,
In Hollandt fijn ,,was nau een Stadt te vinden,
Die hem in schijn,, aen den Duc wil verbinden:
Dan die Stadt Amsterdam,Ga naar margenoot+
Heusden, VVeesp, Muyden stram,
Die bleven onbedwongen;
Sy waren in den haet,
Maer bleven obstinaet,
Amsterdam wert besprongen.
'THof van Hollandt ,,en vand' Rekening t'samen,Ga naar margenoot+
Met onverstant,, tot haerder grooter blamen,
Verliepent al ,,met brieven en pampieren,
Met groot getal,, volchden Spaensche banieren:
Sy lieten 'tLandt in noot,
Dat menich mensch verdroot;
| |
[pagina 38]
| |
Sy dachten haest weerkeeren;
Maer het geluckten niet,
Des hadden sy verdriet,
Mosten 'tgereet verteeren.
Tweede Pause: opte selve voyse.
Ga naar margenoot+ GRaef Lodewijck ,,diemen meende te slapen,
Heeft haestelijck,, Bergen snel gaen betrapen,
In Henegou ,,'twelck hy heeft ingenomen,
Men riep Nassou,, het scheenen ydel dromen:
Duc d'Alba fel en loos,
Was in sijn selven boos,
Hy wist niet waer hen wachten;
Hy sach 'tliep al te loor,
D'een naer en d'ander voor,
'Twelck hy seer luttel achten.
De Prince cloeck ,,heeft oock niet stil geseten,
Maer dee versoeck,, openbaer en secreten,
Hoe dat hy mocht ,,den Hertoge verjagen,
Met 'tSpaens gedrocht,, dit was naer elcx behagen:
Ga naar margenoot+ Hy had veel volcx te hoop,
Kreech dagelicx toeloop,
'Tscheen nu al voor den winde;
Hy begeeft hem te velt,
Dies was Duc d'Alb' ontstelt,
VVat doen hy vast versinde.
Ga naar margenoot+ Hy vernam met ,,dat Sutpheen was verlooren,
Sonder belet,, Deutecum Doesburch vooren,
Deur de Graef van VVilhelm vanden Berge,
| |
[pagina 39]
| |
De susters man,, vanden Prins loos en erge:
Hattum en Oldenseel,Ga naar margenoot+
Dat kreech hy oock ten deel,
Daer toe Herderwijck, Campen,Ga naar margenoot+
Hasselt, Steenwijck en Swol,
Vollenhoof, 'twas op rol,
Papou most hier al schampen.
In Vrieslant oock ,,is Batenburch gevallen,Ga naar margenoot+
Snel als een roock,, sonder bestorm van wallen,
Krijcht Boolswaert, Sneeck ,,en ander plaetsen inne,
En met een streeck,, als Dockum tot gewinne,Ga naar margenoot+
Franijcker ende meer,
Die namen al den keer,
Van Spaengaerts ende VValen;
Schouwenburch comt oock daer,Ga naar margenoot+
Billi valt hem int haer,
Veel mosten't lach betalen.
Den Hertoch was ,,perplecx in al sijn saecken,Ga naar margenoot+
Haestich en ras,, most hy nochtans yet maecken,
Sonder veel gelt ,,cond' hy niet onderwinden,
Qualick getelt,, niemant hem en beminden:
Hy vreesde den Franoys,
VVant sterck liep de voys,
Dat vele Hugenoten,
Graef Lodewijck te baet,
Met des Conincx toelaet,
Quamen hem te verstoten.
Hy vreesde meest ,,dat van daer soude comen,Ga naar margenoot+
'Tgeheel tempeest,, dies heeft hy voor genomen,
Met alder spoet ,,Bergen te gaen besluyten,
| |
[pagina 40]
| |
En hy vont goet,, te comen wtermuyten:
Hy sondt sijn Soon voor heen,
Met die hy opte been,
In haeste conde brengen,
Met seer veel grof geschut,
Men maeckte meenich hut,
'Twelck Nassau most gehengen.
Ga naar margenoot+ Gansch onversaecht ,,so waren die van binnen,
Nochte vertraecht,, hoopten oock meer te winnen,
Sy vielen wt ,,daech'lijcx om schermutseeren,
Met trom met fluyt,, om haer cloeck te verweeren:
Don Fred'rijck heeft verstaen,
De Franoysen quamen aen,
Om Lood'wijck te ontsetten;
Hy was terstont gereet,
Haer te brengen in leet,
Die hem wilden beletten.
Lood'wijck ontboot ,,datse souden verbeyden,
Den hoope groot,, die sijn broeder ging bereyden,
Hy hadse niet ,,van doen tot desen tijden,
Want in verdriet,, soudense moeten strijden:
Ga naar margenoot+ Sy quamen even sterck,
Stelden 'tontset te werck,
Dan werden haest geslagen,
Twaelf hondert bleeffer doot,
De reste quam in noot,
Conden 'tlijf nau ontdragen.
Ga naar margenoot+ Ienlis haer Hooft ,,die werde daer gevangen,
Iumel verdooft,, ging oock de selve gangen,
Dolhaim gequetst ,,quam te Bergen gevloden,
| |
[pagina 41]
| |
En sterf ten letst,, 'twelck de saeck seer versnoden:
De Hertoch van Alba ras,Ga naar margenoot+
Die quam oock op dat pas,
In't Leger selfs met machten;
Spaengaerden, Walen veel,
Hoochduytschen een groot deel,
Om die Stadt te vercrachten.
De Prince van ,,Oraengien comt te velde,Ga naar margenoot+
Veel duysent man,, hem tegen Duc d'Alba stelde,
Comt over Rijn ,,en neemt in Rueremonde,Ga naar margenoot+
Met Loven fijn,, handelt hy en Dermonde:
De Stadt van Mechelen goet,
Neemt hy in metter spoet,
Voorts treckt hy na Duc d'Alben,
Om hem te lev'ren slach,
Dan die maeckt geen gewach,
Ten heelen noch ten halven.
Omtrent die tijt ,,werden vermoort deurstoten,Ga naar margenoot+
Door boose nijt,, veel duysent Hugenoten,
Binnen Parijs ,,tegen beloft en trouwe,
Rijck, groot en wijs,, sy quamen al in rouwe:
Den Admirael gesont,
VVert opte straet gewont,
Naer in sijn huys deursteecken;
Oock meenich Edel Heer,
Mannen en vrouwen teer,
Ten holp beede noch smeecken.
Navarre vroom ,,sou Conincx suster trouwen,Ga naar margenoot+
Hy quam in scroom,, Cond was in benouwen,
De Coninck straf ,,sprack sy souden versaecken.
| |
[pagina 42]
| |
Ga naar margenoot+ 'Tgeloof gaen af,, of mosten den doot smaecken:
Bruylofte dit niet wel,
De duyvels vander Hel,
Souden't niet practiseren;
De Helhonden verwoedt,
Wiessen de handt in't bloedt,
Dat deden Fransche Heeren.
Ga naar margenoot+ Seer groot belet ,,was dit voor de Nassouwen,
VVant het ontset,, van Bergh in Henegouwen,
Dat was gedaen ,,Duc d'Alba wou niet wijcken,
Nochte niet slaen,, dus most de Prins wech strijcken:
Ga naar margenoot+ De Stadt ging met accoort
Over, Duc d'Alb'hiel woort,
Lood'wijck is wtgetogen,
Met bagagy en schat,
Geweer, doch moe en mat,
Seer cleyn bleef het vermogen.
Derde Pause, op de voorgaende voys.
DVc d'Alba wreedt ,,hebbende dees victory,
Treckt op gereet,, zijnde vol ydel glory,
Ga naar margenoot+ En geeft tot prijs ,,de Stadt van Mech'len schoonen,
Men hoort gekrijs,, van veel hondert persoonen:
Men verschoont jong noch out,
'Twert al beanxt, benout,
Plond'ren, vrouwen schoffieren;
'Twas al flux flux geeft gelt,
VVast niet terstont getelt,
So bruycktmen wree manieren.
| |
[pagina 43]
| |
De Stadt van Diest ,,nemen in die Spaengaerden,Ga naar margenoot+
Dermond' verliest,, die geen die haer bewaerden,
Oock so verloopt ,,'s Princen Volck en Soldaten,
Men hadt gehoopt,, sy souden't niet verlaten:
Sy coopen haer selven vry,
Van roof en plondery,
Met veel duysent ducaten;
Duc d'Alb' daer toe verstaet,
Al was hy fel en quaet,
VVant hy most meer aenvaten.
Don Frederico ,,wert voor Sutpheen gesonden,Ga naar margenoot+
'T was wapen woo,, al dats' op strate vonden,
Sloegen sy doot ,,hingen de som aen boomen,
Niemant weer boot,, 'twas al vol anxt en scroomen:
Graef vanden Berch vliet,Ga naar margenoot+
Laet Borgers in verdriet,
Van d'ingenomen Steden;
Dus sonder moeyt of slacht,
Kreech hys' in syne macht,
Gebruyckten veel wreedtheden.
Deur dese scrick zijn wt Vrieslandt gevlooden,Ga naar margenoot+
Met groot onschick laten Borgers in nooden,
De Grave van ,,Schouwenburch met sijn Knechten,
Met het gespan,, want sy wilden niet vechten:
Men loop wt Amersfoort,Ga naar margenoot+
Brengt sleutels van de poort,
De Spaengaerts self in handen;
Die krijgen groote buyt,
VVant haer niemant en sluyt,
Geus verloopt al met schanden.
| |
[pagina 44]
| |
Die van Naerden ,,gaen Don Fred'rick begroeten,
Syne swaerden,, hoopten sy te versoeten,
Men gaf gehoor ,,Borgers souden behouwen,
Lijf, goet, tresoor,, sy souden niet verflouwen:
Men deeds' in die kerck gaen,
Daer gingmense verslaen,
Vernielen en vermoorden;
Van sulcke groote moort,
En is noyt veel gehoort,
In zuyden noch in noorden.
Ga naar margenoot+ In corten tijt ,,benamen syse 'tleven,
Tot meerder spijt,, sy veel wreetheyts bedreven,
Aen vrouwen teer ,,die sy moorden, dootstaecken,
'Tviel al ter neer,, voor haer bloedige kaecken:
Geplondert en verbrant,
Hebben sy't aen allen cant,
De buycken opgesneden,
Van vrouwen met kind' swaer,
VVie sou al dit mes baer,
Niet beclagen met reden.
Ga naar margenoot+ 'Twas niet genoech ,,de menschen te vernielen;
Over een boech,, so vele hondert zielen,
Maer men verboot ,,die dooden te begraven,
Die naeckt en bloot,, daer lagen voor de raven:
Omtrent een heele maent,
So datmer geen gedaent,
Ga naar margenoot+ Meer af en mochte kennen,
De poorten vander Stadt,
En muyren deed'men pladt,
Van de Boer-dorpers schennen.
| |
[pagina 45]
| |
Iaer-dicht op het innemen van Naerden.
tot naerden gesCIede de sChrICkeLIICXte Moort;
daer oIIt Is af gesChreVen off gehoort.
Vierde Pause: op de selve voyse.
NAer dit bedrijf ,,gaen sy voor Haerlem trecken,Ga naar margenoot+
Daer man en wijf,, malcanderen op wecken,
Tot tegenstant ,,want wat souden sy hoopen,
Van den vijant,, dan het so te becoopen:
D'exemplen waren versch,
Van Sutpheen, 'twas geen schersch,
End' van Naerden bysonder;
Dus resolveerden sy,Ga naar margenoot+
Tegenstaen tiranny,
'Ten was voorwaer geen wonder.
Meenich vroom feyt ,,fo sachmen aldaer plegen,Ga naar margenoot+
Elck was bereyt,, den Spaengaert te staen tegen,
Lijf, goet en bloet ,,gingen sy willich wagen,
Alle onspoet,, geduldelijcken dragen:
Sy vielen die Stadt uyt,
Schooten met loot en cruyt,
Om hen self te beschermen;
Meenich storm sloegense af,
Het was der Spaengaerts graf;
Die mosten oock eens kermen.
De Prince siet ,,hoopten haer te ontsetten,Ga naar margenoot+
'Tgeluckte niet,, de Spaengaerts dat beletten,
| |
[pagina 46]
| |
Ga naar margenoot+ Daer bleeffer veel ,,Borgers, Soldaten, Heeren,
Daer van een ceel,, gemaeckt is 'thaerder eeren:
Den honger was seer groot,
VVant sy hadden geen broot,
Om 'tleven t'onderhouwen;
Sy stonden al gereet,
Te slaen den vijant wreedt,
Maer lietend' om de vrouwen.
Ga naar margenoot+ De noot drong haer ,,sy mosten accorderen,
Het groot gevaer,, ging dagelicx vermeren,
Door hongers noot ,,wasser vele gestorven,
Die dat ontvloot,, wert deur het swaert bedorven:
Sy waren t'eynden raet,
Verwachten oock geen baet,
Dus mosten sy't opgeven;
En haer stellen in hant,
Van den wreeden tyrant,
Met suchten ende beven.
Ga naar margenoot+ Die Soldaten ,,mosten een van twee kiesen,
'Tgeweer laten,, haer wter Stadt verliesen,
Of op genae ,,en ongenade blijven,
Sy riepen jae,, al soumen ons ontlijven:
Dus lach de moet in 't sant,
Van die haer so vailjant,
En vroom hadden gequeeten;
Het was hen groote pijn,
Datse in sulcken schijn,
VVaren, deur fault van eeten.
De vijant boos ,,was wreedt en ongenadich,
Sonder verpoos,, deed' hy dooden gestadich,
| |
[pagina 47]
| |
Met 'tscherpe swaert ,,men daer vele onthoofden,Ga naar margenoot+
Mannen vermaert,, hy van 'tleven beroofden:
Franoys, VVael, Engels, Schot,
Betaelden al een lot,
Aen galgen gesonden;
D'ander verdronckmen voort,
Men smeetse over boort,
Rug tegen rug gebonden.
Dit swaer Beleg ,,duyrd' eenendertich weecken,Ga naar margenoot+
Vant eerst ontseg,, was den moet noyt besweecken,
Thoonden haer cloeck ,,in 't vechten ende strijden,
Aen geenen hoeck,, sy haer oyt en vermijden:
Mout-koeck, Paerd', hond' en Cat,Ga naar margenoot+
Cool-stronck en VVijngaert-blat,
VVaren hier lecker spijsen;
Dit maecktender veel cranck,
Tot overgaen harer dwanck,
Niet des vijants begrijsen.
De Borgers mat ,,mosten veel gelts opbrengen,Ga naar margenoot+
Van Spaengaerts sat,, veel leets en trots gehengen,
Geen Borger slecht ,,of hy most onderhouwen,
Soldaet of Knecht,, oock hoeren ende vrouwen:
Die deden groot gewelt,
Verteerden inboel gestelt,
Dat noch was overbleven;
Seven en vijftich och,
Bleven gevangen noch,
En saten op haer leven.
| |
[pagina 48]
| |
Iaerdicht op het innemen van Haerlem.
dle stadt Van haerLem, zIInde eLLendICh benaVt,
naer sVVaer beLeg, geeft heM den VIant oVer:
VVant sII door honger VVaren VerfLaVt,
de borgers grof getraCteert, de soLdaten groVer.
Vijfde Pause, op de voorgaende voys.
Ga naar margenoot+ DIe van Leyden ,,meenden het sou haer gelden,
Sonder beyden,, sy haest'lijck ordre stelden,
Om tegenweer ,,te doen, sy ras af branden,
Dat haer mocht deer,, doen, huysen, hutten, wanden:
Een half mijl int rondt,
'Tgeboomte datter stondt,
Dat wert al afgesmeeten;
Dorp, huysen, cloosters, slot,
Wert vernielt naer 'tgebot,
Om t'crencken 'tSpaens vermeeten.
Ga naar margenoot+ Aen d'ander zy ,,so was Alckmaer in sorgen,
Datmens' in ly,, sou brengen t'avont, morgen,
Waerom sy haest ,,de Stede deden stercken,
Versien op 't laest,, met veel stercke bolwercken:
Om den wreeden vijandt,
Te mogen doen weerstandt,
'Tperijckel te ontvlieden;
Ga naar margenoot+ De Spaengaert mutineert,
Betaling hy begeert,
Die mostmen hem eerst bieden.
Ga naar margenoot+ De Spaengaert siet ,,wil van Haerlem niet trecken,
Om in verdriet,, te brengen ander plecken,
| |
[pagina 49]
| |
Marquijs Vitel ,,comt om haer t'accorderen,Ga naar margenoot+
Doch cost niet wel,, stillen al haer begeren:
Het quam seer wel te pas,
Want daer en tusschen was,
De vreese weer wat over;
Want veel gemoeden trou,
VVaren alsdoe seer flou,
En 't was alom seer pover.
Ten viel niet licht ,,de mutery te stillen,
Nochtans geslicht,, werden ten laest haer grillen,
Omtrent dees tijt ,,dat d'een d'ander socht krencken,Ga naar margenoot+
Hoord'men subijt,, dat den Duc had bedencken,
Om het Noorder-quartier,
Te overwinnen fier,
Te water en te lande;
Hy maeckt veel schepen ret,
Daer met hy hem vermeet,
Haer te brengen tot schande.
Hy comt voor eerst ,,de Stadt Alckmaer bespringen,Ga naar margenoot+
Die hy seer neerst,, en cort hoopt te bedwingen,
Met veel geschut ,,Duytschen, Spaengaerden, VValen;
Seer meenich hut,, wert gemaeckt sonder dralen:
Terstondt beschiet hy plat,
De Vesten vander Stat,
Met twintich groote stucken;Ga naar margenoot+
Meer dan twee duysent schoot,
Schootmen in corter stoot,
Om hen al te verdrucken.
Sy vallen aen ,,te stormen en beclimmen,Ga naar margenoot+
Malcander slaen,, sy op vest met vergrimmen,
| |
[pagina 50]
| |
D'een die climt op ,,d'ander stort weer ter neder,
Datse in't sop,, vallen met sport, met leder:
Die fury die was groot,
Daer blijfter meenich doot,
Elck dede daer sijn beste;
D'een d'ander niet en spaert,
Maer crenckt met spies, met swaert,
Ga naar margenoot+ En slaense af in't leste.
Ga naar margenoot+ Die vrouwen teer ,,die weerden haer als mannen,
Behaelden eer,, tegen dese tyrannen,
Hoepen geteert ,,calck-water, kesel-steenen,
Haest metter veert,, worpens' onder haer heenen:
De Spaengaerden verwoet,
Sochten goet ende bloet,
Maer sy wilden't niet geven;
Sy vochten voor haer wijf,
Kind'ren, en eygen lijf,
Vry haer geloof te leven.
Ga naar margenoot+ De vijant fel ,,al was hy afgeslagen,
Quam weer aen snel,, met versch volck henluy plagen,
Meer in getal ,,doch ten mocht hen niet helpen,
Want het liep al,, om Spaengaerts te verdelpen:
Des Princen Garnisoen,
Thoonden hem vroom en koen,
Als Soldaten met eeren;
De Spaengaerts glorieus,
Riepen victorieus,
Alsmense op ging scheeren.
Ga naar margenoot+ Ten derde mael ,,is hy noch weer gecomen,
Met hoochmoets prael,, te verdrucken den vromen,
| |
[pagina 51]
| |
Dan cregen slaech ,,daer bleeffer wel tien hondert,
Die haere maech,, niet meer jeuckten bysondert:
Vroech in den morgen stondt,
Begonden sy't gesondt,
Tot savonts t'seven uyren;
Twintich vier Soldaets vroom,
Dertien Borgers niet loom,
Mosten de doot besuyren.
Sonoy gaf last ,,te openen de sluysen,Ga naar margenoot+
Het water wast,, de Spaengaert moet verhuysen,
Hy wert vervaert ,,hy meent hy sal verdrincken,Ga naar margenoot+
Deur 'swaters aert,, laet hy sijn hoochmoet sincken:
Steecktmen deur dam en dijck,
'Tgeschut blijft in het slijck,
Hoe raeck ick wt den Lande,
Dacht hy, geheel verbaest,
Dus brack hy op met haest,Ga naar margenoot+
Vliet van Alckmaer met schande.
Duc d'Alba boos ,,verstont dit met verstooren,Ga naar margenoot+
Sonder verpoos,, heeft hy een eed' geswooren,
Dat hy dit sou ,,haer al t'samen verleeren,
Man, kinder, vrou,, wil hy seer wreed' tracteren:
Hy was tot Amsterdam,
Daermen Boots-volck aennam,
Om t'scheep te gaen bevechten;
De Grave van Bossu,Ga naar margenoot+
Had den last hier van nu,
Die soudet al wtrechten.
| |
[pagina 52]
| |
Ga naar margenoot+ Hy comt op zee ,,met groote Oorloch-scheepen,
En meend' alree,, hy soudese verleepen,
Met groot gewelt ,,comt hy om te bestrijden,
Daer tegen stelt,, hen, om sich te bevrijden,
Ga naar margenoot+ 'TNoorthollantsch Scheeps-volck cloeck,
Die hen niet maecken t'soeck
Maer den Vijant ontfangen;
Sy clampten boort aen boort,
Schieten alsoo't behoort,
En blusschen haer verlangen.
Ga naar margenoot+ Den Admirael ,,van Noorthollandt gepresen,
Quam sonder fael,, en dede Bossu vresen,
Hy leyde vast ,,aen boort sonder te scromen,
Van sulcken gast,, en cond' hy niet ontcomen:
Men vocht daer fel en heet,
Bossu kreech sijn bescheet,
| |
[pagina 53]
| |
Dat hy hem most opgeven;Ga naar margenoot+
VVant hy kreech geen ontset,
Sy stelden hem een wet,
Daer naer hy moste leven.
Seer groote buyt ,,hebben sy hier gekregen,Ga naar margenoot+
Kogels en cruyt,, grof stucken twintich negen,
Spaengaert, Duyts, VVael ,,die werden daer gevangen,
Maer principael,, ging Bossu self dees gangen:
Tot Hoorn werdens' gebracht,
Daermense weynich acht,
D'ander gingmen vervolgen;
Maer sy rieckende lont,
VVeecken van daer terstont,
Siende hen seer verbolgen.
Dees victory ,,die quam oock seer te baten,Ga naar margenoot+
Die noch in ly,, t'Haerlem gevangen saten,
Sy souden haest ,,de doot hebben gestorven,
Maer noch int laest,, hier deur genae verworven:
VVant had Duc d'Alba strang,
Gedoot, de selvegang,
Had Bossu moeten treden;
'Teen mes hiel inde schey
'Tander, dit luckte bey,
En stilde de wreetheden.
Iaer-dicht op't afwijcken van Alckmaer.
de spaengaerts soChten te Vergeefs t'VernIeLen feL,
de stadt aLCMaer, en aLL'e d'InVVoonders zIeLen sneL.
| |
[pagina 54]
| |
Seste Pause, opte selve voys.
TEr wijlen dat ,,dese saecken geschieden,
So was elck prat,, om voordeel te bespieden,
Ga naar margenoot+ Duc d'Alba socht ,,Enckhuys met list te krijgen,
Bossu die docht,, Medenblick met stilswijgen,
Te hebben in sijn handt,
Met 'tmaecken van verbandt,
Maer het woude niet lucken;
VVant het quam al int licht,
D'aenslach en bleef niet dicht,
Dus raeckten't al in stucken.
Ga naar margenoot+ Die Zeeuwen stout ,,hadden sonder beletten,
Heel onverflout,, begonnen te besetten,
Met schepen veel ,,Middelburch en Armuyden,
Rammekens van wegen den Prince van Oraengien ingenomen. Met het Casteel,, Rammekens naer 'tbeduyden:
Anders Zeeburch genaemt,
Dit heeft Boysot gepraemt,
Met t'beschieten, mineeren;
Dat hy't onder 'sPrins macht,
Met accoort heeft gebracht,
Groot'lick tot sijnder eeren.
Ga naar margenoot+ Daerentegen ,,wilmen Middelburch spijsen,
Deur onweegen,, diemen henluy ging wijsen,
Ende men zeylt ,,den Roompot in met machten,
'Twelck niet en feylt,, de Zeus daerop niet dachten:
Ga naar margenoot+ Christoffel Monsdragon,
Die quam op't Landt by son,
Met vijftien vaendel VValen;
| |
[pagina 55]
| |
Hy droech hem cloeck en vroom,
En hielt sijn volck in toom,
Ind' Middelbursche Palen.
Mons de Poijet ,,neemt Geertruyden-berch inne,Ga naar margenoot+
Sonder belet,, 'twelck was een groot gewinne:
Hy had'verstant ,,met som die daer van wisten,Ga naar margenoot+
Om desen pant,, te leveren met listen:
Al die hen weere boot,
Die sloegen sy daer doot,
De rest wert wtgedreven;
Ieronimus t'Seraets,Ga naar margenoot+
VVert Gouverneur ter plaets,
Dan 'tcost hem na sijn leven.
Baldeus comt ,,de eerste mael voor Leyden,Ga naar margenoot+
Veel volcx gesomt,, die daer waren bescheyden,Ga naar margenoot+
Hy lach daer voor ,,wel meer dan viere maenden,
Doe most hy door,, maer quam weer eer sy't waenden:
Hy neemt in Maeslants-sluys,Ga naar margenoot+
'S Graven-haech met gedruys,
Die't meest tot Delff ontloopen;
De Heer van Aldegont,Ga naar margenoot+
VVert gevangen terstont,
Veel 'tmetter doot becoopen.
Als Duc d'Alba ,,'tspit had geweynt in d'asschen,Ga naar margenoot+
Cond' hy't daer na,, niet wederom schoon wasschen,
Dies seynd' hy aen ,,den Coninck van Hispaengien,
Dat hy wil saen,, tegen 's Prins van Oraengien,
Seynden een ander Heer,
Die hem mach gaen te keer,
VVant hy cond' niet wtrechten;
| |
[pagina 56]
| |
Deur den seer grooten haet,
Diemen hadde gevaet,
Tegen hem end' sijn knechten.
Ga naar margenoot+ Hy krijcht bescheyt ,,om te mogen vertrecken,
Sijn quaet beleyt,, gingmen al om ontdecken,
Nochtans hy roemt,, dat hyder heeft doen sterven,
Die hy som noemt,, die niet en mochten swerven,
Ga naar margenoot+ Achtien duysent voorwaer,
Ses hondert menschen claer,
En dat deur des Beuls handen;
Behalf die d'Oorloch snoot,
En Spaengaerts sloegen doot,
Ia vernielt zijn met schanden.
Ga naar margenoot+ Hy treckt van hier ,,int leste van den jaere,
Als hy het schier,, vervvert had allegaere,
Elck is verblijt ,,men hoopt nu op een beter,
Doch d'hyprocrijt,, hout hem oock veel secreter:
Adieu nu Tyrant vvreedt ,,gaet maeckt u vveer gereet,
Om Portugael te plagen;
Wech Nederlantsche Roe,, vvy zijn u hier al moe,
Ghy moocht ons niet behagen.
Ga naar margenoot+ Adieu Boosvvicht ,,vvilt u haest van hier packen,
Gaet doet u bicht,, besiet Paus Almanacken,
Wy hebben u ,,hier doch niet meer van doene,
Ghy zijt te gru,, daer comt ander fatsoene,
Ghy hebt ons lang geplaecht ,,ende gemaeckt vertsaecht,
Gaet heen nu andre quellen;
Gaet henen daer ghy hoort,, ghy vint open die poort,
Neemt het besit der Hellen.
Iaer-dicht op't vertreck vanden Hertoge van Alba wt Nederlandt.
dVC d'aLba boos ,,treCkt VVt 'tneer Landt,
sIIn VertreCk Loos,, besChreIIt n'IIeMandt.
Eynde vande Regeringe des Hertogen van Alba. |
|