Gemmarum et lapidum historia

De lapidibvs ac gemmis in specie
Liber Secundus.

De Adamante. Cap. I.

ADamas Graecè ἀδάμας Germanicè ein demuth, demant, diamant, Gallicè vn diamant, Italicè vno diamante, Arabicè & Mauritanicè almas, Indicè, vbi inuenitur, Iraa, & à nonnullis naifes vocatur.

Adamas omnium gemmarum est durissimus absque colore, aquae pellucidae instar diaphanus. Nam si aliquid albedinis, flauedinis aut nigredinis habeat, vitio id illi est, ac multum valori ipsius propterea decedit.

⁺Proprium Adamanti legitimo, id est, quod tincturam ad se rapiat, sibique ita applicet & vniat, vt micantes nitentesque ac viuidos suos radios procul iaciat. Haec nulla alteri gemmae ita applicari vt micet ac niteat veri adamantis instar potest. Propterea Gemmarii hac nota, verum à spurio aliisque gemmis distinguere solent. Tinctura autem haec fit mastice mundato, cui exiguum eboris in atrum pollinem exusti adiicitur, vt nigrescat. Mastix deinde calefieri parum quemadmodum & adamas debet, idque vt impositus ac suprapositus mastici, statim illi vnione vera vniatur ac viuos vndique radios à se iaciat. Hanc vnionem respuunt aliae omnes gemmae diaphanae: Impositae enim huic tincturae, vel in superficie gemmae vel tincturae terminatur visus: ita vt superficiei partes nonnullae cognoscantur, ac visus radii ab obiecto, vt in adamante non reflectantur, aut si reflectantur per nebulam (quam superficies lapilli promit) id fieri videatur. Has notas dignoscendi verum adamantem ab alia gemma vt eludant & tegant falsarii, ex frumenti grano ferro candenti oleum exprimunt, quod vel fuligine picis vel eboris vsti atro puluere tingunt, ac pseudoadamanti substernunt. Deinde lapillum aut gemmam supra ita accommodant, vt spacium aliquod inter ada-

+ Proprium adamanti.

[p. 58]

mantem & tincturam aere vacuum sit. ⁺Ita enim diaphanum partim ex lapide, partim ex aere constans, satisque spaciosum, ne facile visus in tincturae superficie terminetur, ac visus radii abatro & non splendenti tinctura sistantur & haereant, efficit. Hoc modo alia gemma veri Adamantis speciem ita reddit vt saepe fallantur peritissimi gemmarii. Nonnulli nigri holoserici particulam eodem modo substernunt. Alii speculum ita exacte subiiciunt, vt pseudoadamas micet, niteat ac viuat veri instar, neque commodè nisi è cisti exemptus aut lima examinatus, se prodat & dignoscatur. Cur vero legittimus Adamas solus tincturam illam recipiat, aliae gemmae non, difficile est scire.⁺ Existimo mutuum illum & amicum complexum propter similitudinem aliquam quam habent in materia & qualitatibus (hoc est tota vtriusque natura) fieri. Natura enim natura gaudet, & similia similibus delectantur & conseruantur. Quaecumque enim similem materiam obtinent facile sese mutuo complectuntur & commiscentur. Ob id aquea aquosis, oleosa oleosis, & mercurialia mercurialibus, & sulphurea sulphuratis (vt chymice loquat) miscentur. Quae dissimilem habent materiam non coniunguntur ita aqua cum oleo commisceri non potest, licet humidum sit quia calidum est & igneae naturae. Gummi cerasorum aquae misceri, ac in ea dissolui potest, quod aqueae sit naturae. Gummi masticis, nequaquam, quia igneae est naturae, oleo ob id facile iungitur, à quo etiam dissoluitur, vt omnia alia quaecunque igneae sunt naturae & facile in flammam redigi possunt. Quod itaque mastix, quae igneae naturae est, Adamanti facile iungi possit. Signum est id propter materiae similitudinem fieri, ac adamantis materiam igneam & sulphuream esse, atque ipsius humidum intrinsecum & primogenium cuius beneficio coagulatus est, plane fuisse oleosum & igneum, aliarum vero gemmarum aqueum. Hanc meam sententiam Monardes approbare videtur: dum refert Adamantem in calidissimis tantum regionibus, (vt sub tropico cancri, tantum reperiri; vbi nempe exhalationes calidae, siccae, igneae, & sulphureae sunt, ac in illis locis Crystallos nuspiam inueniri: sed tantum in frigidis regionibus, quia frigida & aquea materia ad sui generationem indigent, qua India caret. Deinde quod calefactus vt succinum (quod igneum est) festucas trahat. Non mirum itaque si pinguis, oleosa & ignea masticis substantia illi absque visus termino adiungi & applicari, aliis vero gemmis non possit. Qui hac à medata ratione contentus non est meliorem adferat: interim sciat rerum οὐσίαν & similitudinem vt plurimum ignotam esse, quemadmodum ferri & magnetis. ⁺Gemmae quae solent Adamantem ementiri sunt, Saphirus, Amethistus orientalis, Topasius, Chrysolitus ac omnes quae duritiem habent, perspicuae sunt, & quibus color auferri potest. Colores enim igne auferri debent. Id solent artifices calce vina vel chalibis limatura perficere. In illam enim gemmam sepeliunt ac tigillo impositam igne carbonum obruunt, vt lente calefiat lapis, ac aucto calore euanescat illius color. Id dum perfectum arbitrantur paulatim ignem extingui sinunt donec ne tepidus quidem calor amplius appareat. Tum è tigillo gemmam capiunt, quae si perspicua diaphana & absque omni colore sit, rectè negocium peractum est. Si colorem non omnem amiserit, repetunt

+ Adamantis fraus.

+ Cur verus adamas tincturam recipiat.

+ Aemulatio adamantis aliis gemmis.

[p. 59]

opus paulatim vt prius, id enim necessarium est. Nam si velociter incalesceret gemma vel calefacta subito frigido aeri committeretur, in timas fatisceret vel disfringeretur. Prae caeteris gemmis huic operi imprimis inseruit Amethistus orientalis & saphirus (nisi quod albicet) ac topasius orientalis; caeterae quo duriores eo aptiores. Topasium quia durior amethisto aliis praeferrem. Vidi 7. Ceratiorum pondere 300 thaleris aestimatum, qui à vero Adamante discerni vix poterat.