Gemmarum et lapidum historia

[p. 279]

Seqvvntvr nonnvllorvm lapidvm et gemmarvm ex variis
Authoribus secundum alphabeti ordinem descriptiones, num autem lapides isti omnes aut gemmae in rerum natura sint non satis constat, quod ignotae sint.
Cap. CCCIII.

A Plinio, Alberto Magno, Euace, Bartholomaeo Anglico, Ludouico Dulci, variisque authoribus, qui de gemmis scripserunt, aliquae gemmae vel lapides tam paucis notis describuntur, vt nemo quinam sint discernere possit. Aliquorum etiam nomina à Barbaris authoribus ita corrupta sunt, vt quis dubitet, num veterum lapides sint, ad quorum nomina accedunt, num vero alii. Ne itaque à nonnullis authoribus tractati lapides à me videantur omissi, placuit secundum alphabeti ordinem illos hic describere.

A

ABsinthus Alberto Magno lapis est niger rubeis virgulis vel guttulis, dicitur permanere calidus per septem dies si semel calefiat, videtur esse asyctos Plinii corrupto vocabulo.

A copis nitro similis est pumicosa aureis guttis stellata. Cum hac oleum subferuefactum perunctis lassitudinem (si credimus) soluit. Plin. lib. 37. cap. 10.

Agapis lapis est, colore pellis leoninae ab ἀγάπη, id est dilectione sic dictus, quod ab omnibus diligatur. Facultatem admirandam contra scorpionum ictus ac viperarum morsus habet. Alligatus vulneribus, aqua prius madefactus, extemplo dolorem mitigat & sedat. Ludouico Dulci authore.

Amatides est lapis vel gemma à qua si vestis fuerit contacta, igni resistit, & si illi imponatur non ardet, sed potius splendore nitidior apparet similisque est alumini scissili, omnibus magorum maleficiis obuians & resistens. Bartholomaeus Anglicus ex Isidoro. Videtur esse amianthus corrupto vocabulo.

Amphitane alio nomine appellatur chrysocolla in Indiae parte, vbi formicae eruunt aurum, in qua inuenitur auro similis, quadrata figura, affirmaruntque naturam eius quae magnetis, nisi quod trahere quoque aurum traditur.⁺ Plin. lib. 37. c. 10. Videtur hic lapis fictitius, cum nunquam inuentus sit qui aurum trahat.

Anachites gemma dicitur qua in hydromantia dicuntur euocari imagines deorum. Plin. lib. 37. cap. 11. Plinio putatur eadem quae adamas.

Andromadas argenti nitorem habet, vt adamas quadrata, semperque tessulis similis. Magi putant nomen impositum ab eo quod impetus hominum & iracundias domet. Eadem sit an alia argyrodamas authores non explicant. Plin. lib. 37. cap. 10.

+ Crysocolla.

[p. 280]

Androas à nonnullis vocatur androdamas.

Antachates achatis species est, cum vritur myrrham redolet. Pl. lib. 37. c. 10.

Anterotes opali vel pederotidis species. Plin teste.

Antipates quam aliqui corallium nigrum putant, nigra non translucet. Experimentum eius si coquatur in lacte, facit enim hoc myrrhae simile immissa, eamque contra effascinationes auxiliari Magi volunt. Arabica ebori simillima est, & hoc videretur nisi abnueret duritia. Putant contra dolores neruorum prodesse habentibus. Plin lib. 37, cap. 10.

Aphrodisiace ex candida rufa est. Plin. lib. 37. cap. 10.

Aquileus est aetites.

Apistos non est alia quam Plinii asyctos.

Aegyptillam Iacchus intelligit per album Sarda nigraque vena transeunte, vulgus autem in nigra radice ceruleam facit. Pl. lib. 37. c. 10. Videtur esse Camea recentiorum. Tritam in aqua colorem & saporem vini reddere neoteriei scribunt.

Argiritis gemma est argento similis, habeas stigmata aurea, similis androdamanti. Barth. Angl. lib. 15. cap. 16.

Asbestos in Arcadiae montibus nascitur coloris ferri. Plin. lib. 37. cap. 10. Albertus Magnus vocabulum corrupit & abeston inde facit. Ignotus lapis nisi amianthus sit.

Aspilaten Democritus in Arabia gigni tradit, ignei coloris, eam oportere cameli pilo spleneticis alligari, inuenirique in nido Arabicarum alitum, & aliam eodem nomine ibi in Leucopetra nasci argentei coloris radiantem, contra lymphatum habendam. Plin.

Asinius aut Asininus lapis ab asino nomen habet, quia ab asino syluestri eruitur, colore albo est ad citrinum tendente, ac figura plerunque ottali, magnitudine nucis inglandis minoris, mollis, atque aperturas habens, quae non penetrant. Dum finditur lucido smalto subcitrino similis est. Duo eius sunt genera, Maxillaris & cephalicus. Cephalicus capiti impositus eius dolorem sedat ac epilepsiam sanat. Maxillaris quia in maxilla reperitur gestatus lassitudinem prohibet & victoriam pugnanti dat, ac hostes lassos superat, venenatisque animalibus resistit. Cum vino ebibitus febres quartanas pellit, ac ad vermes necandos mirabilis efficaciae est. Venenum ebibitum ne noceat prohibet. Ad anguium morsus valet, parturientibus subuenit ac foetum mortuum eiicit. Lud. Dulcis. Forte Ludouicus Bezoar lapidem describere voluit.

Asictos septenis diebus calorem tenet ex calfacta igni nigra ac ponderosa, distinguentibus eam venis rubentibus. Putant prodesse contra frigora. Plin. lib. 37. cap. 10.

Altizoen in India & in Perside ac Ida monte nasci tradunt, argenteo nitore fulgentem magnitudine trium digitorum ad lenticulae figuram, odoris iucundi, necessariam Magis regem constituentibus. Plin. lib. 37. cap. 10.

Augitis nonnullis non alia videtur esse quam quae Callais.

[p. 281]

Autoghyphus lapis in Sagari fluuio Phrygiae reperitur ab eo quod natiua matris deorum imago illi insit sic dictus. Plutarch. de fluuiis.

B

BAlanitae genera duo habent, subuirides & corinthii aeris similitudine, illa à Copto, haec ex Trogloditica veniens, medias secante flammea venas. Plin. lib. 37 cap. 10.

Baptes mollis, alioquin odore excellit. Plin. lib. 37.

Baroptenus siue baroptis nigra sanguineis & albis nodis alligata dicitur velut portentosa. Plin. lib. 37.

Boleniae nimbo inueniuntur glebae similitudine. Plin. lib. 37.

Borsycites in nigro ramosa candidis aut sanguineis frondibus in ea ratio nominis non est. Plin. lib. 37.

C

CActonites nonullis sarda putatur, verum falso scribit Solinus in corsica reperiri. Facultatem habet victoriam tribuendi, illi à quo attingitur. Si quis eius scrupulum capiat, resistit maleficiis magicis. Lud. Dulcis.

Cadmitis eadem esset quam ostracitin vocant, nisi quod hanc ceruleae interdum cingunt bullae. Pl. lib. 37. cap. 10.

Callais saphirum imitatur candidior & littoroso mari similis, in rupibus inuiis ac gelidis oculi figura extuberat leuiterque adhaeret. Plin. lib. 37 cap. 10. videtur aqua marina recentiorum.

Callainas ferunt plures coniunctos semper inueniri. Plin. lib. 37. cap. 10.

Calondronius si corpori applicentur gestanti victoriam praebet, melancholiam, fascinationes malosque spiritus arcet. Birellus.

Camaseus factitius est lapis.

Cambnites lapis est colore cristalli obscuro, quem qui gestat, omnibus gratus, affabilis & amabilis fit, alligatus sinistro brachio hydropem sanat. Lud. Dulcis.

Capnites quibusdam videntur suum genus habere pluribus spiris fumida in Cappadocia & in Phrygia nascitur ebori similis. Plin. lib. 37 cap. 10.

Caratobates factilius ex auro est.

Cardisce, vide Encardia.

Caristeus viridis est grato colore, vnde nomen habet. Lud. Dul.

Catochites, Corsicae lapis est, caeteris maior mirabilis, si vera traduntur, impositam manum veluti gummi retinens. Plin. lib. 37. cap. 10.

Cegolites Alberti magni est, Techolithus Plinii.

Caelicolor est opalus.

Cepocapites id est cepites.

Ceramites testae colorem habet. Plin. lib. 37.

Cepionides in Aelidis atarne, nunc pago, quondam oppido nascuntur, multis coloribus translucentes, alias vitreae, alias Crystallinae, alias iaspideae, Sed & sordidis tantus est nitor vt imagines reddant ceu specula. Plin. lib. 37.

[p. 282]

Chabrate est lapis translucidus crystallo similis qui creditur dare eloquentiam, honorem & gratiam, defenditque gestantem à noxiis ac venenosis, curatque tumorem hepatis & splenis. Barth. Anglicus.

Chelonia oculus est Indicae testudinis vel portentissima magorum mendaciis, melle enim colluto ore impositam linguae futurorum diuinationem praestare promittunt, quindecima luna & silente tota die, decrescente vero ante solis ortum, ceteris diebus a prima in sextam horam. Plin. lib. 37. cap. 10.

Chlorites herbacei coloris est quam dicunt magi inueniri in motacillae auis ventre congenitam ei, ferroque includi iubent ad quaedam prodigiosa moris sui. Plin. lib. 37. cap. 10.

Choaspites a flumine dicta est, viridis, fulgoris aurei. Plin.

Chrysopterus Topasii species est similis Chrysoprasio, eius enim tota similitudo ad porri succum dirigitur. Plin.

Chrysanterinus frangibilis est, collo alligatus phtisicos curat, & pueros a dentium dolore in dentitione liberat. Lud. Dulc.

Chrysopilon berilli species est, teste Lud. Dulc.

Chrysopagion Albertus Mag. ab Aetiopia adferri, in tenebris lucere ac in luce colorem amittere scribit. Ignota gemma est, nisi chrysopation corrupto vocabulo putet, sed notae illi datae non conueniunt.

Chalazias grandinum & colorem & figuram habet adamantinae duritiei. Narrant enim in ignem additae manere suum frigus. Plin. lib. 37. cap. 11. Barbari authores Gelosiam vocant.

Cholo Smaragdigenus, quod in Arabia aedificiorum ornamentis olim includebatur. Plin. lib. 37. cap. 5. A nonnullis cola vocatur.

Chalcosmaragdus in Cypro habetur turbida aeris venis. Plin. lib. 37. c. 5.

Cisteolithus lapis est albus ad flauedinem tendens in spongia marina repertus, calculum pellens cum vino sumptus. Suspensus ex puerorum collo illos a tussi liberat. Lud. Dulc.

Cimilianthus marmoris colore in medio habet pupillam auream aut flauam, ac in littore Euphratis reperitur. Lud. Dulc.

Cissites circa Capton nascitur candida, & videtur intus habere partum, qui sentiatur intus strepitu. Plin. Aetitis puto esse speciem.

Clites factitius est lapis ex auro, argento & ferro.

Coaspis id est choaspites.

Colontes Alberti est chelonitis.

Cornelius Alberti est Corneolus.

Corsoides canitiem hominis refert, vnde nomen habet, puto Achatis vel Iaspidis speciem esse.

Coruinus lapis a Belemnite diuersus a Lud. Dulci describitur, ac in capite corui piscis cum socio reperiri colore albo, obscuro, forma ouali, ab vna parte concaua, ab altera conuexa, in cuius medio tuberculum sit, ac è pisce excauari crescente luna Maio mense dum adhuc palpitat. Dolores intestinorum depellere si carnem attingat aut bibatur, traditur. Coruinum lapidem alium descry-

[p. 283]

bit idem Ludouicus colore flauo. Sed non nisi hac industria haberi posse. Prima Aprilis corui oua coquantur ad duritiem, refrigerata nido imponantur, ita coruus ouorum iacturam percipiens, hunc lapidem quaerit ac inuentum nidoque impositum oua in pristinum statum restituuntur, prolesque inde suscitatur. Verum lapis cito auferendus est, vt gestatus diuitias augeat honores conciliet ac futurorum euentum praedicere faciat. Sed vana haec sunt ac pura putaque mendacia.

Corauus marmoris species est.

Craterites inter Chrysolithon & electrum colorem habet praedurae naturae. Plin.

Crocallis cerasum repraesentat. Plin.

Cyssites ab hedera nomen habet.

Cynedia inuenitur in cerebro piscis eiusdem nominis candida & oblonga, euentuque miranda, si modo est fides praesagire eam habitum maris nubilo colore aut tranquillitate. Plin.

Cyamea nigra est, sed fracta ex se fabae similitudinem parit. Plin. forte est neotericorum Camehuia.

D

DAphnia à lauri figura dicta comitiales demonstrat. Plin.

Demonius duobus coloribus mixtus est iridis instar, valet ad febres, ac venena pellit gestantemque securum & victoriosum reddit. Lud. Dulc.

Dendrites ab arbore dicta & alba defossa sub arbore, quae caedatur, securis aciem non hebetat. Plin.

Diadochus pallidus est lapis similis berillo, daemones apparere facit, praesertim si certis carminibus in aquam proiiciatur, in qua diuersas species daemonum ostendit, quae interroganti respondent. Ori detentus quem quis daemonem ex inferno velit ad se venire compellit, ac ad interrogata, desideratum responsum consequitur. Cadauera aduersatur, quia cum corpus mortuum attingit omnes vires amittit. Lud. Dulc.

Diacodus idem qui diadochus.

Dionisias nigra ac dura mistis rubentibus maculis, ex aqua trita saporem vini facit & ebrietati resistere putatur. Plin. Hanc Ludouicus dulcis narrat ferruginei esse coloris ac aspersam maculis albis, inuenirique in oriente.

Diphris duplex, candida ac nigra, mas ac faemina genitale vtriusque sexus distinguente linea. Plin.

Dorialtides dicitur reperiri in capite mucilaginis animalis, quando aceruo formicarum imponitur lucidus fit. Aliqui ex capite galli sumi putant, ac eam facultatem habere vt quis quaecunque desiderare possit consequatur. Lud. Dulc.

Dotto lapis est viridis, aliquomodo transparens, Lud. Dulcis ait Chrysolithi esse speciem.

Drosolithus varii coloris est, igni appositus sudare videtur. Lud. Dulc.

[p. 284]

E

EChidna à serpente dicta Ophites est.

Echistis est Aetites.

Egittilia est Aegyptilla.

Elossites pulcher lapis non est, facultatem habet gestatus sanare capitis dolores. Lud. Dulc.

Electrum id est succinum.

Emites lapis est colore eboris, albo marmori similis, verum eo mollior est, ex eo Darii sepulchrum fuisse narratur. Credo alabastri genus esse.

Emetres vide eumetres.

Encrinos lilia repraesentat cum enim angulata pars vna ab altera separatur, vtraque quina lilia ostendit. Nam alterius eminentiae ingrediuntur in alterius strias. Quaelibet vero talis pars quinos habet angulos latera totidem vtrinque quina lilia, vnde pentacrinos graecè potest dici. Constat autem ex pluribus interdum coniunctis. Adnascitur lapidibus in rubro nigri coloris ipse rufus, fractis singulis inest lapidis Iudaici color leuor ac splendor. Quare obtinet eandem vim medendi. Reperitur in fossa moeniorum vrbis Hildeshemiae in Germania Agricola teste. Germanice vocatur Lilienstein, mihi nondum visus est.

Encardia cognominatur & cardisce, vna in qua nigra effigies cordis eminet, altera eodem nomine viridi colore cordis speciem repraesentat, tertia nigrum cor ostendit, reliqua sui parte candida. Plin.

Epistites aut hephistrites ruber & splendens est lapis qui certis carminibus cordi admotus gestantem ab omni periculo securum reddit, arcet etiam locustas aliaque insecta nociua ac nubes turbulentas discutit ab ea terra in qua locatur. Lud. Dulc.

Eristalis cum sit candida ad inclinationes rubescere videtur. Plin.

Erotylos eadem amphicome & hieromnenon, à Democrito laudatur in argumentis diuinationum. Plin.

Eumeces in Bactris nascitur silici similis & capiti supposita visa nocturna oraculi modo reddit. Plin.

Eumetren Beli getamam sanctissimi deorum sibi Assirii appellant, porracei coloris, superstitionibus gratam. Plin.

Eureos nucleo oliuae similis est, striata concharum modo non adeo candida. Plin. Videtur esse neotericorum lapis Iudaicus.

Eurotias situ videtur operire nigritiam. Plin.

Etindros Alberto est lapis cristallo similis qui guttas aqueas perpetuo extillat, ob frigus aerem circunstantem resoluentem in aquam.

Eusebes lapis est, ex quo Tyri in Herculis templo facta sedes traditur, ex qua dii facile surgebant. Plin.

Eunofius aetitis putatur species.

Eupetalos quatuor colores habet, ceruleum, igneum minii mali. Plin. videtur opalus.

[p. 285]

Exhebenum zoroastres speciosam & candidam tradit qua aurifices aurum poliunt.

Execantholithus vide hexecantholithus.

Estimiono est Harmesion.

Exolicetus lapis est sic dictus eo quod quadraginta coloribus est distinctus & est paruus valde, & efficit oculos intuentis hominis tremulos. In Lybia apud Trogloditas inuenitur. Barth. Anglicus. Est Hexecantholithus Plinii Barbaris scriptoribus nomina corrumpentibus

F

FIngites vide phengites.

Fongites lapis est diuersi coloris. Aliqui flammeum colorem aliqui cristallinum habere putant ac in Perside reperiri tradunt. Euax tradit gestatum manu sinistra fongitem rubri coloris soluere corporis dolores & iram compescere. Lud. Dulc.

Filaterius lapis Chrysolithi colorem habet, pellit timores ac passiones melancholicas, hilaritatem inducit & cor confortat. Lud. Dulc.

G

GAgatronica Alberti est Garatronius.

Galaxiam aliqui Galactiten vocant intercurrentibus sanguineis aut candidis venis. Plin.

Galaicos argyrodamanti similis est paulo sordidior. Plin. lib. 37. cap. 10.

Galaricides vel Galarictis cinereo colore inuenitur in Nilo. Tritus lactis saporem edit, oreque retentus mentem turbat, collo appensus lac auget, femorique alligatus partum facilem reddit, cum sale & aqua puluis mixtus ac ouili inspersus oues iacte priuat ac scabiem curat. Albertus.

Gallerica lapis est ex virore pallescens, satis magnus, aspectu iucundus. Lud. Dulc. forte smaraldoprassius est recentiorum.

Gemites vel potius gamites teste Plinio lib. 37. cap. 10. alba gemma est, manus vtriusque se mutuo complectentis speciem edens, A nuptiis quas Graeci γάμον vocant, in quibus sponsi & sponsae manus tanquam fidem inuicem dantium compulantur. Gesner.

Gelosia vide chalasias.

Galachides aut Garatides, Bartholomeo Anglico Geramites & Alberto Gerachides, subnigro colore est, gestantem amabilem omnibusque gratum reddit. Ore detentus homini iudicium rectum de omnibus rebus tribuit, ac cogitationes aliorum gestanti aperit. Vt autem quis dignoscat hunc lapidem, corpus humanum melle inungitur ac manui imponitur lapis. Statuto autem homine in loco vbi muscarum copia est ille à muscis aut fucis non attingitur, si verus sit Geratides. Lud. Dulc. & Albert. Fabulosus est hic lapis, aut magicus, qui tamen cardiognomos esse non potest, nec id habere quod soli Deo competit.

[p. 286]

Gecolitus corrupte scribitur pro techolito.

Genianes inimicorum paenas efficit. Plin.

H

HExecant olithus in parua magnitudine multicolor, hoc sibi nomen adoptauit, reperitur in Trogloditica regione Plin. ibid.

Hormesion inter gratissimas aspicitur ex igneo colore radians auro, portante secum in extremitatibus candidam lucem. Plin. ibidem.

Horminodes ex argumento viriditatis in candida gemma vel nigra & aliquando pallida, ambiente circulo aurei coloris appellatur. Plin. ibidem.

Horcus lapis ab Alexandrinis Catemia dictus niger est tritu facilis, vtilis ad argenti glutinationem. Lud. Dulc.

Hydrinus ab aliquibus serpentina vocatur, sanat catarrhos, ac corpus humanum ab omni aquosa humiditate liberat, ac hydropicorum corpus pristina valetudini restituit, si cum eo Soli per tres horas exponatur. Sudore enim elicit humiditatem. Verum cautione opus est, ne vtilis humiditas etiam euacuetur. Vermes venenatos eorumque morsus sanat. Sumptus etiam hic lapis, lapidem vesicae comminuit. Lud. Dulc.

Hyeniae ex oculis hyaene & ob id in vase inueniri dicuntur, & si credimus linguae hominis subditae futura praedicere. Plin.

I

ICterias aliti lurido similis, ideo existimatur contra regios morbos. Est & alia eodem nomine liquidior. Tertia folio viridi similis latior prioribus, pene sine pondere venis luridis. Quartum genus in eodem colore nigris venis descendentibus. Plin. lib. 37 cap. 10.

Intrita est maltha qua pauimenta parantur.

Iscustos Alberti ignota gemma, nisi asbestos corrupto vocabulo sit.

Indica gemma gentium suarum habet nomen subrufo colore, in attritu sudorem purpureum emanat, alia eodem nomine candida puluereo aspectu. Plinius.

Ion apud Indos violacea est, sed raro saturo colore lucet. Plin. ibidem.

K

KAkabre, Karate, aut karadre, colore est Cristalli cum fusca albedine. Hominem eloquentem & iucundum facit, honores dat, gestantem amabilem facit, ac à rebus nocentibus tuetur, atque hydropem curat. Lud. Dul. & Alber.

Kalkabre est Gagates. Albert.

Kaman aut Kakaman lapis albus est variis coloribus distinctus, dictus à Kaumate quod incendium denotat. In locis sulphureis & calidis inuenitur. Non habet singularem vim, nisi eam à sculpturis nanciscatur. Lud. Dulc.

Kenne est lapis qui in oculis cerui generatur ad venena valens vt bezoar. Lud. Dulc.

Kimedinus id est Cynedia. idem.

Kinocetus daemones fugare creditur. Lud. Dulc.

[p. 287]

L

LActea lapis est coloris flaui qui alicui liquori impositus colorem lacteum efficit ac oculis adhibitus lachrymantibus fluxum sistit. Lud. Dulc.

Lauraces lapis est qui capitis dolores sanat aliosque morbos aufert. idem.

Lapis fabalis niger (vt Stobeus ait) fabae similis in Nilo nascitur, quo viso canes non latrant. Idem optime facit ad vexatos Daemonio, Aiunt enim quamprimum naribus appositus fuerit daemonium egredi. Trasylus apud Stobeum sermone 98. & Plutarch. de fluuiis, recensente Gesnero, Leucopetalos candorem niuis ex auro distinguit. Plin.

Leucostitus est Porphyrius.

Lythodaemon Siluatico est lapis daemonum, alias Gagates.

Lynurgus in Aclieloo fluuio nascitur, lapis lineus dictus ab euentu. Linteolo enim si imponas δι' ἔρωτος ἕνωσιν τὸ σχῆμα λαμβάνει καὶ ἄργιον γίνεται. Plutarchus de fluuiis. Videtur autem locus deprauatus. Forte homines superstitiosè creduli, lapidem in linteolo ligabant, cuius colorem (χρῶμα non σχῆμα) ἄργιον vel ἀργενὸν id est candidum, si acciperet lapis liuore deposito, bene ominabantur & sperabant de suis amoribus. Gesn.

Lignites colore vitri, è collo pueri gestata eum tuetur contra fascinationes, fronti alligatus haemorragiam sistit, mentisque alienationes aufert ac futura praedicere facit. Lud. Dulc. Describit hic author multos lapides quos nunquam vidit & qui in rerum natura non sunt.

Lichinus id est lychnites.

Lince est lapis ab vrina lincis generatus, verum à lincurio vel lapide Lincis differt. Nam cum terra absconditur, mollis est. Sed cum in loco arido ponitur indurescit. Colorem album nigro commixtum habet. In terra detentus aut loco humido, fungos producit, Lud. Dulc. forte fungifer lapis est de quo supra peculiare caput est.

Limoniates eadem videtur quae smaragdus. Plin.

Linficus lapis bibitus caducum sanat ac à doloribus & incommodis hominem liberat. Lud. Dulc.

Lithus id est magnes.

Liparis lapis est cuius suffitu omnes bestiae euocantur. Plin.

Libanochros thuris similitudinem ostendit, sed succum mellis. Plin. ibid.

Lunaria id est selenites.

Lychnites appellata à lucernarum accensarum praecipua gratia, nascitur circa Orthosiam totaque Caria ac vicinis locis, sed probatissima in Indis, quam quidam remissiorem carbunculum esse dixerunt. Secunda bonitate similis est Ionis appellata à praelatis floribus, & alias inuenio differentias, vnam quae purpura radiet, alteram quae cocco à sole excalfacta aut digitorum attritu paleas & chartarum fila ad se rapere dicitur. Plin. lib. 37 cap. 7.

Lysimachus Rhodio marmori similis est aureis venis politur: ex marmore, amplitudine in augustias coeunte vt inutilia exterantur. Plin.

[p. 288]

Lysimachus Rhodio marmori similis est aureis venis; politur ex marmore amplitudine in angustias coeunte vt inutilia exterantur. Plin.

M

MAchera lapis reperitur in Berecintho monte Phrygiae ferro similis, quem si quis inuenerit quo tempore mysteria matris deorum peraguntur in furorem incidere fertur. Plutarch. in libro de fluuiis.

Magnesia est alabandicus.

Medea nigra est à Medea illa fabulosa inuenta. habet venas aurei coloris, sudorem reddit croci, saporem autem vini. Plin.

Medus à Media regione nomen habet, alius niger alius viridis. Etiam medinus vocatur. Niger si cum lacte cutem mulieris attingat partum masculum efficit, visumque amissum restituit. Cum lacte ouis quae semel agnum peperit mixtus sanat podagram. Per os sumptus praesens venenum est. Viridis lapis cum felle bouino ac lapidi calaminari mixtus septem diebus collirii loco vsurpatus, visum mirum in modum acuit Lud. Dulc. & Albert. Ignotus est lapis.

Melochites id est Malachites.

Meroctes porracea, lacte sudat. Plin.

Memphites à Memphi ciuitate dicta est, Bibita aut cum aceto macerata stuporem inducit membris, vt absque dolore amputari possint. Lud. Dulc.

Morion Indica, quae nigerrimo colore translucet vocatur Pramnion, in qua miscetur & carbunculi colos Alexandrinum, vbi Sardae Cyprium. Nascitur & in Tyro & in Galatia. Xenocrates & sub alpibus nasci tradit. Hae sunt gemmae quae ad ectypas scalpturas aptantur. Plin. videtur Bohemorum Topasius qui nigredine exusta aureus apparet, alias ex nigredine transparente ignis scintillat.

Mythridates in Persia reperitur, quae excipiens solis radios, resplendet variis coloribus. Lud. Dulc.

N

NArcissites venis hederae distincta est. Plin.

Nasamonites est sanguinea nigris venis. Plin.

Nebrites libero patri sacra nomen traxit à Nebridum similitudine. Sunt & aliae nigrae generis eiusdem. Plin.

Nemesites. Hanc Athenienses se ab altari deae Nemesis eleuare tradunt. Lud. Dulc.

Nosus vel nisus est alabastrum.

Nympharena vrbis & gentis Persicae nomen habet similis Hyppopotami dentibus. Plin.

O

OLea est coloris flaui, nigri, albi & viridis. Lud.

Oritorius lapis minor Aetite intus resonat, exteriori superficie leuis &

[p. 289]

fragilis, liquefactus succo ocymi cum sanguine ocheritis & capite omidis adiecta aqua, ac impositus vitreo vasi vires ostendit. Quia si quis digitum imponat vnguento eoque attingat lignum, metallum aut lapidem durissimum statim rum pet. Lud. Dulc. Quis non miretur stultitiam huius authoris?

Ornicus id est saphirus.

Orca barbari nominis è nigro fuluoque ac viridi & candido placet. Plinius.

Ophicardelon barbari vocant nigrum colorem binis albis includentibus. Plin.

Onagrus id est asininus lapis de quo supra.

Orites globosa specie à quibusdam & siderites vocatur, ignem non sentiens. Plin. Orites est trium generum. Vna nigra rotunda, quae trita & vncta oleo rosato, sanat vulnera animalium syluestrium & morsus venenatos, relinquens qui eam portat saluum inter reliqua animalia. Alia species viridis est maculis albis, quae portata aduersis casibus resistit. Tertia subtilis est laminis ferreis instar, quae portata conceptionem impedit conceptumque partum expellit. Lud. Dulc. & Albert.

Ophtalmius ad oculorum morbos valere traditur, ac gestantem inuisibilem facere. Alber. fictitius est lapis.

Orphanus est ignobilioris opali species seu pseudopalus, vini colore & lactescens. Tales opali in Hungaria inueniuntur, sed Alberto preciosus opalus videtur, quia Imperatoriam gemmam facit. Orphani nomen illi dat, quia Germanica lingua à pupillo seu orphano nomen habet, vulgo ein Weisse.

Othonna lapis in Aegypto exigua magnitudine aereo colore Piritis vel Marchasitae species.

P

PAlmati lapides circa Mundam in Hispania vbi Caesar dictator Pompeium vicit reperiuntur, idque quoties fregeris. Sunt & nigri, quorum authoritas venit in marmora sicut Taenarius. Varro nigros ex Africa firmiores esse tradit quam in Italia. E diuerso albos tornis duriores quam Pario. Plin. lib. 36. cap. 18.

Panthera alias Euanto habet diuersos colores in vno corpore mixtos instar Pantherae, vnde illi nomen est. Habet signa in se nigra, rubra, pallida, viridia, rosea & purpurea, inuenitur in Media. Si aliquis hunc lapidem intuetur dum sol oritur victor erit eo die in omnibus artibus suis. fertur tot facultates habere quot colores. Albert. Iaspidis speciem putarem quia coloribus variis ludit.

Pausebastos id est Paneros.

Pagurus est lapis figuram habens cancri marini.

Pallacius vide Rubinus Ballacius.

[p. 290]

Panchrus fere ex omnibus coloribus constat. Plin.

Paneros qualis sit à Methrodoro non dicitur. Sed carmen Timaridis reginae in eadem dicatum Veneri non inelegans ponit ex quo intelligitur additam ei faecunditatem. Plin. lib. 37. cap. 10.

Peantides quas quidam Gemonides vocant praegnantes fieri & parere dicuntur, mederique parturientibus. Nam tales in Macedonia iuxta monumentum Tiresiae inueniuntur specie aquae glaciatae. Plin.

Peonitis, id est peantides.

Peranites lapis est generatus de mecheton faeminei sexus. Nam certo tempore dicitur concipere & parere similem lapidem. Valere dicitur praegnantibus. Albert. Videtur corrupto vocabulo describe Peantides.

Pentaurea ab Apollonio Tyanco inuenta, omnes alios lapides magnetis instar ad se trahit, gestantem contra venena tuetur. Omnium aliorum lapidum virtutes habet. Birellus.

Perithe siue Peridonius fului coloris, valet contra arthritidem. Si fortius constringatur manu, eam adurit; eius alia species chrysolitho similis, sed viridior. Albertus cum pyrite confundit, vt ex capite de virite facile colligi potest. Sed nec pyrides necalius lapis manum adurit.

Ploginos quem & chrysitin vocant ostreae Atticae assimilata inuenitur in Aegypto. Plin.

Phycites algae similitudinem habet. Plin.

Ponticae gemmae sunt diuersorum generum, est stellata nunc sanguineis, nunc atris guttis, quae inter sacras habetur. Alia pro stellis eiusdem coloris lineas habet, alia montium conualliumque effigies. Plin. lib. 37. cap. 10. Forte Iaspidis vel stellaris lapidis species est. Ludouicus tres species facit, eiusque beneficio & ope, cum daemonibus colloqui, & ad responsa cogi posse, ac deinde fugari, asserit, sed ab eo nunquam visam existimo.

Porrus gemma alba est, quae solo candore ab ynione superatur. Ludouicus Dulcis.

Praeconissus Saphiri colore ad calcedonium accedit. Lud. Dulc. Forte luco Saphirus, aut Camea.

Punicus, huius lapidis duo sunt genera, inuenitur in insulis Aeoliae. Lauatus & siccatus, oculorum vitia curat, vlcera purgat & cicatrice explet, bibitus ebrietatem arcet. Lud. Dulc.

Pauonius lapis cum sudore propinatus, cum amore incendit, cuius sudor lapidi admixtus fuit. Lud. Dulc.

Pheonicites glandis habet similitudinem. Lud. Dulc.

Pyrobolus est pyritis species.

Prontea similis est capiti testudinis, contra tonitrua vtilis, quia eius ardorem extinguit, ac in terra reperitur. Birellus. Forte Brontiam putat corrupto vocabulo.

Q

QVandros est lapis colore quidem vilis, sed eximiae virtutis, & inuenitur in

[p. 291]

capite vulturis, valet contra quaslibet causas nociuas, & vbera lacte replet. Barth. Ang. & Lud. Dulc.

Quiris, Quirinus vel Quiricia Alberti est lapis qui in vpuparum nidulis inuenitur. Hic secretorum proditor est in somno. Capiti enim dormientis suppositus facit hominem loqui omnia quae somniat dormiendo augetque mirabiliter phantasias; vnde & magi hunc lapidem diligunt, nam per cum maleficia operantur. Barth. Ang. & Albet.

R

RAbri, Ranio, Ramai est bolus Armenus.

Rosten siue reiben sec. Auicennam est lapillus qui inuenitur in capite cancri, & est aliquando albus aliquando vergens in flauum colorem. Est autem quo ad substantiam mollis, parum durior quam pupilla oculi piscis. Quo ad formam vero est exterius rotundus & planus, interius vero parum concauus; quo ad virtutem autem est naturaliter frigidus & humidus. Valet contra morsus scorpionum & mustelae si contritus more emplastri supponatur. Dicitur etiam quod valet contra morsus canis rabiosi, si puluis eius in potu assumatur. Si comburatur puluis eius, mundificat dentes, & desiccat vulnera & confert scabiei & prohibet lachrymas. Barth. Ang. fortassis sunt oculi cancri qui hic describuntur.

Radainus seu Radain est nigra gemma & translucens quae in capite galli reperitur, aut vt aliqui volunt in capite cati marini. Dum caput animalis abscissum est, ac id in aceruo formicarum ponitur depasta à formicis carne, facile gemma apparet. Gestanti honorem conquirit, ac ad mandandum idoneum reddit. Lud. Dulc. & Albert.

S

SArciten in ventre lacerti harundine dissecti tradunt inueniri. Plin. libr. 37. cap. 10.

Sarmenius à Sarmia insula in qua inuenitur nomen habet, inseruit auro poliendo. Portatus vertiginem sedare dicitur, ac manu parturientis alligatus partum impedire. Albertus.

Sallius lapis est ab insula eiusdem nominis dictus cum quo aurum politur, albus est, grauis & frangibilis, soluit vertiginem, si bibatur abortum prohibet, oculorum vitia curat, praesertim si lacte teratur & oculis supraponatur. Lud. Dulc.

Sinochites id est Galatites.

Sedehego id est Hematites.

Spartepolios id est Polia.

Syrus est à Syria dictus qui integer natat & comminutus fluctuat. Albert.

Strasites lapis est non admodum pulcher, sed magnarum virium, titus &

[p. 292]

propinatus cum satyrionis radice venerem auget. E collo suspensus digestionem auget ac venerem accendit. Lud. Dulc.

Synodontides è cerebro piscium est, qui Synodontes vocatur. Plin.

Syderopoecillus in Aethiopia nascitur ea fit variantibus guttis. Plin.

Syrites nonnullis est saphirus. Sed Plin. lib. 11. cap. 37 in vesica lupi nasci scribit.

Sysinus colore est cinereo non durus, Oleo inunctus in igne induratur & nigrescit. Lud. Dulc.

Syringites stipulae internodio similis, perpetua fistula cauatur. Plin. forte recentiorum ossifragus.

T

TArac lapis est irreparabilis, omnem fluxum sistit, in eius loco supponitur à medicis sanguis draconis. Lud. Dulc.

Trapendano est pyritis species. Lud. Dulc.

Tarti lapis est pulcherrimi coloris, pauoni similis visui grata, & magnis facultatibus. Lud. Dulc.

Trachinus duorum generum est, alter niger alter ad viriditatem tendens non translucens. Lud. Dulc. forte nephritici lapidis species.

Trachia trium generum est viridis aut pallidior tertia sanguineis guttis. Plinius.

Thyrisites corallo similis est.

Thyrreus lapis quamuis grandis aquae innatat, comminutus mergitur. Plin. lib. 2. cap. 103.

Trichrus ex Africa niger est, sed tres succos reddit à radice nigrum, media sanguineum, summo candidum. Plin. 37 cap. 10.

Telirrhizos cinerei coloris aut rufi candidis radcibus spectatur. Plin ibid.

Telicardios colore cordis Persas apud quos gignitur magnopere delectat maculamque appellant. Plin.

V

VEientana Italica gemma est Veiis repertae nigram materiam distinguente limite albo. Plin.

Virites id est pyrites.

Vulturius vel vulturnus id est Quandros.

X

XAnthos ab Indis Hemci vocata, Haematitis est species, è fuluo candicat. Plin. lib. 37. cap. 10.

Xifinus id est saphirus.

[p. 293]

Y

YEttus sanguinei coloris est durus & obscurus, vices lapidis Lydii subit. Lud. Dulcis.

Ydrinus vide Hydrinus.

Z

ZAnthenen in Media nasci Democritus tradit electri colore, & si quis terat in vino Palmeo & croco, cerae modo lentescere, odore magnae suauitatis. Plin. lib. 37. cap. 10.

Zamech est lapis lazuli.

Zmilaces in Eufrate nascitur Preconesio marmori similis, medio colore glauco. Plinius.

Zingnites alias zingrites secundum Albertum lapis est vitrei coloris, qui gestatus in collo valet contra nyctalopam & sanguinem sistit, & mentis alienationem repellit, & si teneatur ad lignum accensum extinguitur flamma eius. Barthol. Anglicus. A Ludouico Duici Zirites vocatur. Ego hunc lapidem fabulosum autumo.

Ziazaa à loco natali nomen habet, è tot coloribus miscetur vt nullus verus appareat. Gestantem litigiosum facit, ac in somno videre terribilia. Ludouicus Dulcis.

Zozonisios in Indo fluuio nascitur. Magorum gemma esse narratur, neque aliud amplius de ea Plin. cap. 10. lib. 37.