Gemmarum et lapidum historia

De modo quomodo & cur variae res in lapidem mutentur. Cap. CCCI.

QVo pacto variae res in lapides mutentur à multis traditum est. Fallopius in libro de metallis & fossilibus succum lapides centum id est humorem quendam optimè elaboratum & coctum ac genitum ex materia lapidosa cum aqua commixtum, causam praecipuam docet, eundemque succum si cum aqua tantum confusus sit, & non commixtus, non transmutare res, sed saxeo cortice obducere. Idemque fieri si ramenta lapidum ac exiguae illius portiones aquae commisceantur. Efficientem causam mixtionis calorem ponit non frigiditatem: ac herbas quasdam vt corallium aut corallinam nutriri succo lapideo & allicere quem aliae vicinae respuunt; non tamen prius lapidescere quam humidum aqueum, quod succus lapidescens pro vehiculo habuit semotum fuerit. Succum praeterea lapidescentem Fallopius statuit triplicem, vnum non purum, alterum purum, clauum limpidum & gemmeum qui exhalationem siccam pro materia in suo humore habet, & cum corpus aliquod imbibit in nobiliorem lapidem aut gemmam transformat. Hoc modo ligna in Iaspides vel achates transmutari existimat. Tertium eum qui alimenti causa à plantis appetitur vt à corallio & in nonnullis partibus marinis tantum reperitur. Impurum succum in quauis terra reperiri tradit, ac propterea lithospermum lapidea semina quae nec vtantur nec emolescant nec eliquentur in quauis terra producere.

Mauritius Cordeus corallium non solum ab ambiente frigore indurari putat, sed quod absconditam habeat in se suae duritiei energiam quae à circunstante aere affecta illam produxit.

Mathiolus materiam quae quaeuis in lapidem transmutat dicit esse lutum in quo multo plus fit tenacis terrae quam aquae, praeterea ramenta saxorum quae aquarum decursus abradit. Deinde succum lapidescentem, qui cum in cauitates corporis irrepserit quiescens frigore concrescit.

Paracelsus coagulationem per spiritum salis, qui omnia salis corpora coagulat fieri existimat, ac aquam qui hunc spiritum cum subtilissimis lapidum partibus fert corporum vacuas partes, permeare, opplere, ac penetrare sicuti tinctura pannum in quo permanet, & tandem similiter in iis manere ac lapidescere. Alibi mucum in torrentibus adhaerere lapidibus, qui tandem lapidescat vel exiccatus in vitro in lapidem commutetur, docet. Alii alio mo-

[p. 268]

do aliisque efficientibus causis transmutationem fieri autumant. Ego vt quid in lapidem transmutetur & patientis, id est rei transmutandae & agentis, id est efficientis causae cum sua materia qua tanquam proximo instrumento vtitur dispositionem aptam requiri & prae manibus esse debere autumo. Rei enim trasmutandae seu patientis dispositio talis esse debet vt corpus habeat porosum vel penetrabile, vt hoc modo omnes & minutissimae intimaeque illius partes proprio vel agentis humido humectari possint. Deinde vt humiditas propria vel aduentitia ab eo facile secedere possit. Agens siue calor intensus siue remissus sit etiam humidum actu vel potentia patienti, vel sibi adiunctum habere debet, idque aquosum, vaporosum, oleosum vel combustibile. Deinde agentis materia aqua vel spiritus vel aliud quiddam acutum ad intima penetranda & partes patientis alterandas & dissecandas esse debet. Praeterea agentis materia partes terrestres ita subtiles & in minima resolutas contineat oportet, vt in aquam iniectae aut exhalationibus commixtae diaphanitatem non impediant aut conspici non possit, id est per tota humido commixtae sint: quemadmodum vinum cum aqua miscetur commixtum est aut tartarus vini in purissimo vino resolutus consistit. His omnibus adiungi vis quaedam assimilatrix materiae agenti insidens quam aliqui virtutem lapidificandi vocant, debet. Huius essentia, vt formarum omnium effectrices causae & essentiae ignotae sunt, ita hominis ingenium & inuestigandi industriam illudit & superat. Dixi agentem humidum debere habere aquosum, vt nempe vehiculi loco sit terrestri materiae quam in se continet, & rem transmutandam (si pinguis & oleosa non sit) subire possit. Dixi vaporosum, vt si sub materia transmutanda positum sit, in illam deferri & sublimari possit. Dixi oleosum, vt si res transmutanda pinguis & oleosa sit illam penetrare illique commisceri possit. Dixi combustibile propter exhalationes aut spiritus sulphureos mineralium qui ignis naturam referunt & materia lapidifica grauidi non solum lapides in meteoris generare, sed longe facilius corpus porosum subeuntes in lapidem (humido proptio vel patientis exspirato) commutare possunt. Deinde dixi agentis materiam vel spiritum debere esse acutum, quia sine acumine non fit penetratio & vera commixtio, sed tantum confusio. Hanc ad rem idonea sunt salium mineralium corpora eorumque spiritus quorum proprium est corpora soluere & spiritus coagulare, testante Chymicorum experientia. Vidi enim multoties salis spiritu spiritum corallorum, margaritarum, oculorum cancri, & aliorum mineralium etiamsi vini essentia solutus esset, paucis guttulis iterum coagulari & in corpus redigi. Et licet huiusmodi salia vel eorum spiritus non cuiuis statim appareant, tamen sciendum nullam fere esse terram, quae huiusmodi sal non ferat, nisi prorsus sterilis sit. Nam quaecunque herbarum & fruticum ferax est, plurimum salis continet, quod in herbarum & fruticum alimentum cedit, à quibus iterum arte chymica separari non difficulter potest.