Gemmarum et lapidum historia

De locis vbi variae res in lapides mutantur. Cap. CCC.

AQuae quae vegetabilia aut artificialia in lapides vertunt in variis locis reperiuntur.

[p. 264]

Strabo lib. 3. scribit contra Laodiceam Hierapolis vbi calidae aquae scaturiunt & vbi Plutonicum est aquam in tophum ita indurescere vt qui aquaeductus deducunt integra septa ex eo aquis conficiant.

F. Leander Albertus Bononiensis in descriptione Italiae narrat, ad Senam torrentem è saxo fontem prorumpere cuius aqua 15. dierum spacio quicquid immerseris in lapidem conuertit vel lapideo cortice tegit. Deinde idem paulo post Taliamentum majus, de quo nunc agimus, ex monte Mauro nascitur, supra vicum Phornium vbi fons mirabilis, in quo lignum deiectum lapideo cortice obducitur & virgulta & folia immersa lapidescunt. In agro Pisano & antris quibusdam montis sancti Iuliani praelongae concreta aqua striae, vt in Lucensi iuxta conuallem dictum pagum praegrandes columnae ex aquis paulatim concrescunt.

Prope Auernorum Hergobiam fons limpidissimus est qui succi lapidescentis tantam copiam euehit vt accolae pontem ex eo substructum, & aquae cursum impedientem, ligonibus quotannis diruere cogantur. Non procul Vienna Allobrogum in vico Hiuret fons limpidissimus & potu salubris & suauis, suo succo lapides gignit, durescentibus silicea soliditate, quaecunque in eius aluum proiiciuntur.

Anienis fluuius quacunque pertingit lapideam facit terram & ligna & cortices, & tamen Tybure toto fere anno turbida bibitur, nec aliquem calculi vitio afficit.

In Cappadocia, authore Caelio, inter Mazaccam & Tuanam lacus est in quem Harundinis pars immissa altero die spectatur in lapidem versa.

In Elbogano tractu iuxta oppidum Falkenaw integrae abietes in lapides vertuntur. Et Domitius Brusonius in Silare amne, qui radices montis eius, qui est in agro vrbis Vrsentinorum olim, nunc Contursii, lambit, folia & arborum ramos in lapides transire, non fide aliorum, sed propria, vt qui incola sit regionis, narrat. Cortices autem lapidum annos numero ostendere.

In Zepusio Vngariae aquae multae sunt lapidescentes. Est enim fons eximius ad pagum cui apud Zepusienses Germanos à riui murmure nomen est, qui instar Piscinae stagnat, & plurimam aquam reddit, in quam item ligna iniecta lapide seu cortice obducuntur. Alter ad pagum qui vocatur Ioannis. Nam qui angustius scatent statim atque paululum profluxerint lapidescunt, & ita in tumulos exurgunt, cuiusmodi videtur vnus ad pagum D. Andreae nomine, alter caeteris insignior prope arcem Zepusiensem ad aedem D. Martini quae sacrarum aedium praecipua est in Zepusio. Ex hoc fonte scaturiens aqua quacunque vadit lapis fit, sed eius generis lapides subterranei pluuiis expositi tandem iterum dissoluuntur & cementi vices explent. Qui sub dio lapidescunt, tophi sunt leuitate & raritate pumicibus similes. Ex his construunt aedes incolae, ac se ex aqua domus aedificatas habere aenigmaticè iactitant. Ad arcem Fileg in comitatu Neogradiensi specus est in quo superne destillans aqua continuo durescit. Ibi vero videas ceu hominum statuas, consistere saxa ex hac destillatione concreta. Alba Haec sunt colore ac trita pictoribus vsui sunt.

[p. 265]

Prope oppiduli Veronei in Gallia maenia fons perennis scaturiginis, aspectu iucundissimus, lympha lympidissima colore & odore insipida. Sed sapore non ita commendabili, incolis tamen non ingrata extat. Erumpit aqua ex altissimis subterraneis cuniculis, labroque vel potius cratere excipitur ita affabre in orbem circumducto vt nescias illamne peripheriam natura dederit, an vero ars Euclidis exquisitissimum istum circulum elaborauerit: sic autem ad labri margines exundat aqua, vt statim & breuissimo aquęductu decurrat in rota quae molam frumentariam circumagit, indeque cum glarea quam currente alueo secum abradit, guttatim in substratum lutum & proximam vsneam decidit, quae omnia sua frigiditate ita subigit, fermentat, & cogit, vt tandem in lapides induret, leues quidem illos & foraminulentos, quorumque vnam aliquando partem videas iam petrefactam, alteram vero adhuc agnoscas musco herbaceo virentem & coenosam quae tantum lapidescere incipiat. Coguntur vero illi lapides tanto aggere, vt nisi ex interuallis molitor eos ferreo malleolo conterat & subtrahat impedimento sint ipsi moletrinae quo minus liberè circumuoluatur.

Narrat Thomas Moresinus in Morauia Scotiae aquam esse in qua neque materia aliqua crassa neque viscositas apparet aut depraehenditur vlla, quae tamen in saxum concrescat quod iterum igne querno dissolui possit in liquorem, similemque aquam se vidisse ait in Gallia Occitanica, apud Seuenos & alibi.

In Baldensibus fistulis & tubis aequaeductuum, vt Bechlingi ex eo fonte qui in arcem deriuatus est, Tophi solidiores instar botri in superficie, coloris spadicei durissimi fiunt. Ex scaturigine thermarum Carolinarum (in quibus folia quercus & alui impressa, in calidarum canalibus striarum figura pendent) ligna, stramina & quaeuis res iniectae lapidescunt: fabae item & pisa ibidem lapidea nascuntur. Prope Beffordiam in Alsatiae finibus, item in ditione Iestemiana, non longe à Scaffhusia agri leguminosi & quasi fabis, orobis & pisis lapidosis instrati & consiti reperiuntur, an sponte ita nata sint legumina an in lapidem vera, incertum est.

In piscina prope Schellebergam arcem in Misnia rami folia, cortices, ligna, manicae, chyrotecae in saxa mutantur.

Prope Torgam in Albi trabes molares mutatae in saxa reperiuntur.

Tribus miliarib. à Francofurto ad Oderam fons est qui folia & arborum ramos in lapides transformat.

In Brittannia magna spelunca est ad Deuernam sita in quam quicquid aquarum influit in lapidem coagulatur.

Iuxta Carthusiam Francofurti ad Oderam aqua praeterlabitur quae ligna, cochleas & nucum putamina in lapides mutat, etiamsi in ea viuae Ranae degant sine noxa.

In lacu Hyberniae omne quod iniicitur vel in ferrum conuertitur, vel si fundum petit in lapidem transit.

Similiter in Vngaria in comitatu Barsiae inuenitur ingens fluuius qui quamprimum ex scaturigine erumpit, in substantiam saxeam non aliter quam tempore hyemis aqua frigore congelascit.

[p. 266]

Aqua berilli & Adamantis omne vegetabile in lapidem transmutat si Paracelso credendum est.

Est fons apud Ginetri castrum sexto à Vienna lapide semotus, qui à culina ad moletrinam currit, per ligneos canales, in quibus si quid imprimas vel sculpes, altero die lapidem inuenias cum impressa concretum effigie. Aquae Tophaceae visuntur non procul à Leffingen Bollam versus vbi balneum innotuit paucis aliquot hinc ab annis apud Wutt dictum flumen. Vbi aqua ex tubo effluens subiectum monoxycon, totum incrustauit poroso lapide. Ita circum Badenas Helueticas, Tigurum, Egglisou, Engen, aliaque vicina loca visuntur aquae quae omnia vel in lapides conuertunt vel saltem foris porosa substantia incrustant, obducuntque. Andernaci etiam ista obseruantur.

In Thermis Carolinis Bohemiae quaeuis aquis quibusdam impositis vna nocte crusta lapidea obducuntur.

In Veronensi agro lapideae tabellae inueniuntur quales Islebianae sunt (de quibus in capite de saxo scissili egi) quae pisces in se habeant, quasi insculptos, mutati enim sunt in lapides.

In quibusdam Ponti locis, Theophrasto authore, pisces etiam fossiles reperiuntur.

In agro Luneburgensi ossa beluarum in lapides versa inueniuntur, & prope Heidelbergam circa Hildeshemium cornua vel cornu ammonis.

Vt in variis terrae locis varia lapidum genera reperiuntur & crescunt, ita etiam in variis animalibus variisque animalium partibus. Nam in conchis margaritae, in Bufone Bufonius lapis, in cerui capra Bezoar, in gallo gallinaceo Alectorius, in hyrundine chelidonius, ac in aliis alii nascuntur & reperiuntur qui omnes ab animalibus nomen obtinent. Solus homo qui in quauis corporis parte lapides gignit illis nullum peculiare nomen dedit.

In capite, puimonibus, stomacho, hepate, vesicula fellis, renibus, vefica, articulis & intestinis hominis saepissime deprehensos fuisse maximos calculos medicis omnibus luce meridiana clarius est. Habui hic Pragae nobilem quendam in cura qui cum diu colica laborasset eaque in paralysin desiisset, calculum per intestina, qui gallinacei magnitudine subruffum nec adeo durum per aluum eiecit. In hepate fabae maioris magnitudine & qui colore lapidam bezoar referebat, habuit aurifaber quidam senex Pragensis; Eundem adhuc seruat senis filia Sonteri aurifabri vxor.

Narrat Aegineta lib. 3. cap. 31 quendam qui diu sanguinem eiecerat quatuor calculos asperos tribulorum modo ad magnitudinem siliquarum tussi eiecisse.

Beniuenius Henricum quendam Alemannum cum diu tussi inani laborasset, tandem calculum auellanae magnitudine egessisse tussi scribit.

Fernelius itidem se quendam Alemannum cum diu tussi inani laborasset tandem calculum auellanae magnitudine egessisse tussi scribit.

[p. 267]

Fernelius itidem se quendam nouisse qui saepe duros hordei & pisi magnitudine calculos tussi expelleret affirmat. Gesnerus recenset in Bodehorni Iurisconsulti fellis vesicula 22 calculos fuisse inuentos, & Fallopius similiter in vesicula fellis se 123 calculos reperisse narrat.

In vesica & renibus calculos reperiri tam vulgare est vt superfluum sit ideo exempla in medium adducere.