Gemmarum et lapidum historia

Adamantis proprietates, qualitates & facultates. Cap. IIII.

ADamas ignis iniurias ita perfert, vt etiamsi per aliquot dies illi immoretur nullam non solum noxam contrahat, sed potius nitidior & praestantior inde eximatur. ⁺Quinimo ignis ope certaque aqua mercuriali ex stibio distillata, ita auferri natiuae maculae nubes & colores, qui illum viliorem efficiunt, possunt; vt nitidus putusque inde prodeat, ac valore priorem statum longe superet. Huiusmodi aquam mihi communicauit nobilis & humanissimus vir Ioannes Macinius Electoris Coloniensis consiliarius artis fpagiricae peritissimus amicusque meus ab ineunte aetate singularis, similem facuitate aquam etiam inuenit & habet Inuictissimus & Augustus Rom. Imper. Rudolphus secundus Dominus meus clementiss. Vidi enim adamantem vix 6. milibus emptum, qui ab ipso emendatus 12 vendi potuit. Sed hoc arcanum non cuiuis innotescere debet.

⁺Malleum & incudem innoxie Adamantem ferre tradit, Plinius, verum id experienti falsum deprehenditur: cum nullus hoc seculo inuentus sit, qui mallei ictu in partes non dissiliat, ac in pollinem redigi possit. Fama etiam est hircino calido sanguine, praesertim si hircus iis herbis quae calculos dissoluere perhibentur nutritus fuerit, Adamantem emollescere ac in scobem ferreo pistillo comminui: verum absque sanguine id omni adamanti contingit, vt ante scriptum est. ⁺Magneti etiam vires adimere Adamantem quo minus ferrum trahere possit, vt hactenus creditum fuit, falsum multorum experientia deprehenditur; nisi varia magnetis & adamantis genera experientes fefellerint. Nam A-

+ Ratio emendandi adamantes.

+ Malleum non perfert adamas.

+ Adamas magnetis vires non tollit.

[p. 61]

damas perhibetur verè vt magnes septentrionem ostendere & ferrum ea facultate imbuere.⁺ Id si verum, abiget aduersam magnetis faciem, vt in cap. de magnete postmodum explicabo. Sed vereor ne ferro omni ea facultas insit, & falso adamanti asscribatur. ⁺Plumbum etiam, vt hactenus creditum est, adamantis aciem non obtundit. Id verum à Monarde de adamante statuitur, quod si alteri diu affricetur, illi satis firmiter adhaereat, ac si calefiat (vt succinum paleas attrahat, quod signum est, vt antea ostensum est, igneae sulphureaeque esse naturae.⁺

⁺Scribunt praeterea authores Adamantem capiti mulieris ipsa inscia suppositum, si fidelis sit marito, efficere vt dormiens in ipsius amplexus ruat, sin adultera, eosdem auersetur. Sed experientia & ratio ista Adamanti non vere tribui, demonstrant. Nam siue cum marito siue cum alio Venerem exerceat vxor, eundem actum naturalem & ad generis humani conuersationem necessarium exercet. Hunc, vt natura vitiosum non agnoscit, ita nec Adamas, qui si vitium vel peccatum commissum fuisse cognoscere vel ostendere deberet; tantum naturali & ingenita sua facultate id praestare posset. Sed si natura non potest, nec ille poterit, Ignorat autem natura adulterium, quia matrimonium & pacta mutua coniugum non à natura, sed à lege hominumque voluntate, quę adulterium pro vitio & peccato constituit, proficiscuntur, quam sensu orbatus adamas scire non potest. Ante Moisen dum naturę lex sola vigeret, adulteria nulla erant, & tamen vario concubitu viuere licebat. Si ne tunc quidem homines pii & prudentes vitium deprehendere potuerunt; quomodo iam Adamas absque sensu poterit? Valeant itaque nugae & aniles fabulae, quas qui solide refutatas cupit legat caput 18 & 19 de gemmarum facultatibus.

⁺Adamantis pulueri etiam asscribitur vis deleteria tam exitiosa vt nullis remediis extingui aut emendari possit, Huius scobe Theophrastum, Paracelsum chymicum sublatum ipsius discipuli & iurati asserunt: fortassis vt ipsius imposturam tegant. Nam cum ille vitam perennem vel longaeuam medicamentis suis promisisset, in flore tamen virili extinctus est. Aut itaque mentitus fuit se huiusmodi pharmaca, quae omnibus morbis mederentur, & vitam producerent, habere, aut si habuit, ratio danda fuit, cur iuuari decantatis medicamentis instante morte non potuerit. Commodior sane fingi non potuit ea, quae ab Adamantis puluere sumitur, quem aiunt, non quia venenum est, sed quia duritie intestina corrodit, interficere. Verum experientia & ratio huic opinioni refragatur. Nam Monardes refert mancipia quaedam plurimos Adamantes, vt furtum tegerent, deuorasse, quos postea integros absque iactura valetudinis egesserunt, si maiores qui acutos angulos habent, intestina non laedunt, difficilius, puluis qui excrementis crassioribus ita inuoluitur, vt vix intestina attingere possit laedet. Pulueris exemplum adfert Monardes; mulierem videlicet quampiam marito antiqua dysenteria laboranti, Adamantis scobem per multos dies propinasse, absque aliquo detrimento. Sola itaque materiae duritie vel acumine praesertim in puluerem redactus interficere non potest. Si itaque venenum est, vel manifesta vel occulta qualitate esse debet. Manifesta non, quia neque prima neque secunda qualitas in illo vehemens aliqua deprehenditur, cum potius tan-

+ Adamas plagas ostendit.

+ Plumbum adamantis aciem non obtundit.

+ Paleas trahit.

+ Fidelitatem an prodat.

+ An adamas sit venenum.

[p. 62]

quam mortuum & inalterabile corpus omni manifesta qualitate videatur carere. Sed neque occulta qualitate hominem necare poterit, si enim necare debebit, aget in hominis corpus, agere autem nihil qualitate potest, nisi agendo patiatur. Sic arsenicum vt necet, primum à ventriculo humano dissolui & alterari, deinde ipsi adhaerere, vt in ipsum agat, debet. Id enim omnibus venenis commune est, vt ab humano corpore alterentur, ac ab eo earum vis venefica in actum, vt noceant, redigatur. Quae alterari non possunt, etiam qualitate nocere non possunt, vt aurum, lapides, nuclei cerasorum, ossa & similia, ista enim vt sumta sunt, ita integra eiiciuntur. Adamas autem quia ita solidè compactus est, vt alterari ab igne non pessit, ab humano corpore multo minus poterit. Nullas itaque à se qualitates, vt noceat, emittit, praesertim cum illae absque instrumento & spiritu aliquo non communicentur, qualis ab adamante, vt separari ne igne quidem, ita nec humani corporis calore potest. Non habet itaque Adamas veneficam qualitatem neque in puluerem redactus interficere valet, vt falsò à Paracelsi discipulis hactenus iactatum fuit.

⁺Creditur Adamas contra venena, pestem, fascinationes, incantamenta, insaniam, metus vanos terrentia intersomnia, incubos & succubos, daemonumque nocumenta, & praestigia praesentaneum esse amuletum eaque omnia arcere ac praesente veneno madere, ac constantiam, victoriam animique fortitudinem efficere. Proditur etiam iram comptimere, coniugumque amorem fouere, ob quam causam reconciliationis gemma vocatur. ⁺Singulares has multoque plures per hanc gemmam diuinitus exerceri posse facultates humano generi commodas non est dubium. In Dei enim potestate est vel bonos vel malos spiritus certis corporibus addicere vel alligare, vt aut nocere aut prodesse homini possint. Boni si pręstò sint, illum qui Deo confidit ac huiusmodi instrumentis & mediis iuuare posse & velle firmiter credit, iuuant. Mali verò Deo non confidentem, Deo permittente, offendunt. Si quid itaque metaphysicum huic gemmae asscribitur, id non à suo temperamento essentia vel natura, sed à supremi motoris lege & ordine promanare putandum est. ⁺Huius praescripto Adamas quem summus Hebraeorum pontifex gestabat, dum morte Hebraei propter peccata puniendi essent colorem aereum in atrum mutabat. Dum gladio plecti debebant, sanguineus apparebat, ac cum nihil criminis commissum esset, nitebat & splendebat supra modum. Has facultates nemo gemmae, vt naturales asscribet: Sed spiritibus tantum, quibus huiusmodi facultates exercere à Deo commissum vel permissum est. ⁺Fortassis etiam gemmarum, propter splendorum pulchritudinem & dignitatem substantia apta est, vt bonorum spirituum statio aut receptaculum sit: sicut malorum Medicorum Theologorumque sententia loca foetida, horrida, solitaria & humores melancholici, in quibus dum sedem spiritus mali fixerunt: efficiunt, vt obsessus peregrino sibique ignoto idiomate vtatur, futura praedicet, multaque alia supra naturam faciat. Vt per hos humores mali, curper gemmas boni agere & incredibiles facultates exercere Deo sic statuente & volente non possunt?

Dum itaque supernaturale quid à gemmis efficitur, id non gemmarum

+ Ad venena & multa alia.

+ Reconciliationis gemma.

+ Adamas Aaronis.

+ Pulchritudo gemma quid possit.

[p. 63]

viribus, sed spiritibus ascribendum est.⁺ Hoc modo adulterium adamas prodere & hominem interficere, aliaque plura perficere, quorum prius facta est mentio contra omnem rationem posset. Nonnulli arbitrantur supra in medium allatas, admirandasque facultates ab Adamante tum demum depromi dum illi certi chatacteres, aut figurae accommodo conspirante coeli aspectu insculptae sunt. ⁺Exempli causa victoriam efficere, dum ea hora qua aspectus qui victoriam significat Martis vel Herculis hydram superantis effigies illi insculpitur. Fateor profecto huiusmodi effectus supra naturam hac ratione interdum Deo permittente produci. ⁺Verum, vt supra monui, malorum spirituum beneficio id fit, qui in gemmae corpusculum vana hominis creduditate, ne dicam ethnica impietate pellecti, sese insinuant, illoque abutuntur, vt naturales gemmae facultates tegant, obruant, ac ignoras homini reddant, & pro iis suas falsasque substituant, atque hac ratione paulatim hominem ad vana & superstitiosa ducant, tandemque à verò Dei cultu auocent, ad suum trahant, ac in aeternum perdant. Qui insculpi ea quae bonos spiritus alliciant, vult, martyria Saluatoris eiusque vitae actus, qui virtutes exemplo edoceant, insculpi curet, saepeque pie contempletur.⁺ Haud dubiè diuina affulgente gratia, bonisque spiritibus auxiliantibus facultates mirabiles (gemmae aut sculpturae nudae non asscribendas, sed Deo) percipiet.

+ Spiritus per gemmas metaphoricè operantur.

+ Adamantis sculpturae.

+ Cur gemmae interdum supranaturalia operentur.

+ Quae gemmis insculpi debeant.