De regeeringe van Amsterdam, soo in 't civiel als crimineel en militaire (1653-1672)

[p. 121]

3. Tresoriers Extre-ordenares.

Werden aengestelt tot den ontfang der verpondinge ofte achtsten pennink van de huysen, erven en verdere gebouwen, het gemene lant van Hollant aengaende, welk getal van huysen in den jare 1666, volgens de registers, is geweest omtrent twee-en-twintich-duysent; hebben, naedat volbout sijn, veertien jaren vrijhyt ten opsicht (p. 155.) van 't lant, van welcken tijt, nae vier jaeren, thien jaren de helste betalen aen de stadt¹⁾; hebben ook den ontfang van turf en koolen²⁾, ten voordele van 't lant jaerlijkx verpacht, tot betalinge van s'lants renten, in oude tijden gelicht door de ses groote steden³⁾, en (den ontfang van den) twee-honderste penning en capitale leening en andere renten, van alle welken ontfang jaerlijx

1) Duidelijker wordt dit aldus gezegd in Resol. Raad III, 2. p. 27: ‘Nieuwe getimmeren sijn 14 jaeren vrij van verpondinge ofte 8^en penninck ten opsicht van 't lant, en wort aen den ontfanger-generael niet betaelt. Doch deese stadt laet die nieuwe getimmeren vier jaeren vrij, en daernae ontfangt thien jaaren tot haeren proffijte de halve verpondinge^a); en nae de thien jaeren en de 4 jaeren ontfangt de stadt voor haer niet meer, maar comt alles ten voordeelen van het gemelte lant.’
Over de opbrengst van den 8^en penning vind ik. het volgende vermeld in Resol. Raad III, 2. p. 27:
‘Verpondinge ofte 8^en penninck der huysen tot Amsterdam.

1666.	De verpondinge	ƒ378933-17-0
	De ½ verpondinge	ƒ189466-18-8
	De ½ nieuwe getimmeren	ƒ18930-11-0
		__________
		__________

Resol. Raad II, 2. p. 606 (15 Maart 1666) heeft: ‘De verpondinge ofte 8^en penninck van de nieuwe getimmeren en meerendeels vernieuwde huysen, sedert 't jaer 1645 tot in den jaere 1665, bedraegen over Amsterdam ƒ37861-13-7’.

a) Deze wordt ontvangen door Thes. Ordin. Zie hiervóór, p. 150 van het HS.

2) Resol. Raad III, 2. p. 27 heeft: ‘Den impost van turf en coolen wert ontvangen ter tresory extre-ordenares.

1666	bedraecht de verpachtinge	ƒ191000-0-0
1667	bedraecht de verpachtinge	ƒ203500-0-0
1668	bedraecht de verpachtinge	ƒ189000-0-0

3) Zie hierover: Ter Gouw IV p. 455-457.

[p. 122]

met den ontfanger-generael van Hollant en de commiesen van de finantiën 'werd geliquideert. Twee Heeren van voor lange jaeren hebben het werk waergenomen, niet-tegenstaende de verhooginge der halve verpondinge sommige tijden meede ontfangen mosten; het emmer- en straetgelt en naederhant in den jaere 1670 het lantaren-gelt maeckt mede veel werk, soodat den 24^sten April 1654 Burgemeesteren door den raet sijn geauthoriseert een darde daerbij te voegen. Boven de liquidatie van 't landt, als gesyt, werd ook reekeninge gedaen aen Burgemeesteren, ten overstaen van den Schout en Schepenen en Burgemeesteren van den voorleeden jaere, daervan de reekeninge gedaen werd¹⁾. Geschiet in maniere als die

1) Over de rekening van Thes. extraord. vond ik het volgende: ‘Resol. Raad II, 1. p. 372. - Tresory-extreordinares hebben den 17^den December 1659 gedaen haer reeckening ten overstaen van den Schout, Burgemeesteren, Scheepenen en Burgemeesteren, den voorleeden jaere gedient hebbende, bestaende den ontfang van den jaere 1658 in ƒ866787-15-6. Nae lecture der gesyde reeckening heeft den Officier omgevraecht en is bij alle voor goet opgenomen, uytgenomen Witsen, die syde van de post van ƒ460, verteert op de maeltijt der Tresoriers met Taxateurs^a) en Reeckenmeesteren, te hoog was.’ - ‘Resol. Raad II, 2. p. 719 en 720. (Febr. 1667.) Tresoriers-extreordenares hebbende reeckening gedaen van den jaere 1665 aen Burgemeesteren en Scheepenen, is bevonden den ontfang geweest te sijn ƒ861852-18-12.’
Nota. ‘(Op) tresory-extreordenares, ick weet niet door wat fouten, wort jaerlijx aen de cas eenige hondert gld. over bevonden, dewelcke door lange jaeren was gemonteert tot de somme van ƒ59112-18.’ (Bontemantel, 1655 met Jacob Jacobsz. Roch en Jacob Valckenier Thes. extraord. zijnde, ‘proponeerde dat soo merckelijcke somme niet behoorde vruchteloos in de kist te leggen’, dat men het geld op interest moest zetten om ‘bij tijt en wijle, des noot, aen de stadt een groote hulp iu de cas te weesen’; maar zijne collega's keurden dit af. - Uit de ‘Clatversamelinge’, p. 105.) ‘'t Welk de Heeren jaerlijx elkanderen de cas overdoende, beloofde(n) stil te houden, doch in deesen jaere 1666 heeft Jacob Valckeuier 't selfde aen sijn neef den Burgemeester Valckenier bekend gemaeckt, die 't selfde aen Tresoriers heeft doen in reeckeninge brengen, gelijck in den jaere 1666 in den ontfang gebracht, ende 1667 in de reeckening van uytgift aen de stadt betaelt.’ (Alle in deze noot genoemde sommen zijn door mij, bij vergelijking met de rekeningen van Thes. Extr., accoord bevonden.)’

a) Taxateurs zijn de commissarissen tot het schatten van den 8sten penning van nieuwe of verbeterde huizen. Zie: Wagenaar, Amsterdam, III, p. 390.

[p. 123]

van Tresoriers-ordenares, in 't vertrek van Burgemeesteren, doch niet in de vierschaer. Den ontfang van alles is jaer-lijx omtrent achthondert-en-vijftich-duysent guldens, waer- (p. 156.) van de lantspenningen worden betaelt op ordre van den ontfanger-generael, naer communicatie en toestaen van Burgemeesteren¹⁾.

1) ‘Liquidatie met den ontfanger Paeter in Den Haech 20 Januari 1667. De Tresoriers-extreord. betaelen jaerlijx aen reute voor 't lant, dat in voortijden alhier ter stede op intrest is genomen:

aen Tresoriers-ordenares	ƒ11450- 6-0
aen de wisselbanck	ƒ8673- 2-0
noch aen parteculieren voor rentena)	ƒ59582- 7-6
	__________
	ƒ79705-15-6
dit jaer moet de stadt hebben van vrijdom van 14 jaren niet om sijn	ƒ7869-10-0
	__________
	ƒ87575- 5-6
200sten penning rente	ƒ13621-13-6
acht-registers rente	ƒ11697- 0-6
	__________
	ƒ112893-19-2
betaelt aen den ontfanger	ƒ12270- 0-0
	__________
	ƒ125163-19-2

De rente van den ontfang van de verpondinge wordt nae gelegentheyt van den ontfang verantwoort. De verpondinge bedraecht jaerlijx, dat aen het lant moet verantwoort worden, de somme van ƒ378933-17-0. Turf en coolen-impost dit jaer (1667) verpacht ƒ191000-0. Tegen ditto impost wort jaerlijx gecort de rente, die voor veel jaeren in deese stadt sijn ten diensten van 't lant opgenoomen door de 6 groote steeden, omtrent ƒ49654-17-8; oock op de capitaele leeninge^b) ƒ8018-11-18, tezamen ƒ57673-9-10. Ende de rest, als de pachters betaelen, wort op ordonnantie aen den ontfanger-generael betaelt. Den 8^sten penning der huysen bedraecht omtrent vier tonnen gouts.’ (Resol. Raad II, 2, p. 720 en 721: Februari 1667.)

a) In Resol. Raad III, 2. p. 27 wordt deze post genoemd: ‘de XX pertijen-renten’.

b) In Resol. Raad III, 2 p. 27 lees ik: ‘Uyt den impost van turf en coolen betaelt de tresory-extreordenares jaerlijx omtrent 8000 gulden interest wegens oude capitaele leeninge, alhier in de stadt ten dienste van het lant gelicht, ten tijden der Spaensen oorlooch’.

[p. 124]

Den ontfanger wegens Hollant in deese stadt werd gestelt door de Staeten van Hollant op voorstel der Burgemeesteren. Moeten sijn poorters en sijn gehouden haer residentie alhier te houden, volgens het redres bij de Staeten van Hollant gemaeckt op de ontfangers, in date 12 Maert 1581.

a) Deze wordt ontvangen door Thes. Ordin. Zie hiervóór, p. 150 van het HS.

a) Taxateurs zijn de commissarissen tot het schatten van den 8sten penning van nieuwe of verbeterde huizen. Zie: Wagenaar, Amsterdam, III, p. 390.

a) In Resol. Raad III, 2. p. 27 wordt deze post genoemd: ‘de XX pertijen-renten’.

b) In Resol. Raad III, 2 p. 27 lees ik: ‘Uyt den impost van turf en coolen betaelt de tresory-extreordenares jaerlijx omtrent 8000 gulden interest wegens oude capitaele leeninge, alhier in de stadt ten dienste van het lant gelicht, ten tijden der Spaensen oorlooch’.